Projekt
Gromadzenie informacji o obcych gatunkach rozpoczęto w Instytucie Ochrony Przyrody PAN w Krakowie w 1999 r. Dla Ministerstwa Środowiska została wówczas przygotowana baza danych "Gatunki introdukowane w Polsce". Początkowo obejmowała ona 233 gatunki obcych grzybów, roślin i zwierząt. W 2003 r., dzięki finansowaniu przez Departament Stanu USA, część informacji zawartych w tej bazie danych została przetłumaczona na język angielski i udostępniona w sieci Internet pod nazwą „Gatunki obce w Polsce”.
Od tego czasu, dzięki bezinteresownej pracy grupy specjalistów, baza jest systematycznie uzupełniana. Obecnie całkowita liczba gatunków obcych roślin, zwierząt i grzybów w bazie danych wynosi 1803. Jednak tylko część tych gatunków tworzy na obszarze naszego kraju rozmnażające się populacje. Pozostałe gatunki są stwierdzane jedynie sporadycznie. Są wśród nich takie, które stwierdzono tylko jeden czy dwa razy; większość z nich to uciekinierzy z hodowli (np. egzotyczne ptaki).
Choć dla większości takich gatunków szanse, że zadomowią się w naszym kraju, są minimalne (np. ze względu na warunki klimatyczne), to warto zbierać informacje o udokumentowanych stwierdzeniach. Dlatego do bazy danych włączane są obserwacje wszystkich obcych gatunków, jeżeli zostały one potwierdzone w publikacjach naukowych. Warunkiem włączenia do bazy danych jest to, aby stwierdzony osobnik przynajmniej przez krótki okres znajdował się w warunkach, w których nie był pod kontrolą przez człowieka. Zatem nie są do bazy włączane np. gatunki uprawiane i hodowane, o ile nigdy nie było potwierdzonych doniesień o ucieczkach z upraw i hodowli. Natomiast włączane są udokumentowane obserwacje uciekinierów, nawet jeśli nie zdołały się przedostać do środowiska przyrodniczego i zostały szybko schwytane. Włączane są również obce gatunki, które zostały przypadkowo zawleczone z importowanymi towarami czy w bagażu podróżnym.
Największa część informacji wprowadzonych do bazy danych pochodzi z publikacji naukowych i z bezpośrednich konsultacji z ekspertami. Niewielka część danych jest również wynikiem doniesień medialnych, jednak przed włączeniem do bazy danych wszystkie takie przypadki są dokładnie sprawdzane i konsultowane z ekspertami. Choć zdarza się, że w ten sposób uzyskiwane są cenne informacje, to większość doniesień o obcych gatunkach w mediach ma niestety charakter sensacji, która nie jest poparta faktami w stopniu uprawniającym do włączenia ich do bazy danych.
Dla części gatunków, które włączono do bazy danych, zebrano informacje o biologii, przyczynie, miejscu i czasie introdukcji na teren Polski, obecnym rozmieszczeniu i trendach populacyjnych w naszym kraju, a także o wpływie na rodzime gatunki, siedliska i ekosystemy. Określono również czy istnieje konieczność zwalczania gatunków i zasugerowano sposoby kontroli ich liczebności.
Baza danych została włączona do sytemu NOBANIS (European Network on Invasive Alien Species), który został stworzony w celu wymiany informacji o gatunkach obcych w Europie środkowej i północnej. Dane zawarte w bazie były również źródłem informacji o inwazjach biologicznych w Polsce dla projektu DAISIE (Delivering Alien Invasive Species Inventories for Europe), którego celem było stworzenie bazy danych o wszystkich gatunkach obcych w całej Europie. W 2009 r. struktura bazy danych została znacząco zmodyfikowana. Kolejna znacząca modyfikacja portalu miała miejsce w latach 2011-2012 dzięki finansowaniu uzyskanemu z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki wodnej (projekt Gatunki obce w Polsce, umowa dotacji nr 524/2011/Wn-06/EE-EE/D). Portal został rozbudowany o komponenty mające na celu podniesienie poziomu wiedzy o rożnych zagadnieniach związanych z inwazjami biologicznymi.
Informacje o gatunkach w naszym portalu nie są kompletne, choć są stale uzupełniane. Zdajemy sobie sprawę, że mimo dołożenia starań z naszej strony, dane te nie są całkowicie wolne od błędów. Instytut Ochrony Przyrody PAN nie ponosi żadnej odpowiedzialności za szkody, które mogą wynikać dla użytkowników wskutek wykorzystywania informacji zawartych na tej stronie. Prosimy o przesyłanie do nas wszelkich uwag i pytań dotyczących portalu. Będziemy również wdzięczni za informacje o obserwacjach obcych gatunków. W chwili obecnej wszystkie informacje o tych gatunkach można przekazywać do Instytutu Ochrony Przyrody PAN w Krakowie, pocztą elektroniczną na adres ias@iop.krakow.pl lub telefonicznie na numer 609 440 104.
Zachęcamy również potencjalnych współpracowników do pomocy w uzupełnianiu informacji w naszej bazie danych.
Gatunki Obce w Polsce
Instytut Ochrony Przyrody PAN
Al. Mickiewicza 33
31-120 Kraków
ias@iop.krakow.pl
tel. +12 37 03 539
