Cercopagis pengoi (Ostroumov, 1891) – Wioślarka kaspijska – Fishhook waterflea

Informacje w bazie danych Gatunki obce w Polsce nie są prawnie wiążące. Mają one charakter naukowy.

Status

Gatunek obcy na całym obszarze, na którym występuje lub występował w Polsce

Występuje obecnie w środowisku

Rozmnaża(ł) się w środowisku

Trend liczebności i zasięgu nie jest znany

Inwazyjny gatunek obcy

Ogólna charakterystyka

Wygląd i biologia

Ciało Cercopagis pengoi składa się z trzech podstawowych odcinków: głowy, tułowia i niesegmentowanego odwłoka. Jest pozbawione typowego dla skorupiaków pancerza (karapaksu). Na głowie znajduje się duże, pojedyncze, dobrze rozwinięte oko. Cercopagis pengoi posiada cztery pary odnóży tułowiowych, z których pierwsza jest szczególnie widoczna, co najmniej trzykrotnie dłuższa od pozostałych par. Bardzo dobrze widoczne są także długie, dwugałęziste czułki drugiej pary. Odwłok (mniej więcej równy długości głowy i tułowia) na końcu zaopatrzony jest w charakterystyczny wyrostek kaudalny, przypominający igłę, od 2,5 do 7 razy dłuższy od długości reszty ciała, w części końcowej zgięty na kształt litery "z". Na wyrostku, bliżej końca odwłoka, znajduje się od 1 do 3 par kolców, ich liczba zależy od stopnia zaawansowania w rozwoju poszczególnych osobników. Samce i samice różnią się wyglądem – samce posiadają krótszy niż reszta ciała odwłok i większą głowę niż samice. Ponadto charakteryzują się krótszym wyrostkiem kaudalnym i znacznie bliżej usadowionymi parami kolców. U samców za IV parą odnóży tułowiowych znajduje się para męskich narządów płciowych. Samice, począwszy od pierwszego stadium rozwojowego, posiadają komorę lęgową. U partenogenetycznych samic znajdują się w niej embriony, a u samic gamogenetycznych jaja przetrwalne. Gatunek drapieżny. Cykl życiowy Cercopagis pengoi charakteryzuje heterogonia, czyli przemiana pokoleń rozmnażających się partenogenetycznie (głównie latem) i płciowo z udziałem samców (zazwyczaj pod koniec sezonu rozrodczego, gdy temperatura wody obniża się). Osobniki żeńskie i męskie posiadają w rozwoju 3 stadia, różniące się między sobą rozmiarami ciała i liczbą par kolców na wyrostku kaudalnym.

Siedliska w zasięgu rodzimym

Gatunek planktonowy euryhalinowy, występuje zarówno w wodach słodkich, jak i w zbiornikach słonawych, jego optimum zasoleniowe to 2-10 (13)‰. Jest skorupiakiem ciepłolubnym, choć długoterminowa obecność w toni wodnej (od późnej wiosny do jesieni) przemawia za jego eurytermicznym charakterem. Najliczniej notowany jest do głębokości 100 m. W Morzu Kaspijskim obserwowane są jego dobowe, pionowe migracje - wykonują je przede wszystkim osobniki dorosłe. W ciągu dnia wioślarki przebywają na głębokości 60-160 m, w nocy przemieszczają się do powierzchniowych warstw wody.

Wpływ na rodzimą różnorodność biologiczną i na gospodarkę

Siedliska w zasięgu wtórnym

Siedliska morskie o słonawych wodach do ok. 13‰ zasolenia. W Morzu Bałtyckim (Zatoka Fińska) dotychczas nie obserwowano dobowych migracji tego gatunku.

Występowanie

Okoliczności poprzedzające introdukcję do Polski

Pierwszym czynnikiem sprzyjającym rozprzestrzenieniu się tego gatunku poza pierwotny zasięg była budowa zbiorników zaporowych na Dnieprze i Donie (Ukraina): Kakhovka, Zaporozhsk, Kremenchug, Tsimlyansk i Veselovsk, które szybko zasiedlił. W Bałtyku po raz pierwszy został zanotowany w 1992 roku (w Zatoce Ryskiej i w Zatoce Parnü), a następnie w 1995 roku we wschodniej części Zatoki Fińskiej, gdzie introdukowano go prawdopodobnie z wodami balastowymi. Do 1997 roku zasięg tego gatunku w Bałtyku rozszerzył się w kierunku północnym do Zatoki Botnickiej, zachodnim - do Bałtyku właściwego i Basenu Gotlandzkiego, od strony południowej w 1999 roku stwierdzony został w Zalewie Wiślanym, a w 2002 roku w Zalewie Kurońskim. W 1998 roku Cercopagis pengoi przekroczył Atlantyk i został zawleczony do Jeziora Ontario, a następnie pojawił się również z Jeziorze Michigan i w jeziorach New York Fingerling. Kolonizacji jezior amerykańskich dokonała populacja bałtycka, zwierzęta zostały przetransportowane w wodach balastowych statków.

Mapa występowania

Pola atlasowe na mapie przedstawiają miejsca stwierdzeń gatunku, a punkty – miejsca jego introdukcji.

Informacje, które mogłyby uzupełnić mapę występowania gatunku, można przesyłać na adres ias@iop.krakow.pl

Ogólny opis introdukcji

W Polsce gatunek ten stwierdzono po raz pierwszy pod koniec lat 90. ubiegłego wieku w Zatoce Gdańskiej, w rejonie portu gdyńskiego oraz w Zalewie Wiślanym, a następnie w rejonie portu rybackiego w Helu.

Literatura

• Bielecka L., Mundrak S. 2010. New data on the non-indigenous cladoceran Cercopagis pengoi (Ostrumov, 1891) in the Gulf Gdańsk (Baltic Sea). Oceanologia 52 (1). link
• Bielecka L., Żmijewska M. I., Szymborska A. 2000. A new predatory cladoceran Cercopagis (Cercopagis pengoi Ostrumov, 1891) in the Gulf of Gdańsk. Oceanologia 371-374. link
• Duriš Z., Jurasz W., Kubláková M., Varecha D 2000. Cercopagis (Cercopagis) pengoi (Ostrumov, 1891) (Cladocera) - kolejny przyklad ekspansji ponto-kaspijskich skorupiaków w Morzu Bałtyckim. Przegląd Zoologiczny 75-78.
• Olszewska A. 2006. New records of Cercopagis pengoi (Ostrumov, 1891) in the southern Baltic. Oceanologia 319-321. link
• Polunina J. J. 2005. Populations of two predatory cladocerans in the Vistula Lagoon - the native Leptodora kindtii and the non-indigenous Cercopagis pengoi Oceanological and Hydrobiological Studies XXXIV: 249-260. link

Opracowanie: Luiza Bielecka

Rodzaj organizmu: Skorupiak

Typ: Arthropoda
Klasa/Gromada: Branchiopoda
Rząd: Cladocera
Rodzina: Cercopagidae