Abstrakt:

Lipa drobnolistna Tilia cordata Mill. i lipa szerokolistna Tilia platyphyllos L.
to rodzime gatunki liściastych drzew występujące w drzewostanach na stabilnych siedliskach
grądowych. Ze względu na swoje walory estetyczne są często sadzone w miastach i parkach.
Ekosystem miejski stwarza wyjątkowo niekorzystne warunki dla wzrostu i rozwoju drzew, które
stają się podatne zarówno na wahania temperatur czy zmiany natężenia opadów, jak i na presję
owadów, a w szczególności obcego pochodzenia. Owadem, który szczególnie niszczy blaszki
liściowe lip, przyczyniając się do obniżenia ich kondycji życiowej jest szrotówek lipowiaczek
Phyllonorycter issikii. Celem pracy było określenie jego wpływu na wybrane cechy liści i procesy
reprodukcji lip drobnolistnej i szerokolistnej rosnących na dwóch obszarach różniących się
warunkami siedliskowymi i presją antropogeniczną (Choroń i Chorzów). Analizie zostały poddane
zebrane liście jako materiał wegetatywny oraz kwiaty i owoce jako materiał generatywny.
Dokonując badań porównawczych pomiędzy terenami i sezonami wegetacyjnymi stwierdzono
większy stopień uszkodzenia blaszki liściowej u obu gatunków na terenie Chorzowa, co przypuszczalnie
jest wynikiem presji antropogenicznej w tym obszarze, prowadzącej do wzmożonego
osłabienia drzew i podatności na atak tego owada. Dowiedziono również, że szrotówek
lipowiaczek wykazuje mniejsze tendencje do żerowania na lipie szerokolistnej, posiadającej na
blaszce liściowej włoski uniemożliwiające żerowanie. Stwierdzono, że szrotówek lipowiaczek
przejawia wyższe skłonności do żerowania na blaszce liściowej lipy drobnolistnej, które cechował
wyższy stopień poziomu SPAD.

Analizując cechy generatywne u badanych lip, stwierdzono spadek liczby wykształcanych
owoców w stosunku do wcześniej zliczonych kwiatów, co może wynikać z żerowania szrotówka
lipowiaczka. Dodatkowo stwierdzono wyższą średnią liczbę wykształcanych owoców
u lipy drobnolistnej na stanowiskach w Choroniu, co może być związane z mniejszym stopniem
antropopresji w tym miejscu.

Masowe pojawienie się szrotówka lipowiaczka w sezonie wiosennym 2018 roku, w wyniku
wzrostu temperatury, który sprzyja rozwojowi owada, może się przyczyniać do zmniejszenia
potencjału generatywnego lip oraz osłabienia ich rozwoju i kondycji.