Założenia projektu

Monitoring efektów czynnej ochrony

Ocena efektów dotychczasowej czynnej ochrony jest realizowana w rezerwacie "Krywe" i jego otoczeniu, czyli w dolinie Sanu wraz z dopływami, od wsi Chmiel po Rajskie oraz rejon wsi Zatwarnica. Obserwacje na stanowiskach występowania węża Eskulapa przeprowadza się w okresie największej aktywności gatunku tj. od maja do września.

Do tego celu służą obserwacje bezpośrednie i identyfikacja osobników. Na rozpoznanych stanowiskach występowania gatunku, gdzie usytuowano część kopców rozrodczych i miejsc schronienia w postaci pniakowisk i gałęziowisk oraz w pobliżu kopców na stanowiskach, które mają przełamywać izolację oddalonych od siebie stanowisk występowania węża Eskulapa są prowadzone obserwacje węży i innych gadów. Do identyfikacji osobników konieczne jest schwytanie węża i rozpoznanie po cechach charakterystycznych takich jak, anomalie w typowym ułożeniu łusek, różnice w liczbie łusek brzusznych i ogonowych i innych.

Dane te są dokumentowane za pomocą zdjęć oraz opisu w tabelach pomiarowych i zbierane w bazach danych. Na podobnych zasadach zaplanowano objęcie monitoringiem miejsc poza pasmem Otrytu, w których na przełomie 2012 i 2013 r. zostanie zrealizowana ochrona czynna siedlisk węża Eskulapa.

Aby ocenić warunki termiczno-wilgotnościowe miejsc rozrodu, w kopcach zostaną zainstalowane loggery (czujniki do pomiarów tych parametrów). Czujniki te zostaną zainstalowane w większości kopców na różnej głębokości.

W celu uzyskania pełnej oceny efektów czynnej ochrony w 2012 roku planujemy zainstalowanie kilku kamer, monitorujących aktywność węża Eskulapa i innych gadów korzystających z kopców.

Szczegółowe rozpoznanie stanu populacji w Bieszczadach Zachodnich

Do rozpoznania stanu populacji węża Eskulapa poza rejonem doliny Sanu w paśmie Otrytu zostały wykorzystywane wyniki wywiadów i ankiet z 2009r., które wskazują na to, że pewne stanowiska występowania Eskulapa znajdują się w Nadleśnictwach: Stuposiany (dolina Sanu i jego dopływy), Komańcza, Wetlina, Cisna, Baligród oraz w rejonie Soliny. Dane te wymagają weryfikacji w terenie. Do tego celu m.in. nawiązano współpracę z poszczególnymi nadleśnictwami angażując przedstawicieli z 7 nadleśnictw do realizacji projektu. W trakcie prac inwentaryzacyjnych ze względu na skryty tryb życia gatunku, są penetrowane miejsca potencjalnego występowania węża Eskulapa, mianowicie ruiny pniakowiska, kamieniste nasłonecznione brzegi rzek, kamieniołomy, stare drewniane zabudowania, wysypiska śmieci, kompostowniki etc. w okresie największej aktywności gatunku.

Lokalizacje stanowisk oraz dane siedliskowe są zbierane za pomocą GPS i nanoszone na podkłady map cyfrowych. Zarówno poszukiwanie nowych stanowisk występowania węża Eskulapa jak i ścisła współpraca z Lasami Państwowymi pozwoli na zaplanowanie dodatkowych czynności jak koszenie, odkrzaczanie utworzenie struktur z gałęzi oraz stworzenie dodatkowych pniakowisk i kopców rozrodczych poza obszarem głównych działań w rezerwacie Krywe i jego najbliższym otoczeniu.

Zwiększenie trwałości utworzonych miejsc rozrodu i schronienia

Dla zwiększenia i utrwalenia efektów dotychczas przeprowadzonych działań ochronnych duże znaczenie ma rozbudowa wszystkich kopców przygotowanych w 2009 r. w rezerwacie Krywe i jego otoczeniu, poprzez dosypanie trocin i gałęzi. 23 kopce zostaną uzupełnione dodatkową warstwą gałęzi i konarów oraz sianem i warstwą trocin. 6 z kopców w celu dodatkowego zabezpieczenia przed drapieżnikami i wyłapywaniem zostanie na trwale ogrodzona. Planuje się też uzupełnienie gałęziami i konarami 29 gałęziowisk. Większe kopce będą dłużej utrzymywać swoje właściwości termiczne, stanowiąc miejsce lęgowe dla gatunku przez kolejne lata. Nie mniej ważne od powiększania kopców trocinowych jest tworzenie pniakowisk. Obiekty takie stanowią bowiem nie tylko dogodne, stabilne mikrosiedliska lęgowe, dzięki zachodzącym procesom gnilnym, ale także oferują dużą różnorodność kryjówek i są trwalsze od kopców trocinowych. Pozyskanie materiału do przygotowania pniakowiska wymaga wycięcia pewnej liczby drzew i krzewów, co równoznaczne jest z doświetleniem terenu i jeszcze większą poprawą warunków bytowych węża Eskulapa. Łącznie zaplanowano utworzenie 20 pniakowisk, w pobliżu istniejących kopców oraz w miejscu planowanych odtworzonych polan.

Dosypanie substratu do kopców zostanie zrealizowane w pierwszym i trzecim roku trwania projektu. Utworzenie pniakowisk i gałęziowisk w bezpośrednim sąsiedztwie kopców w pierwszym roku realizacji projektu. Powstanie struktur z gałęzi w wytypowanych miejscach gdzie planowane jest odkrzaczanie oraz gdzie są koszone powierzchnie a koszone siano może być wykorzystywane corocznie w celu uzupełniania kopców planowane są w pierwszym roku i w celu uzupełnienia prac w trzecim roku realizacji projektu.

Wykonywane tych prac zaplanowane jest w terminie zapewniającym ochronę gatunku, czyli od końca września do końca kwietnia. W trakcie realizacji zadań związanych z realizacją zabiegów czynnej ochrony siedlisk będzie prowadzony nadzór uprawnionych specjalistów.

Utrwalanie efektów czynnej ochrony

Odtwarzanie szlaku migracyjnego wzdłuż Doliny Sanu w paśmie Otrytu może przyczynić się w znaczny sposób do samodzielnego rozprzestrzeniana się węży, a co za tym idzie wymiany materiału genetycznego pomiędzy poszczególnymi stanowiskami występowania węża Eskulapa. W 2012 r. zaplanowano stworzenie kilku polan wzdłuż doliny Sanu w rezerwacie Krywe oraz odkrzaczenie około 3 ha powierzchni. W miejscu powstałych polan, wykorzystując lokalny materiał powstaną pniakowiska.

Poszerzenie obszaru działań związanych z czynną ochroną siedlisk

Szczegółowe rozpoznanie stanu populacji węża Eskulapa poza rejonem jego najliczniejszego występowania pozwoli na zaplanowane w 2012 roku dodatkowych działań, głównie na terenie nadleśnictw: Stuposiany, Baligród, Wetlina i Komańcza.

Do realizacji czynnej ochrony poza rezerwatem Krywe i jego otoczenia, zaplanowano koszenie do 20 ha powierzchni, odkrzaczanie do 10 ha, stworzenie 20 kopców rozrodczych (w tym 10 grodzonych balami), 15 pniakowisk, 20 gałęziowisk. Ponadto uzupełnianie utworzonych struktur i powtórzenie niektórych czynności jak koszenie, wykaszanie odkrzaczonych powierzchni w 2013 roku.

Zwiększanie świadomości społecznej

W ramach zwiększania świadomości społecznej na temat biologii i ochrony węża Eskulapa zaplanowano zorganizowanie spotkań z przedstawicielami jednostek zarządzającym terenem przede wszystkim nadleśnictw, Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Krośnie oraz Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Rzeszowie. Pierwsze spotkanie odbyło się w kwietniu 2011 r., drugie zaplanowane jest na koniec 2013 r.. Na zakończenie projektu zostanie zorganizowana konferencja podsumowująca. Zaplanowano też stworzenie strony internetowej z aktualnymi informacjami o czynnej ochronie i biologii gatunku oraz innych gadów.

Skutecznymi metodami zwiększania świadomości jest tworzenie tablic informacyjno-edukacyjnych. W ramach projektu planujemy w 2013 r. zaprojektowanie i zamontowanie 15 tablic informacyjnych o biologii i ochronie rodzimej heropetofauny. Lokalizacja tablic będzie uwzględniać występowanie węża Eskulapa, natężenie ruchu turystycznego oraz uzgodnienia z jednostkami zarządzającymi terenem.

Stworzenie rekomendacji dotyczących ochrony gatunku

Końcowym efektem projektu ma być powstanie dokumentu, który będzie zawierał kompleksowe informacje z przeprowadzonych działań z analizą sytuacji, rozpoznaniem stanu populacji, ocenę efektów podjętych działań i plany działań na przyszłość oraz efekty wypracowanych metod i nawiązanej współpracy. Dokument ten zostanie przekazany m. in. Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Rzeszowie w celu ustalania odpowiednich działań na terenie rezerwatu „Krywe” i wydania odpowiednich zarządzeń.

• O projekcie
• Cel projektu
• Obszar działań
• Założenia projektu
• Zespół