Cervus nippon Temminck, 1838 – Jeleń sika – Sika deer

Informacje w bazie danych Gatunki obce w Polsce nie są prawnie wiążące. Mają one charakter naukowy.

Status

Gatunek obcy na całym obszarze, na którym występuje lub występował w Polsce

Występuje obecnie w środowisku

Rozmnaża(ł) się w środowisku

Liczebność lub/i zasięg zwiększają się

Inwazyjny gatunek obcy

Zgodnie z przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 grudnia 2022 r. w sprawie listy inwazyjnych gatunków obcych stwarzających zagrożenie dla Unii i listy inwazyjnych gatunków obcych stwarzających zagrożenie dla Polski, działań zaradczych oraz środków mających na celu przywrócenie naturalnego stanu ekosystemów (Dz.U. 2022 poz. 2649), jeleń sika jest w inwazyjnym gatunkiem obcym stwarzającym zagrożenie dla Polski i podlegającym szybkiej eliminacji.

Ogólna charakterystyka

Wygląd i biologia

Jeleń sika pokrojem ciała przypomina jelenia szlachetnego, jednak jest od niego mniejszy. Poroże ma nie więcej niż 3 odnogi. W okresie od maja do września sierść jest ruda. Na grzbiecie i bokach ciała występują niewielkie białe plamy, z których część zlewa się ze sobą w większe pasma. We wrześniu następuje zmiana sierści na ciemnobrunatną, a białe plamy całkowicie zanikają lub stają się mniej wyraźne. U byków w sezonie zimowym sierść na szyi tworzy grzywę sięgającą nasady przednich kończyn. Na zewnętrznej stronie tylnych kończyn, w miejscu występowania gruczołów zapachowych, sierść jest jasna i tworzy wyraźne plamy. Maksymalna długość ciała wynosi 150 cm, ciężar ciała: 25 - 40 kg. Samce i samice różnią się wyglądem. Poza brakiem poroża, łanie różnią się od byków mniejszymi wymiarami. Gatunek roślinożerny – żywi się roślinami zielnymi, gałązkami, młodymi pędami drzew i krzewów. Jelenie są poligamiczne, bytują w niewielkich chmarach składających się 2 do 12 osobników. Po około 230 dniach ciąży, w maju lub w czerwcu, łanie rodzą 1, rzadziej 2 młode, które są karmione przez 3-4 miesiące. Szczyt aktywności dobowej przypada na kilka godzin przed i po zapadnięciu zmroku. Ruja rozpoczyna się w połowie września i przy sprzyjającej pogodzie trwa do końca listopada. Dominujące byki mogą tworzyć grupy z kilkoma łaniami.

Siedliska w zasięgu rodzimym

Zwierzęta te zasiedlają gęste lasy liściaste i mieszane z bogatym podszytem i runem, urozmaicone terenami podmokłymi i łąkami.

Wpływ na rodzimą różnorodność biologiczną i na gospodarkę

Siedliska w zasięgu wtórnym

Gęste lasy liściaste i mieszane z bogatym podszytem i runem, urozmaicone terenami podmokłymi i łąkami

Sposoby wykorzystywania przez człowieka

• Gatunek łowny
• Wykorzystywany w rolnictwie

Występowanie

Okoliczności poprzedzające introdukcję do Polski

Do Europy pierwsze osobniki jeleni sika sprowadzono w 1860 r. na wystawę w Londyńskim Towarzystwie Zoologicznym, gatunek ten był celowo rozmnażany w zamkniętych hodowlach w Irlandii, Anglii i Szkocji. Osobniki z hodowli były introdukowane do naturalnego środowiska. Podobna sytuacja miała miejsce w krajach Europy kontynentalnej - w Czechach, Danii, Francji, Niemczech, Austrii, Rosji, na Litwie, Węgrzech i Ukrainie . W Pilawinie na Wołyniu około roku 1904 introdukowano 2 osobniki. Przyczyną introdukcji były hodowle hobbystyczne.

Mapa występowania

Pola atlasowe na mapie przedstawiają miejsca stwierdzeń gatunku, a punkty – miejsca jego introdukcji.

Informacje, które mogłyby uzupełnić mapę występowania gatunku, można przesyłać na adres ias@iop.krakow.pl

Opis rozmieszczenia

Rozmieszczenie lokalne: dwa stanowiska w Polsce: Kobiór w nadleśnictwie Pszczyna oraz Kadyny koło Tolkmicka w nadleśnictwie Elbląg.

Ogólny opis introdukcji

Pierwsze doniesienie o obecności jeleni sika na ziemiach polskich pochodzi z terenu obecnego Nadleśnictwa Kobiór koło Pszczyny. W roku 1895 lub 1905 sprowadzono tu z Anglii 1 byka i 6 łań do hodowli zamkniętej w dobrach ks. von Plessa. W 1910 r. do okolicznych lasów wypuszczono na wolność całe stado pochodzące z tej hodowli, liczące 54 osobniki. Drugim miejscem introdukcji jelenia sika na obszarze Polski był teren Nadleśnictwa Kadyny w okolicach miejscowości Tolkmicko nad Zalewem Wiślanym. W 1910 r. lub 1911 r. introdukowano do tutejszych dóbr Hohenzollernów 1 byka i 6 łań.

Najwcześniejsza introdukcja/obserwacja

w roku 1910

Sposoby transportu

• Celowe sprowadzenie do Polski

Przyczyny sprowadzenia

• Celowo sprowadzony w celach łowieckich

Sposoby wsiedlenia do środowiska przyrodniczego

• Celowe wsiedlenie do środowiska przyrodniczego

Sposób rozprzestrzeniania się po introdukcji

Gatunek rozprzestrzenia się samodzielnie, bez udziału człowieka Poza krótkodystansowymi przemieszczeniami, jelenie sika z Polski północnej podejmują migracje na długich dystansach. Stado kilkunastu osobników obserwowano w okolicach Pisza, w odległości około 200 kilometrów od centrum zwartego zasięgu populacji.

Literatura

• Cenkier S. 1938. Hodowla zwierzyny łownej w lasach pszczyńskich Łowiec polski 29: 595-596.
• Cenkier S. 1966. Jelenie sika na Śląsku Łowiec polski 5: 6-7.
• Fabijański P. 1996. Lasy Polski. Lasy Elbląskie i Kadyńskie Łowiec polski 3: 8-9.
• Grzegorczyk A. 1987. Sika w kadyńskich lasach Łowiec polski 3: 14.
• Kamieniarz R. 1993. Mieszkańcy nielicznych polskich łowisk – muflon i jeleń sika Łowiec polski 12: 8-9.
• Kowalski K. (red.) 1964. Klucze do oznaczania kręgowców Polski; część V Ssaki – Mammalia 261-262. PWN, Warszawa – Kraków
• Pielowski Z., Kamieniarz R., Panek M. 1993. Raport o zwierzętach łownych w Polsce 24-25. Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa
• Pucek Z., Raczyński J. (red) 1983. Atlas rozmieszczenia ssaków w Polsce 169. PWN link
• Suminski P. 1963. Aklimatyzacja ssaków łownych w Polsce. Chrońmy Przyrodę Ojczystą 19: 13-22.
• Sumiński P. 1965. Jeleń sika – nowy gatunek łowny Łowiec polski 18: 3,7.
• Sztolcman J. 1904. Jeleń Dybowskiego Łowiec polski 8: 118-119. PWN Kraków
• Ziembicki W. 1933. Jeleń Dybowskiego Drukarnia Księgarni Polskiej B. Połonieckiego we Lwowie; Lwów

Opracowanie: Wojciech Solarz, Aleksandra Biedrzycka

Rodzaj organizmu: Ssak

Typ: Vertebrata
Klasa/Gromada: Mammalia
Rząd: Artiodactyla
Rodzina: Cervidae

Synonimy polskie: Jeleń wschodni; Sika

Synonimy angielskie: Japanese deer; Japanese sika deer; Japanese spotted deer; Sika; Sika stag; Spotted deer