Linepithema humile (Mayr) – Mrówka argentyńska

Informacje w bazie danych Gatunki obce w Polsce nie są prawnie wiążące. Mają one charakter naukowy.

Status

Gatunek obcy na całym obszarze, na którym występuje lub występował w Polsce

Występuje obecnie w środowiskach sztucznych

Rozmnaża(ł) się w środowiskach sztucznych

Ze względu na wysokie wymagania w stosunku do temperatury, mrówka argentyńska występuje w Polsce wyłącznie w synantropijnych ogrzewanych zimą pomieszczeniach głównie cieplarniach.

Nieinwazyjny gatunek obcy

L. humile jest obecnie gatunkiem kosmopolitycznym, chociaż jej występowanie w wolnej przyrodzie ogranicza się do rejonów o odpowiednio dużej wilgotności i łagodnych zimach. Na pozostałych obszarach trwale może występować tylko w ogrzewanych zimą pomieszczeniach, zwłaszcza – ze względu na wymagania wilgotnościowe – cieplarniach.

Ogólna charakterystyka

Wygląd i biologia

Linepithema humile (mrówka argentyńska) tworzy społeczeństwa poliginiczne (wielomateczne; nawet ponad 100 królowych w jednym gnieździe), zdolne do rozwoju kolonii polikalicznych (wielogniazdowych), czyli systemów powiązanych z sobą mrowisk. Na obszarze naturalnego występowania, tj. w lasach tropikalnych i subtropikalnych Ameryki Południowej (północnej Argentyny, Urugwaju, Paragwaju, południowej Brazylii) poszczególne kolonie polikaliczne mrówki argentyńskiej są stosunkowo niewielkie – zarówno pod względem liczby gniazd, jak zajmowanego obszaru (zwykle do kilkuset metrów kwadratowych). Ich rozwój ograniczają sąsiednie, obce kolonie tego samego gatunku. Społeczeństwa L. humile są bowiem konkurencyjne wobec siebie, wrogo nastawione do sąsiadów z tego samego gatunku. Lot godowy odbywają tylko samce, poszukujące odległych kolonii, gdzie oczekują na nie samice. Zaplemnienie dokonuje się wewnątrz gniazda, po czym młode królowe wylatują, ale nie dalej niż na 100 m. Zakładają one własne kolonie poza społeczeństwem macierzystym albo zasilają sąsiednie mrowiska w jego obrębie. Wszędzie tam jej pionierskie społeczeństwa – w warunkach braku konkurencji wewnątrzgatunkowej, dodatkowo uwolnione też od innych wrogów naturalnych – zyskały nieporównanie większe możliwości rozwoju niż w ojczyźnie gatunku. Na nowo opanowanych obszarach całe populacje mrówki argentyńskiej mogą być praktycznie stanowione przez jedno społeczeństwo polikaliczne (tzw. superkolonię), liczące miliony występujących w ogromnym zagęszczeniu mrowisk i zajmujące setki, a nawet tysiące kilometrów. Najbardziej spektakularnym przykładem takiej struktury jest populacja południowoeuropejska, ciągnąca się wąskim pasem wzdłuż wybrzeża śródziemnomorskiego od północnych Włoch, poprzez Francję i Hiszpanię, i dalej wybrzeżem atlantyckim przez Portugalię do północno-zachodniej Hiszpanii. Podobnie ukształtowane populacje występują m.in. na wybrzeżu Kaliforni oraz zachodnich wybrzeżach Japonii i Australii. Istotnym czynnikiem sprzyjającym powstawaniu tak ogromnych superkolonii mrówki argentyńskiej jest radykalne, w porównaniu do stanu w jej ojczyźnie, zmniejszenie jej agresywności wewnątrzgatunkowej w rejonach zawleczenia. Przypisuje się to dużemu zmniejszeniu różnorodności genetycznej w obrębie populacji introdukowanych, wynikającemu z faktu, iż – z natury rzeczy – w każdym przypadku wywodzą się one od niewielkiej liczby królowych. Zmniejszona różnorodność genetyczna robotnic może prowadzić, jak się uważa, do ich obniżonej zdolności odróżniania obcych od swoich. Ostatnio przeprowadzone badania genetyczne europejskiej populacji śródziemnomorsko-atlantyckiej wykazały, że w istocie tworzą je dwie superkolonie: większa, rozciągająca się na całym wymienionym obszarze, i mniejsza wyspowo położona w jej obrębie w Katalonii (Hiszpania). Mrówki reprezentujące każdą z tych superkolonii są wrogo nastawione wobec siebie. Superkolonie spontanicznie poszerzają swoje areały w tempie do 270 m rocznie w drodze podziałów mrowisk i zakładania nowych gniazd. Samice (robotnice i królowe) i samce różnią się wyglądem. Robotnice: monomorficzne, długość ciała ok. 3 mm, jednolicie brązowe. Królowe: długość ciała ok. 5 mm, młode uskrzydlone, duży odwłok (proporcjonalnie większy niż odwłok robotnic), ubarwione jak robotnice. Długość ciała samców wynosi ok. 4 mm, posiadają skrzydła, głowa mała, oczy bardzo duże usytuowane po bokach blisko przedniej krawędzi głowy, odwłok wyraźnie mniejszy od tułowia, barwa ciała brunatno czarna do czarnej. Gatunek wszystkożerny. W Argentynie L. humile jest potocznie określana mianem "mrówki cukrowej" ze względu na swoje preferencje pokarmowe. Wybiera substancje bogate w węglowodany, jak nektar czy spadź. Z tym też może wiązać się jej szkodliwość na nowo opanowanych terenach: chroniąc czerwce i mszyce (źródło spadzi) przed ich naturalnymi wrogami, mrówki argentyńskie przyczyniają się do strat w rolnictwie i sadownictwie. L. humile, jak wszystkie mrówki, wymaga także pokarmu białkowego, nieodzownego dla rozrodu królowych i rozwoju larw. Zapotrzebowanie na białko zwierzęce zaspokaja głównie poprzez drapieżnictwo. Na przykład w Australii, na obszarach swego występowania, może zniszczyć nawet 80% gniazd (szkodliwych dla człowieka) termitów.

Zasięg rodzimy

Z pochodzenia jest gatunkiem południowoamerykańskim (lasy tropikalne i subtropikalne Ameryki Południowej).

Wpływ na rodzimą różnorodność biologiczną i na gospodarkę

Siedliska w zasięgu wtórnym

Na nowych obszarach zasiedla głównie pola uprawne, sady i inne środowiska antropogeniczne (z zielenią miejską włącznie), ale też różnego rodzaju lasy, w tym naturalne (np. śródziemnomorskie dąbrowy). Naturalną barierą, powstrzymującą rozprzestrzenianie się populacji w głąb lądu jest klimat – dalej niż 10 km od wybrzeża jest już dla L. humile za sucho.

Mechanizmy wpływu

  • Konkurencja W relacjach międzygatunkowych L. humile jest gatunkiem bardzo agresywnym i silnie konkurencyjnym. Na nowo opanowanych terenach, gdzie osiąga liczebności niespotykane w zasięgu naturalnym, jest ogromnym zagrożeniem dla myrmekofauny rodzimej, lokalnie wyniszczając wszystkie miejscowe gatunki mrówek, w tym gatunki ważne dla funkcjonowania całych biocenoz, na przykład ze względu na zapylanie czy rozsiewanie roślin.

Literatura

  • Aron, S. 2001. Reproductive strategy: an essential component in the success of incipient colonies of the invasive Argentine ant Insectes Sociaux 48: 25–27. link
  • Giraud, T., Pedersen, J. S., and L. Keller 2002. Evolution of supercolonies: The Argentine ants of southern Europe Proceedings of the National Academy of Sciences of 99: 6075–6079. link
  • Hee, J., D. A. Holway, A. V. Suarez, and T. J. Case 2000. Role of propagule size in the success of incipient colonies of the invasive Argentine ant Conservation Biology 14: 559–563. link
  • Holway, D. A 1998. Effect of Argentine ant invasions on ground-dwelling arthropods in northern California riparian woodlands Oecologia 116: 252–258. link
  • Holway, D. A 1999. Competitive mechanisms underlying the displacement of native ants by the invasive Argentine ant Ecology 80: 238–251. link
  • Holway, D. A., A. V. Suarez, and T. J. Case 1998. Loss of intraspecific aggression in the success of a widespread invasive social insect Science 283: 949–952. link
  • Holway, D. A., and T. J. Case 2000. Mechanisms of dispersed centralplace foraging in polydomous colonies of the Argentine ant Animal Behaviour 59: 433–441. link
  • Holway, D. A., and T. J. Case 2001. Effects of colony-level variation on competitive ability in the invasive Argentine ant Animal Behaviour 61: 1181–1192. link
  • Human, K. G., and D. M. Gordon 1997. Effects of Argentine ants on invertebrate biodiversity in Northern California Conservation Biology 11: 1242–1248. link
  • Tsutsui, N. D., and T. J. Case. 2001. Population genetics and colony structure of the Argentine ant (Linepithema humile) in its native and introduced ranges Evolution 55: 976–985. link

Opracowanie: Wojciech Czechowski, Piotr Ślipiński

Rodzaj organizmu: Owad

Typ: Arthropoda
Klasa/Gromada: Insecta
Rząd: Hymenoptera
Rodzina: Formicidae