Ostrinia nubilalis Hübner 1796 – Omacnica prosowianka – European corn borer

Informacje w bazie danych Gatunki obce w Polsce nie są prawnie wiążące. Mają one charakter naukowy.

Status

Gatunek obcy na całym obszarze, na którym występuje lub występował w Polsce

Występuje obecnie w środowisku

Rozmnaża(ł) się w środowisku

Liczebność lub/i zasięg zwiększają się

Gatunek powszechnie występujący w Polsce. Najwyższą liczebność notuje się w południowej części kraju. Zasięg występowania omacnicy prosowianki przesuwa się z południa ku północy.

Inwazyjny gatunek obcy

Jeden z najważniejszych szkodników kukurydzy w Polsce, powodujący istotne straty gospodarcze związane ze spadkiem ilości oraz jakości plonu kiszonki, CCM i ziarna kukurydzy w rejonach masowego występowania (południowa Polska).

Ogólna charakterystyka

Wygląd i biologia

Dorosłe gąsienice zimują w oprzędach sporządzonych w krótkich kanałach wygryzionych w dolnych odcinkach łodyg kukurydzy oraz w chwastach grubołodygowych. Od maja przędą kokony i przepoczwarczają się. W drugiej i trzeciej dekadzie czerwca wylatują motyle, które wkrótce przelatują na plantacje kukurydzy. Lot motyli trwa od 4 do 8 tygodni. Początkowo młode gąsienice mogą żerować w wiechach, w zawiązkach kolb i w znamionach, a najwięcej z nich wchodzi pomiędzy łodygi a pochwy liści. Żywią się języczkami i tkanką wewnętrznych powierzchni pochew. Często wyjadają kanał w głównym nerwie liści. Znaczna część gąsienic po wylęgu wchodzi pomiędzy liście okrywowe kolb, gdzie żywią się zjadając tkankę z wewnętrznych powierzchni tych organów. Rozwój gąsienic przebiega w pięciu stadiach wzrostowych. Po okresie żerowania wstępnego, który trwa 3 - 4 tygodnie i osiągnięciu trzeciego (L3) stadium rozwojowego oraz długości 12 - 15 mm, gąsienice wgryzają się do łodyg oraz do kolb. W tym to okresie obserwuje się wysypywanie z opanowanych roślin białawych trocin, będących mieszaniną odchodów i tkanki roślinnej. We wrześniu, gdy gąsienice osiągną długość 25 mm, opuszczają miejsca dotychczasowego żerowania w górnych i środkowych odcinkach łodyg oraz w kolbach i wgryzają się w podstawę łodygi lub w pierwsze międzywęźle najmniej uszkodzonych roślin. Tam wygryzają małą jamkę (kolebkę), której otwór delikatnie zasklepiają i są przygotowane do zimowania. Motyl nocny o długość ciała osiągającej: 1,2 - 1,5 cm; rozpiętość skrzydeł wynosi u: samicy - 3 cm, u samca - 2,5 cm. Owady dorosłe cechuje dymorfizm płciowy związany z wymiarami ciała oraz ubarwieniem. Samice są większe od samców. Osiągają długość do 15 mm, a rozpiętość ich skrzydeł wynosi 30–34 mm. Przednia para skrzydeł jest jasnobrązowa z ciemniejszymi brzegami i dwoma falistymi liniami poprzecznymi, tylne są natomiast jasnożółte z jasną środkową pręgą. Długość ciała osobników męskich wynosi około 12 mm, a rozpiętość ich skrzydeł około 20–25 mm. Samce mają ciemniejsze ubarwienie. Przednie skrzydła są brunatne z jasnymi przepaskami, tylne natomiast jasnożółte. Gatunek roślinożerny. Podstawową rośliną żywicielską dla gatunku w Polsce jest kukurydza (Zea mays L.). Gąsienice bezpośrednio po wylęgu przez krótko żerują na blaszkach liściowych, a następnie uszkadzają wiechy, zawiązki kolb, znamiona żeńskich kwiatów, pochwy liściowe, nerwy główne liści, wewnętrzne powierzchnie liści okrywowych kolb, ziarniaki oraz łodygi. W Polsce omacnica prosowianka rozwija jedno pokolenie w ciągu roku. Pojawiają się, jednakże sygnały, że w niektóre lata wyjątkowo sprzyjające rozwojowi tego gatunku może wystąpić również i drugie, nieliczne pokolenie. Samice składają jaja nocą, od zmroku do północy. Jaja są układane dachówkowato w złożach po 20 - 30 i więcej sztuk, głównie na dolnej powierzchni liści, w pobliżu nerwu głównego, najczęściej w połowie długości blaszki lub u nasady liścia. Sporadycznie złoża jaj można także spotkać na pochwach liści, na łodygach i na zawiązkach kolb. W zależności od przebiegu pogody, a zwłaszcza temperatury, po upływie 5 - 10 dni z jaj wylęgają się gąsienice.

Wpływ na rodzimą różnorodność biologiczną i na gospodarkę

Siedliska w zasięgu wtórnym

W Polsce gąsienice tego gatunku obok kukurydzy były stwierdzane także na chmielu, prosie, bylicy pospolitej, sorgu, buraku cukrowym oraz w pędach winorośli. Jak podają liczni autorzy omacnica prosowianka jest wybitnym polifagiem i może żerować na ponad 200 gatunkach roślin, w tym na papryce rocznej, konopiach, bawełnie, kukurydzy cukrowej, fasoli szparagowej, ziemniaku, jabłoni, gryce, owsie, soi, roślinach ozdobnych (m.in. astrze, kosmosie, cynii, mieczyku, malwie), chwastach (m.in. Echinochoa crus–galli, Bidens spp., Xanthium spp., Rumex spp., Datura spp., Panicum spp., Amaranthus spp., Polygonum spp.) i wielu innych gatunkach.

Występowanie

Mapa występowania

Pola atlasowe na mapie przedstawiają miejsca stwierdzeń gatunku, a punkty – miejsca jego introdukcji.

Informacje, które mogłyby uzupełnić mapę występowania gatunku, można przesyłać na adres ias@iop.krakow.pl

Literatura

• Bereś P., Korbas M., Walczak F., Węgorek P., Złotowski J. (red. Walczak F.) 2007. Poradnik sygnalizatora ochrony zbóż : 111 ss.. Instytut Ochrony Roślin link
• Bereś P.K. 2008. Omacnica prosowianka zagrożeniem dla kukurydzy 7/8: 16-19. Ochrona Roślin link
• Capinera J.L. 2000. European Corn Borer – Ostrinia nubilalis Hubner EENY–156.: . Uniwesity of Florida, Institute of Food and Agricultural Sciences link
• Dicke F.F. 1932. Studies of host plants of the European corn borer, Pyrausta nubilalis Hübner, in southeastern Michigan. J. Econ. Entomol. 25: 368–378. link
• Dubas A. (red.) 2004. Technologia produkcji kukurydzy : 133 ss.. Wyd. Wieś Jutra, Warszawa link
• Jastrzębski A. 1999. Występowanie omacnicy prosowianki na chmielu Progress in Plant Protection 39(2): 436–438.
• Kania C.Z. 1961. Z badań nad omacnicą prosowianką–Pyrausta nubilalis (Hbn.) na kukurydzy w okolicach Wrocławia w latach 1956–1959 Pol. Pismo Entomol., Seria B 3–4(23–24): 165–181. Pol. Pismo Entomol.
• Mapa Bioróżnorodności [online] 2015. Krajowa Sieć Informacji o Bioróżnorodności link
• Mrówczyński M., Boroń M., Wachowiak H., Zielińska W. 2004. Atlas szkodników kukurydzy : 78 ss.. Instytut Ochrony Roślin, Syngenta link

Rodzaj organizmu: Owad

Typ: Arthropoda
Klasa/Gromada: Insecta
Rząd: Lepidoptera
Rodzina: Crambidae