Monomorium pharaonis L. – Mrówka faraona – Pharaon ant

Informacje w bazie danych Gatunki obce w Polsce nie są prawnie wiążące. Mają one charakter naukowy.

Status

Gatunek obcy na całym obszarze, na którym występuje lub występował w Polsce

Występuje obecnie w środowiskach sztucznych

Rozmnaża(ł) się w środowiskach sztucznych

Potencjalnie inwazyjny gatunek obcy

Najbardziej niebezpieczna jest obecność tego gatunku w szpitalach oraz innych obiektach służby zdrowia, ze względu na możliwość przenoszenia różnych chorób między poszczególnymi pomieszczeniami.

Ogólna charakterystyka

Wygląd i biologia

Drobna, smukła mrówka-robotnica o ubarwieniu żółtobrunatnym. Długość ciała wynosi 1,9 - 2,5 mm; szerokość odwłoka 0,3 - 0,4 mm. Gatunek termofilny i higrofilny. Gatunek wszystkożerny, drapieżny i saprofagiczny. Odżywia się produktami pochodzenia zwierzęcego (mięso, tłuszcze, martwe owady, żywe drobne larwy) i roślinnego: pieczywo, słodycze. Ilość pobieranego pokarmu w ciągu doby może trzykrotnie przekroczyć wagę ciała robotnic. W poszukiwaniu pokarmu kierują się one głównie węchem. W budynkach opanowanych przez ten gatunek najatrakcyjniejszy pokarm (surowe mięso) sprowadza je w ciągu 15 minut z najbliższych gniazd, z innych pomieszczeń na tym samym poziomie w ciągu kilku godzin, a z innych poziomów (pięter) w ciągu kilkudziesięciu godzin. Żyją w koloniach wielkości od kilkunastu tysięcy do kilku milionów osobników oraz nawet do dwóch tysięcy królowych. W listopadzie i w miesiącach zimowych liczebność jest najmniejsza. Wędrują w kolumnach składających się z setek osobników, w tym samic bezskrzydłych, które w trakcie wędrówki składają jaja. Są one natychmiast umieszczane przez robotnice w miejscach dogodnych dla rozwoju i tam pielęgnowane aż do postaci dorosłych. Osobniki zdolne do rozrodu stają się zawiązkiem nowego gniazda. Uskrzydlone samce i samice występują przeważnie od września do listopada, a kopulacja odbywa się w gnieździe.

Siedliska w zasięgu rodzimym

W strefie umiarkowanej występuje synantropijnie, zwłaszcza w miastach, a gnieździ się zazwyczaj w szczelinach murów, kanałach instalacji grzewczych i wodociągowych. Preferowana temperatura oscyluje między 20°C a 24°C, przy czym mrówki te są bardzo wrażliwe na jej zmiany (giną już przy temperaturze 0°C). Ponadto wymagają dość dużej wilgotności, dlatego preferują piekarnie, młyny, pralnie, przetwórnie spożywcze, ogrzewane magazyny, sanatoria, szpitale, restauracje, hotele, szkoły, obiekty imprezowe itp. W najcieplejszych miesiącach mogą penetrować tereny sąsiadujące z budynkami, w głębokich śmietnikach - a zwłaszcza w wysypiskach śmieci mogą przetrwać zimę, korzystając z ciepła fermentujących odpadków.

Wpływ na rodzimą różnorodność biologiczną i na gospodarkę

Siedliska w zasięgu wtórnym

Sztuczne konstrukcje i inne sztuczne siedliska - w szczelinach murów, w kanałach instalacji grzewczych i wodociągowych

Występowanie

Okoliczności poprzedzające introdukcję do Polski

Początek inwazji należy wiązać z wzrostem handlu i transportu towarów między Indiami a Europą, który nastąpił na przełomie wieków. W drugiej połowie XX wieku, gdy w miastach powszechnie zaczęto zakładać przewody ciepłownicze w gruncie między osiedlami, mrówka faraona mogła rozpocząć aktywną ekspansję, ograniczoną tylko zasięgiem rurociągów. Od tego momentu areał gatunku w Europie zaczął się gwałtownie rozszerzać.

Mapa występowania

Pola atlasowe na mapie przedstawiają miejsca stwierdzeń gatunku, a punkty – miejsca jego introdukcji.

Informacje, które mogłyby uzupełnić mapę występowania gatunku, można przesyłać na adres ias@iop.krakow.pl

Najwcześniejsza introdukcja/obserwacja

przed rokiem 1892

Sposoby transportu

• Przypadkowe zawleczenie do Polski

Przyczyny sprowadzenia

• Przypadkowo zawleczony – brak szczegółowych informacji

Sposoby wsiedlenia do środowiska przyrodniczego

• Przypadkowe zawlecznie z importowanym towarem (zanieczyszczenie) lub na/w środkach transportu (pasażer na gapę)

Literatura

• Pawłowski J. 2012. Monomorium pharaonis (Linnaeus, 1758) Mrówka faraona. W: Z. Głowaciński, H. Okarma, J. Pawłowski, W. Solarz (red.). Gatunki obce w faunie Polski. Wyd. internetowe. Instytutu Ochrony Przyrody PAN w Krakowie Instytut Ochrony Przyrody PAN, Kraków link

Rodzaj organizmu: Owad

Typ: Arthropoda
Klasa/Gromada: Insecta
Rząd: Hymenoptera
Rodzina: Formicidae