Serdecznie polecamy i zachęcamy do zapoznania się z numerem kwartalnika „Chrońmy Przyrodę Ojczystą” jesień, 2024! Wszystkie treści czasopisma udostępniamy online.

W NUMERZE:

bocian biały w rejonie Kętrzyna

zbiorniki pogórnicze a lokalna awifauna

dieta żołny

mandarynka

zapylacze i truskawki

nasze ryby chronione: porzucona babka

Bocian biały w powiecie kętrzyńskim. Od roku 1974 do 2019 łącznie dokonano 12 liczeń bociana białego. Analizowane są zmiany liczebności, efekty lęgów, gniazdowanie kolonijne i zmiany usytuowania gniazd w okresie 1974–2019. Po roku 2004, kiedy odnotowano maksymalne wartości liczebności bociana, nastąpił drastyczny spadek, wynoszący w 2019 roku niemal 50% wartości z roku 1974. Spadek liczby gniazdujących par wiązał się z  przeobrażeniami gospodarki rolnej w kierunku wielkoobszarowych upraw, z dominacją rzepaku i kukurydzy, zanikiem hodowli bydła i likwidacją wielu pojedynczych zabudowań. Liczba par gniazdujących kolonijnie malała. Zanikały zwłaszcza kolonie najmniejsze. We Lwowcu znajduje się największa kolonia bocianów w Polsce. Szczególnie miejsce upodobały sobie bocianie pary na gotyckim kościele, gdzie zwykle gniazduje 6-8 par. W latach 2022 i 2023 wskutek ataków i rabunku gniazd przez bieliki w Lwowcu pary opuściły gniazda.

Zbiorniki pogórnicze a lokalna awifauna. Pojawiające się w miejsce znikających naturalnych terenów podmokłych nowe powyrobiskowe zbiorniki wodne zaczęto traktować jako ważne dla ochrony gatunków bagiennych i wodnych. Co jednak z gatunkami rodzimych populacji (zwłaszcza tych zasiedlających lasy łęgowe), które w efekcie przekształceń krajobrazu utraciły swoje siedliska? Czy pozytywny wpływ wyrobisk na bioróżnorodność przeważa nad negatywnymi konsekwencjami górnictwa? Zweryfikowano hipotezę, że powstawanie zalanych wyrobisk będzie korzystne dla różnorodności ptaków, jednak zaburzenia spowodowane przez górnictwo wpłyną negatywnie na ptaki lęgowe w rodzimych siedliskach łęgowych i chronione gatunki ptaków. Zbiorniki powyrobiskowe  tylko pozornie sprawiają wrażenie przyjaznych przyrodzie. O ile niektóre gatunki faktycznie korzystają z takiego nowego środowiska i nawet lokalnie mogą tam dominować, to odbywa się to kosztem utraty naturalnych siedlisk wielu innych gatunków, które występowały naturalnie w tych dolinach. Marginalizowana jest zwłaszcza utrata siedlisk lądowych dla gatunków zależnych od starych lasów łęgowych. Poprzedzające rozpoczęcie wydobycia karczowanie naturalnych lasów łęgowych, których powierzchnia w regionach podgórskich jest niewielka, przyczynia się do szybszego, obserwowanego już zaniku lasów łęgowych w Europie. Żadne planowane kompensacje czy rekultywacje wyrobisk po zakończeniu eksploatacji nie przywrócą istniejących uprzednio lasów łęgowych, a wraz z nimi rodzimych zespołów organizmów (w tym ptaków). Ochrona ekosystemów nadrzecznych i bioróżnorodności w podgórskich dolinach rzecznych wymaga zaprzestania dalszego zezwalania na wydobycie żwiru i piasku w bezpośrednim sąsiedztwie rzek, w obrębie teras zalewowych. W przypadku już istniejących poeksploatacyjnych zbiorników konieczne jest pozostawienie przynajmniej części z wyrobisk przyrodzie.

Dieta żołny na podstawie analizy zdjęć. Metoda badania składu gatunkowego bazy pokarmowej żołny opierająca się na analizie szczątków ofiar z wypluwek nie daje satysfakcjonujących wyników rzeczywistego udziału w diecie ptaków niektórych grup owadów. Alternatywą może być analiza diety przy wykorzystaniu materiału zdjęciowego. Na podstawie zdjęć z Polski, Niemiec, Czech i Słowacji z okresu 2017–2023, udostępnianych na portalach społecznościowych przedstawiających żołny wraz ze schwytanymi w dziobach owadami łącznie stwierdzono 1042 osobniki z gromady Insecta. Największy udział w diecie żołn miały owady z rzędu błonkoskrzydłych (36,47%) i ważek Odonata (27,97%) i motyli Lepidoptera (20,83%). Spośród błonkoskrzydłych żołny najliczniej zjadały przedstawicieli z rodziny Apidae, jak trzmiel ziemny i pszczoła miodna.

Mandarynka w woj. kujawsko-pomorskim. Ten wyjątkowo barwny (w przypadku samców) gatunek kaczki jest w Europie introdukowany. Naturalnie gniazduje w północno-wschodniej części Chin, południowo-wschodniej Rosji i Japonii. W Polsce po raz pierwszy mandarynkę zaobserwowano w sezonie 1963/1964. Szacuje się, że w ciągu ostatnich 20 lat krajowa populacja wzrosła do około 100 par, a większość krajowej populacji zasiedla Warszawę – w roku 2020 było tu do 80 par. W Toruniu stwierdzono pierwsze w województwie kujawsko-pomorskim i kolejne w Polsce stanowisko lęgowe, co wskazuje na powiększanie areału lęgowego gatunku. W okresie 2000–2023 mandarynkę obserwowano w 13 miejscowościach województwa kujawsko-pomorskiego. W Toruniu koncentruje się największa liczba zimujących ptaków w województwie kujawsko-pomorskim i jedna z większych odnotowanych koncentracji w Polsce. W grudniu 2023 roku obserwowano największe zgrupowanie 51 osobników w Toruniu.

Truskawki i zapylacze. Artykuł przedstawia praktyczne podejście do istotnego udziału dzikich owadów zapylających w produkcji żywności. Od zapylaczy odwiedzających kwiaty zależy około 75% światowych upraw, co ma przełożenie na zwiększenie plonów i jakości upraw. Zrozumienie wartości usług zapylania jest podstawą dla opracowania sensownych rekomendacji w rolnictwie, których jednym z celów powinna być ochrona różnorodności biologicznej rodzimych gatunków. Dlaczego truskawka? Truskawka jest najważniejszym ekonomicznie owocem miękkim na świecie. Bez zapylania biotycznego zawiązywanie owoców truskawek rzadko przekracza 60%, a tym samym produkcja owoców jest zmniejszona. Oszacowano, że w skali świata średnia kwota uzyskiwana przez producentów truskawek z powodu zapylania biotycznego wynosi 5,36 miliarda dolarów rocznie. Ponadto, rośliny truskawek, które są zależne od samozapylenia lub zapylenia przez wiatr, zawiązują średnio o 43% mniej nasion niż rośliny zapylane biotycznie. Tak duża redukcja wytwarzania nasion może powodować deformację owoców i zmniejszać wartość handlową truskawek. Aby zapewnić zapylanie na plantacjach truskawek i produkować owoce najlepszej jakości, producenci powinni podjąć działania mające na celu utrzymanie licznych i różnorodnych populacji zapylaczy.

Nasze ryby chronione. Porzucona babka i podsumowanie: intrygujący tytuł o porzuconej babce (w dodatku chodzi tu o babkę szczupłą) może wprowadzać w błąd, gdyby nie poprzedzający tytuł serii o rybach chronionych, dzięki któremu czytelnik szybko się orientuje, że chodzi o kolejny chroniony gatunek ryby. Dlaczego babka została porzucona? Ano dlatego, że została objęta ochroną ścisłą, a po trzech latach uznana za inwazyjny gatunek obcy i jako taka zasługująca na eliminację. Czy słusznie tak zdecydowano? Rozważane są kwestie, jak powinno się podchodzić do problemu gatunków inwazyjnych, aby nie popełnić błędu pochopnej decyzji. Przykłady dotyczą zarówno tego gatunku, jak i innych obecnych w kraju gatunków babek. Przytaczane są też dowody nieskuteczności przepisów prawnych dotyczących ochrony gatunkowej ryb. Tekst podsumowuje dotychczasowe wątki o rybach chronionych prezentowanych na łamach czasopisma od roku 2021, obejmujących łącznie 38 gatunków.

Chrońmy Przyrodę Ojczystą” (ISSN: 0009-6172) to czasopismo adresowane do przyrodników, zarówno profesjonalnie zajmujących się ochroną przyrody, jak i amatorsko zainteresowanych związaną z nią problematyką. Celem czasopisma jest popularyzacja idei i wspomaganie praktyki ochrony przyrody poprzez publikowanie oryginalnych prac dotyczących aktualnej problematyki z tej dziedziny. Teksty publikowane są w języku polskim.

Papierową, pełną wersję bieżącego oraz archiwalnych numerów "Chrońmy Przyrodę Ojczystą" można nabyć w naszym instytucie:
http://www.iop.krakow.pl/sprzedaz_wydawnictw_1_143.html.
Jesteśmy także dostępni w prenumeracie u kolporterów prasy.

Informacje redakcyjne:
http://www.iop.krakow.pl/informacje_redakcyjne_1_151.html

Zapraszamy do przeglądania interaktywnej wersji Pdf:
https://publuu.com/flip-book/23446/1580779