Branta canadensis L. 1758 – Bernikla kanadyjska – Canada goose

Informacje w bazie danych Gatunki obce w Polsce nie są prawnie wiążące. Mają one charakter naukowy.

Status

Gatunek obcy na całym obszarze, na którym występuje lub występował w Polsce

Występuje obecnie w środowisku

Rozmnaża(ł) się w środowisku

Liczebność lub/i zasięg zwiększają się

Nielicznie ale regularnie zalatuje i ostatnio coraz częściej zimuje i przystępuje do lęgów.

Inwazyjny gatunek obcy

Zgodnie z przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 grudnia 2022 r. w sprawie listy inwazyjnych gatunków obcych stwarzających zagrożenie dla Unii i listy inwazyjnych gatunków obcych stwarzających zagrożenie dla Polski, działań zaradczych oraz środków mających na celu przywrócenie naturalnego stanu ekosystemów (Dz.U. 2022 poz. 2649), bernikla kanadyjska jest w inwazyjnym gatunkiem obcym stwarzającym zagrożenie dla Polski i podlegającym szybkiej eliminacji. Wobec małej liczebności bernikli w Polsce, jej wpływ na całą rodzimą przyrodę należy uznać w chwili obecnej za mały. Jednak należy pamiętać, że w krajach, w których liczebność tego gatunku jest duża, wywiera on silnie negatywny wpływ na lokalną faunę.

Ogólna charakterystyka

Wygląd i biologia

Bernikla kanadyjska to największa i jedna z najliczniej występujących gęsi. Głowa i szyja są czarne, policzki oraz podgardle białe. Wierzch ciała, boki i pierś brązowe z białymi prążkami, pierś wyraźnie jaśniejsza. Podogonie białe, dziób i nogi czarne. Ciężar ciała wynosi 2 - 6,5 kg. Brak dymorfizmu płciowego choć samica jest nieco mniejsza od samca. Gatunek roślinożerny – żywi się głównie pokarmem roślinnym zbieranym na lądzie, żeruje na terenach otwartych w pobliżu wody, a niekiedy na uprawach rolnych. Gatunek z reguły monogamiczny. W kwietniu i maju składa jaja. Samica wysiaduje je przez 24 - 30 dni, opieka nad młodymi trwa ok. 7 tygodni. Gatunek po lęgach często tworzy stada.

Siedliska w zasięgu rodzimym

Gnieździ się na ziemi, zwykle nieopodal wody.

Wpływ na rodzimą różnorodność biologiczną i na gospodarkę

Siedliska w zasięgu wtórnym

Obszary łąkowe i obszary porośnięte turzycami, trzcinami, mchami lub porostami; śródlądowe wody powierzchniowe (brzegi i otoczenie jezior) oraz śródlądowe solniska i słonawe obszary podmokłe na pobrzeżach morskich (bagniska i trzcinowiska)

Występowanie

Okoliczności poprzedzające introdukcję do Polski

W 1928 r. bernikle kanadyjskie zostały pierwszy raz introdukowane w Niemczech, w 1929 r. w Szwecji, w 1930 r. w Danii, a w 1936 r. w Norwegii. Szczególnie sprowadzenie ptaków do Szwecji i Norwegii dało początek silnemu wzrostowi populacji wolno żyjących na Półwyspie Skandynawskim,a z czasem w większości Fennoskandii, przeważnie w strefie dystroficznych jezior na pobrzeżach Bałtyku i Morza Północnego. W Szwecji populację ocenia się na 43 500 osobników. Razem z populacją brytyjską (w ostatniej dekadzie XX w. ok. 30 000 par (wraz z nielęgowymi ponad 80 000 osobn.) tworzą one główne ogniska rozprzestrzeniania się bernikli w Europie. Najprawdopodobniej głównie ze szwedzkiej populacji pochodzą osobniki zalatujące do Polski .

Mapa występowania

Pola atlasowe na mapie przedstawiają miejsca stwierdzeń gatunku, a punkty – miejsca jego introdukcji.

Informacje, które mogłyby uzupełnić mapę występowania gatunku, można przesyłać na adres ias@iop.krakow.pl

Opis rozmieszczenia

Rozmieszczenie punktowe: co najmniej 130 stwierdzeń ptaków zalatujących i zimujących, głównie w północnej części kraju. W latach 2005-2006 jedna, a w roku 2007 co najmniej 4 pary odbyły udane lęgi w Gdańsku. Przynajmniej część tych ptaków uciekła z ogrodu zoologicznego w Gdańsku-Oliwie

Ogólny opis introdukcji

Pierwsze stwierdzenie bernikli kanadyjskiej w granicach Polski miało miejsce na Pomorzu przed 1935 r., a kolejne - dopiero po ponad 30 latach w Gubinie. Regularnych obserwacji pojedynczych osobników i małych stad dokonywano od 1982 r.

Najwcześniejsza introdukcja/obserwacja

przed rokiem 1935

Sposoby transportu

Celowe sprowadzenie do Polski
Samodzielne rozprzestrzenienienie spoza obszaru Polski

Przyczyny sprowadzenia

Celowo sprowadzony do hodowli zwierząt towarzyszących (domowych, akwarystycznych, terrarystycznych)
Samodzielne rozprzestrzenienie do Polski po wcześniejszym wprowadzeniu zagranicą

Sposoby wsiedlenia do środowiska przyrodniczego

Ucieczka lub celowe wsiedlenie z uprawy lub hodowli
Rozprzestrzenianie po wcześniejszym wprowadzeniu na innym obszarze

Sposób rozprzestrzeniania się po introdukcji

Gatunek rozprzestrzenia się samodzielnie, bez udziału człowieka migracja z kraju, w którym gatunek introdukowano, od zimy 1987/1988 bernikle kanadyjskie corocznie w dużej liczbie (do 1400 osobn.) zimują na Zatoce Elbląskiej oraz w innych częściach Zalewu Wiślanego. Oprócz tego najwięcej stwierdzeń pochodzi z Zatoki Gdańskiej oraz okolic Włocławka . W pozostałych rejonach kraju bernikla kanadyjska jest obserwowana nieregularnie, lecz coraz częściej. Do 2003 r. w całym kraju dokonano ogółem ponad 130 stwierdzeń tego gatunku. Część tych stwierdzeń sugerowała możliwość sporadycznych lęgów (np. w dolinie Warty, na Pobrzeżu Bałtyku i Bagnach Biebrzańskich). Pierwszy pewny lęg bernikli kanadyjskich w Polsce miał miejsce w 2005 r. w parku miejskim w Gdańsku-Przymorzu. Para ptaków zbiegła z miejscowego ogrodu zoologicznego, wyprowadziła 6 młodych, które zaobrączkowano. W następnym roku większość tych ptaków była obserwowana w pobliżu miejsca lęgu, a ta sama samica i najprawdopodobniej ten sam samiec wyprowadziły 4 młode w Gdańsku Zaspie . W 2007 r. w różnych częściach Gdańska (m.in. w Jelitkowie i Oliwie) do lęgów przystąpiło już 5 par bernikli kanadyjskich (w tym lęg połączony 2 par). Tylko 3 ptaki o nieznanym pochodzeniu, natomiast 2 były rodzicami z lat poprzednich, a 5 - ich potomstwem z wcześniejszych lęgów. Wiadomo, że połączone lęgi zakończyły się wyprowadzeniem 4 młodych. Los pozostałych 3 lęgów jest nieznany, choć obserwowano, że 2 spośród tych par wodziły pisklęta. Dzięki indywidualnemu oznakowaniu ptaków dorosłych i młodych możliwe było stwierdzenie, że począwszy od 2005 r. zimują one w ogrodzie zoologicznym w Gdańsku-Oliwie, gdzie są sukcesywnie odławiane i pozbawiane zdolności do lotu .

Literatura

K. Mokwa, T. Mokwa 2004. Branta canadensis (L., 1758) - bernikla kanadyjska. W: Gromadzki M. (red.) Ptaki (część I). Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 - podręcznik metodyczny. 7: 121-123. link
Meissner W., Bzoma S. 2009. Pierwsze lęgi bernikli kanadyjskiej Branta canadensis w Polsce oraz problemy zwiazane ze wzrostem jej liczebności na świecie. Notatki Ornitologiczne 50: 21-28. Bogucki Wydawnictwo Naukowe link
Tomiałojć L., Stawarczyk T. 2003. Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany PTPP "pro Natura"

Opracowanie: Wojciech Solarz

Rodzaj organizmu: Ptak

Typ: Vertebrata
Klasa/Gromada: Aves
Rząd: Anseriformes
Rodzina: Anatidae

Synonimy angielskie: Canadian snow goose