Leptinotarsa decemlineata Say – Stonka ziemniaczana – Colorado beetle

Informacje w bazie danych Gatunki obce w Polsce nie są prawnie wiążące. Mają one charakter naukowy.

Status

Gatunek obcy na całym obszarze, na którym występuje lub występował w Polsce

Występuje obecnie w środowisku

Rozmnaża(ł) się w środowisku

Liczebność lub/i zasięg utrzymuje się na stałym poziomie

Inwazyjny gatunek obcy

Szkodnik ziemniaków.

Ogólna charakterystyka

Wygląd i biologia

Ciało owalne, wypukłe, barwy żółtopomarańczowej, z ciemnymi plamami na głowie i przedpleczu. Pokrywy są jaśniejsze, z wyraźnymi czarnymi paskami - po 5 na każdej pokrywie. Długość ciała: 0,9 - 1,2 cm; rozpiętość skrzydeł –0,6 - 0,7 cm. Cykl rozwojowy i ilość pokoleń w ciągu roku zależy od warunków klimatycznych - głównie temperatury. W najcieplejszych rejonach występuje od 4 pokoleń (gdzie cykl rozwojowy trwa 30 dni), do jednego pełnego lub częściowego w rejonach chłodnych (pełne pokolenie może rozwijać się na terenach z co najmniej 60 dniami o temp. powyżej 15°C, zimą nie spadającej poniżej 8°C). W miejscach, gdzie temperatury pozwalają na niepełny rozwój jednej generacji, stonka nie może się zaaklimatyzować. Samice składają jaja w złożach - średnio po 20-30 sztuk, na dolnej stronie liści. Larwy linieją trzy razy. Na początku żerują gromadnie, później rozchodzą się - w obrębie jednej rośliny, a później na sąsiednie. Najżarłoczniejsze jest ostatnie, czwarte stadium rozwojowe. Wraz z chrząszczami larwy doprowadzają do gołożerów, ogałacając rośliny z liści. W Polsce występuje jedno pełne pokolenie. Chrząszcze zimują w glebie, średnio na głębokości 12 - 25 cm. Część chrząszczy pozostaje w glebie przez dwie zimy. Wiosną, po opuszczeniu miejsc zimowania, rozlatują się w poszukiwaniu roślin żywicielskich, przemieszczając się nawet do 500 m dziennie. Stonka rozwija się na roślinach z rodziny psiankowatych Solanaceae. Przed pojawieniem się upraw ziemniaków Solanum tuberosum stonka żywiła się na dziko rosnącymi Solanum rostratum i S. cornatum.

Wpływ na rodzimą różnorodność biologiczną i na gospodarkę

Siedliska w zasięgu wtórnym

Grunty orne i ogrody produkcyjne - uprawy ziemniaka

Występowanie

Okoliczności poprzedzające introdukcję do Polski

Pierwsze zawleczenia stonki ziemniaczanej do Europy miały miejsce w późnych dekadach XIX wieku. Francuskie Towarzystwo Rolnicze postulowało wprowadzenie zakazu sprowadzania tego produktu z USA, natomiast pruskie ministerstwo rolnictwa wydało instrukcje o działaniach kwarantannowych. Prawdopodobnie dlatego stonka ziemniaczana pojawiła się w Europie po raz pierwszy w krajach nadbałtyckich, a jednym z izolowanych ognisk inwazyjnych były w latach 80. zachodnie części byłego ZSRR (zwłaszcza litewskie prowincje b. obszaru I Rzeczypospolitej). Było to pierwsze ognisko inwazyjne w okolicy Suwałk, które uległo zniszczeniu przez wypalenie z użyciem ropy naftowej. Regularna XX-wieczna inwazja stonki w Europie rozpoczęła się po I wojnie światowej od zawleczenia jej z USA do Bordeaux we Francji w 1922 roku. W ciągu 24 lat stonka ziemniaczana przeswzła przez całą Francję, przedostała się do Hiszpanii i Belgii (1935), Niemiec, Szwajcarii, Włoch i Luksemburga (1936) oraz Holandii (1937). Następnie stwierdzona była w Austrii (1941), Portugalii (1943), b. Czechosłowacji i na Węgrzech (1947), ZSRR (1949), Rumunii, Jugosławii i Bułgarii (1958), wreszcie w Grecji (1963) oraz w Turcji. Była stwierdzona, ale nie zaaklimatyzowała się w Wielkiej Brytanii, Danii, Finlandii, Norwegii (1948) i Szwecji. Stonka występuje szeroko w europejskiej części Rosji (od strefy tajgi w Karelii po strefę pustynną w Astrachańskiej obłasti) w rejonie Kaukazu oraz tworzy izolowane ogniska w innych rejonach b. ZSRR

Literatura

• Lamparski R., Wawrzyniak M. 2005. Effect of water extracts from Geraniaceae plant with adjuvant added on peeding and development of Colorado potato beetle (Leptinotarsa decemlineata Say). Journal of Plant Protection Research 116-124. link
• Mapa Bioróżnorodności [online] 2015. Krajowa Sieć Informacji o Bioróżnorodności link
• Węgorek P. 2005. Current status of resistance in Colorado Potato beetle (Leptinotarsa decemlineata Say) to selected active substances of insecticides in Poland. Journal of Plant Protection Research 309-319. link

Rodzaj organizmu: Owad

Typ: Arthropoda
Klasa/Gromada: Insecta
Rząd: Coleoptera
Rodzina: Chrysomelidae