Cyprinus carpio Linnaeus, 1758 – Karp – Carp

Informacje w bazie danych Gatunki obce w Polsce nie są prawnie wiążące. Mają one charakter naukowy.

Status

Gatunek obcy na całym obszarze, na którym występuje lub występował w Polsce

Stwierdzany jedynie sporadycznie

Rozmnaża(ł) się w środowisku

Sporadycznie rozmnaża się w środowisku przyrodniczym.

Potencjalnie inwazyjny gatunek obcy

W wodach otwartych konkuruje o pokarm z gatunkami odżywiającymi się bentosem. Przy dużych zagęszczeniach może zmieniać w bardzo istotny sposób warunki środowiskowe (m.in. zakwity glonów), przyspieszając tempo eutrofizacji naturalnych akwenów, a przez to negatywnie oddziaływać na rodzime gatunki ryb.

Ogólna charakterystyka

Wygląd i biologia

Formy dzikie karpia (sazan) charakteryzują się wydłużonym, słabo ścieśnionym bocznie ciałem pokrytym dużymi, dachówkowato ułożonymi, łuskami cykloidalnymi. Rasy karpi hodowlanych mają stosunkowo małą głowę. Niektóre pozbawione są całkowicie łusek (goły, bezłuski) lub też mają znacznie zredukowaną pokrywę łuskową (lampasowy, liniowy). W kącikach warg znajduje się dłuższa para wąsików. Wargi są grube, wysuwalne. Płetwa grzbietowa długa, sięgająca do końca nasady płetwy odbytowej. Płetwa ogonowa zaokrąglona, wcięta. Barwa głowy i grzbietu sazana jest ciemna, prawie czarna, boki jaśniejsze, srebrzyste z połyskiem, zależnie od podłoża, złotozielonym do złotawego. Płetwy ciemne, ogonowa lekko czerwona. Karpie hodowlane mają głowę i grzbiet jaśniejsze. Brzuch jasnożółty. Dolny płat płetwy ogonowej i płetwa odbytowa czerwonawe. Pozostałe płetwy szare. U niektórych ras poza ubarwieniem, zależnym od środowiska, odnotowuje się ubarwienie dziedziczne w kilku wariantach barwnych. Maksymalny ciężar ciała do 30 kg. Dymorfizm płciowy zaznacza się dłuższymi płetwami parzystymi i wyższą płetwą odbytową u samców, samice zaś mają bardziej masywną głowę i szersze ciało. Wszystkożerny. W okresie larwalnym odżywia się drobnym planktonem - wrotkami, naupliusami widłonogów i wioślarkami. Dorosłe osobniki są mało wymagające pod względem pokarmowym. Żywią się wyłącznie bentosem - głównie larwami owadów (ochotkowate), mięczakami, skąposzczetami i skorupiakami. Pokarmem roślinnym (glony, nasiona roślin) odżywia się sezonowo. Samce dojrzewają w trzecim, a samice w czwartym roku życia. Tarło jest porcyjne i odbywa się, gdy woda osiągnie temperaturę 18 - 20°C. W naszych warunkach klimatycznych odbywa się najczęściej pod koniec maja i w czerwcu. Gatunek z fitofilnej grupy rozrodczej. Karp na tarliska wybiera płytkie nagrzane rozlewiska z obfitą miękką roślinnością. Średnica ikry waha się od 1,1 do 1,6 mm. Okres rozwoju zarodkowego uzależniony jest od temperatury wody. Wykluwanie się larw w temperaturze wody 16 - 24°C następuje po 3 - 5 dniach.

Siedliska w zasięgu rodzimym

Preferuje wody ciepłe, obejmujące głównie dolny bieg rzek, starorzecza oraz litoral eutroficznych jezior. Wybiera miejsca spokojne, zamulone i silnie zarośnięte oraz dobrze nasłonecznione. Może występować również w wodach słonawych do 2‰. Optymalna temperatura wody wynosi 23 - 25°C, a pH 6,5 - 8,5. Powyżej 30°C przestaje żerować, a temperatury poniżej 0,3°C są krytycznymi. Jest mało wymagający pod względem koncentracji tlenu w wodzie. Optymalna koncentracja wynosi od 3 do 5 mg/l.

Wpływ na rodzimą różnorodność biologiczną i na gospodarkę

Siedliska w zasięgu wtórnym

Rzeki i strumienie o względnie stałym przepływie, eutroficzne jeziora i stawy (litoral), dolny bieg rzek, starorzecza oraz spokojne, ciepłe, zamulone, nasłonecznione i silnie zarośnięte wody

Występowanie

Okoliczności poprzedzające introdukcję do Polski

Od średniowiecza (VII-XII w.) i w dalszych okresach był hodowany w Europie masowo, pierwsze karpie sprowadzono na obszar południowej Polski prawdopodobnie z obszaru Czech i Moraw.

Mapa występowania

Pola atlasowe na mapie przedstawiają miejsca stwierdzeń gatunku, a punkty – miejsca jego introdukcji.

Informacje, które mogłyby uzupełnić mapę występowania gatunku, można przesyłać na adres ias@iop.krakow.pl

Opis rozmieszczenia

Rozmieszczenie ogólnopolskie: jeden z najbardziej pospolitych i szeroko rozprzestrzenionych gatunków na obszarze prawie całej

Najwcześniejsza introdukcja/obserwacja

około roku 1200

Sposoby transportu

  • Celowe sprowadzenie do Polski

Przyczyny sprowadzenia

  • Celowo sprowadzony w celach wędkarskich i rybackich

Sposoby wsiedlenia do środowiska przyrodniczego

  • Celowe wsiedlenie do środowiska przyrodniczego

Literatura

  • Balon E.K. 1974. Domestification of the carp Cyprinus carpio L. Royal Ont. Mus. Live Sci. Misc. Publ. 1-37. link
  • Maciej Mickiewicz, Arkadiusz Wołos 2008. Zarybianie karpiem wód, na których ustanowiono obwody rybackie Komunikaty Rybackie 107: 19-21. Instytut Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie link
  • Rudziński E. 1962. Fragmenty historii europejskiego karpia hodowlanego. Gosp. Ryb. 9: 3-5.
  • Rudziński E. 1963. Karp w Polsce. Gosp. Ryb. 1: 6-8.
  • Rybczyk Agnieszka 2006. Selected aspects of biological Characteristics of the prussian carp (Carassius auratus gibelio bloch, 1783): food, feeding, and condition. Acta Scientarium Polonarium 5(2): 69–82. Agricultural University of Szczecin link
  • Szczygielski W. 1967. Zarys dziejów rybactwa śródlądowego w Polsce. PWRiL, Warszawa
  • Witkowski A. 2003. Inżynier ekosystemu. Wędkarz Polski 84-85. Wędkarz Polski
  • Wolny P. 1974. Karp. PWRiL, Warszawa

Rodzaj organizmu: Ryba

Typ: Vertebrata
Klasa/Gromada: Actinopterygii
Rząd: Cypriniformes
Rodzina: Cyprinidae

Synonimy łacińskie: Cyprinus carpio hungaricus Heck.: Wałecki, 1889; Cyprinus hungaricus Heck.: Taczanowski, 1877; Cyprinus Regius Leśniewski, 1837

Synonimy angielskie: Common carp; European carp; Feral European carp; Koi; Koi carp