
Studia Naturae
Tom 48 Rok 2001
Małgorzata Gonera
Otwornice i paleośrodowisko formacji badenianu (miocen środkowy) na obszarze Górnego Śląska
Wydawca: Instytut Ochrony Przyrody PAN, Kraków
ISSN: 0081-6760
Format: B5
Oprawa: miękka
Liczba stron: 211
Język: polski, abstrakty PL, EN
W pracy opisano otwornice środkowego miocenu z osadów morza epikontynentalnego (północno-zachodnia część Paratetydy). Skład taksonomiczny biocenozy otwornic podlegał w tym czasie radykalnym transformacjom. Kolejne stadia tego procesu (zespoły otwornicowe) mają rangę biostratygraficzną i zostały zinterpretowane paleoekologicznie. Uzyskano tą metodą obraz ewolucji środowiska w basenie sedymentacyjnym. Przyczyną zmian warunków środowiska i transformacji zespołów otwornicowych badenianu były zmiany klimatu - proces, który powodował wahania poziomu morza i zmiany typu cyrkulacji w zbiorniku. W badanym przedziale czasu (badenian) zmianie ulegał chemizm, temperatura, batymetria oraz trofia zbiornika. W paleontologicznym zapisie formacji badenianu występuje generalny podział na asocjacje pochodzące z wód ciepłych o niskiej produktywności (niższa część formacji ze Skawiny) oraz asocjacje wód chłodniejszych o wysokiej produktywności (odpowiadające pozostałej części profilu badenianu). Ta najsilniejsza transformacja wiąże się ze zniknięciem zespołu IIA-B i odpowiada środkowomioceńskiemu ochłodzenie na przełomie biozony N9/N10. Pod wpływem zmian środowiska następowały migracje poszczególnych populacji i tworzyły się nowe zespoły najlepiej przystosowane do aktualnie panujących warunków. Kolejne etapy zmian środowiska okazały się bardzo użyteczne w stratygrafii posłużyły do przeprowadzenia korelacji badanych utworów epikontynentalnych z obszarem oceanicznym, gdzie podstawą biostratygrafii jest ewolucja progresywnych grup otwornic planktonicznych. Globalne procesy zmian środowiska są obiecującym narzędziem jako metoda stratygraficznej korelacji tych dwu rejonów. W trakcie badań dostrzeżono, że rewizji wymagają pewne stereotypowe poglądy dotyczące np. wskaźnika BP jako indykatora batymetrii, relacji pomiędzy Velapertina i Praeorbulina, kierunku zwinięcia osobników Globigerina bulloides, wpływu wulkanizmu na żyzność środowiska, wyodrębniania taksonów otwornic planktonicznych charakterystycznych dla wód umiarkowanego klimatu, relatywności pewnych otwornic bentonicznych jako wskaźników głębokości.
Aby profile wzorcowe (stratotypy) mogły należycie pełnić swoja rolę w badaniach naukowych, nie powinny być wyznaczane w rdzeniach wiertniczych lecz w odsłonięciach i podlegać ochronie konserwatorskiej. Występuje pilna potrzeba prawnego uregulowania kwestii ochrony odsłonięć występujących na obszarach górniczych gdyż prawo geologiczne i górnicze (Ustawa z 1994 r) w żadnym ze swoich postanowień nie nawiązuje do ochrony przyrody (Ustawa z 1991r) mimo, że ten typ działalności podmiotów gospodarczych wpływa bardzo inwazyjnie na przyrodę.