Corbicula fluminea (O.F. Muller, 1774) – Asian clam

Informacje w bazie danych Gatunki obce w Polsce nie są prawnie wiążące. Mają one charakter naukowy.

Status

Gatunek obcy na całym obszarze, na którym występuje lub występował w Polsce

Występuje obecnie w środowisku

Rozmnaża(ł) się w środowisku

Liczebność lub/i zasięg zwiększają się

Inwazyjny gatunek obcy

Zgodnie z przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 grudnia 2022 r. w sprawie listy inwazyjnych gatunków obcych stwarzających zagrożenie dla Unii i listy inwazyjnych gatunków obcych stwarzających zagrożenie dla Polski, działań zaradczych oraz środków mających na celu przywrócenie naturalnego stanu ekosystemów (Dz.U. 2022 poz. 2649), Corbicula fluminea jest w inwazyjnym gatunkiem obcym stwarzającym zagrożenie dla Polski i rozprzestrzenionym na szeroką skalę. C. fluminea zaliczana jest do gatunków obrastających urządzenia hydrotechniczne. W USA, ze względu na duże zagęszczenia, stanowi poważne zagrożenie dla działalności różnego typu urządzeń i systemów wodnych.

Ogólna charakterystyka

Wygląd i biologia

Małż średniej wielkości o muszli w zarysie trójkątnej. Wierzchołek umieszczony centralnie. Powierzchnia muszli pokryta wyraźnymi, koncentrycznymi rowkami i prążkami. Barwa muszli brązowo-żółta lub brązowa. Zmienność barwy muszli wiązana jest prawdopodobnie z wiekiem małża i środowiskiem, w którym żyje. Zamek heterodontowy. Gatunek planktonożerny - filtrator. Corbicula fluminea to małż zwykle obojnaczy, rzadziej rozdzielnopłciowy. W Polsce występują osobniki wyłącznie hermafrodytyczne. Dojrzałość osiąga w wieku 3-9 miesięcy, przy wymiarach 6-10 mm. Zapłodnienie wewnętrzne. Larwy inkubowane są w skrzelach lub uwalniane do środowiska zewnętrznego, gdzie osiadają na podłożu, z którym powiązane są tylko we wczesnym stadium bardzo słabymi nićmi bisiorowymi. Małż ten charakteryzuje się bardzo szybkim wzrostem. Wymagania termiczne sprawiają, że w populacjach C. fluminea może być obserwowana silna redukcja jej liczebności w okresie jesienno-zimowym.

Siedliska w zasięgu rodzimym

Śródlądowe wody powierzchniowe - rzeki, jeziora, kanały i stawy, estuaria. Zasiedlać mogą zarówno stanowiska lotyczne, jak i lenityczne, ale zawsze o wodzie dobrze natlenionej. C. fluminea może tolerować zasolenie do 13 ‰, a po aklimatyzacji - do 24 ‰. Stwierdzano ją na dnie piaszczystym, żwirowym lub mulistym, często piaszczystym z domieszką żwiru lub mułu. Unika dna pokrytego osadami organicznymi.

Wpływ na rodzimą różnorodność biologiczną i na gospodarkę

Siedliska w zasięgu wtórnym

Antropogeniczne zbiorniki i cieki wodne o bardzo małym stopniu naturalności, wraz z towarzyszącymi konstrukcjami - w klimacie umiarkowanym zasiedla głównie wody podgrzane

Występowanie

Okoliczności poprzedzające introdukcję do Polski

W Europie C. fluminea została znaleziona pierwszy raz w 1980 roku w Portugalii w rzece Tag i we Francji w rzece Dordogne. Do roku 1996 we Francji, w Akwitanü, opanowała dorzecze rzek Dordogne, Adour i Garonny, w latach 2001-2003 była badana w dwóch kanałach rzeki Loary w środkowej Francji, jednakże była tam już wcześniej stwierdzona. W 1983 roku notowana była w Wezerze, a w 1987 roku Renie w Niemczech, prawdopodobnie od 1985-1986 roku w Holandii. W roku 1990 stwierdzona została w środkowym biegu Renu, gdzie rozprzestrzeniała się z prędkością około 85-115 km na rok, w 1991 r. w dolnym biegu Menu, natomiast górny bieg Renu skolonizowany został w 1997 r. W 1992 roku pojawiła się w Dunaju, prawdopodobnie z Renu, poprzez kanał Men-Dunaj, otwarty w 1992 roku dla żeglugi. W 1998 roku C. fluminea znaleziono na obszarze północnej Serbii w Dunaju, a w latach 1999-2006 zanotowano w tej rzece wyraźny wzrost jej liczebności, oraz stwierdzono obecność w dopływach Dunaju, w Sawie i Cisie . W 1999 roku znaleziono ją po raz pierwszy w Dunaju na Węgrzech, na południe od Budapesztu oraz w Rumunii, a rok później w Czechach, w Łabie. W 2000 roku zaobserwowano ją także w delcie Dunaju, a rok później opanowała już cały ten obszar. W Jeziorze Bodeńskim pojawiła się również prawdopodobnie ok. 2000 roku. W 2003 roku znaleziono ją na kolejnych stanowiskach na Węgrzech i w Słowacji, w rzekach Dunaj i Ipola. Poza kontynentem, w Anglii, pojawiła się w hrabstwie Norfolk, prawdopodobnie w 1997 roku w rzece Chet, a w 1998 roku stwierdzono ją w Norfolk Broads, na chronionym obszarze na wschód od Norwich.

Mapa występowania

Pola atlasowe na mapie przedstawiają miejsca stwierdzeń gatunku, a punkty – miejsca jego introdukcji.

Informacje, które mogłyby uzupełnić mapę występowania gatunku, można przesyłać na adres ias@iop.krakow.pl

Ogólny opis introdukcji

C. fluminea do Polski zawleczona została prawdopodobnie z zachodu Europy, mogła się pojawić się w Odrze razem z narybkiem przywiezionym dla pobliskich hodowli ryb; być może również przywleczona została przez wędkarzy, którzy używali jej jako przynęty; formy młodociane mogły być przyniesione na nogach i upierzeniu ptaków. Badania, prowadzone na całej długości Odry, od jej źródeł na terenie Czech do ujścia w Zatoce Pomorskiej, doprowadziły do wykrycia w 2005 roku pustych muszli, a w 2006 - żywych osobników C. fluminea w środkowym i górnym biegu rzeki. Jednocześnie dwukrotne (maj i październik) badania, przeprowadzone w 2006 roku wskazują na wyraźne rozszerzanie się zasięgu i liczebności tego gatunku .

Najwcześniejsza introdukcja/obserwacja

przed rokiem 2003

Sposoby transportu

Celowe sprowadzenie do Polski

Przyczyny sprowadzenia

Celowo sprowadzony w celu uprawy, produkcji biomasy, hodowli, akwakultury

Sposoby wsiedlenia do środowiska przyrodniczego

Ucieczka z uprawy lub hodowli

Sposób rozprzestrzeniania się po introdukcji

Gatunek jest celowo rozprzestrzeniany przez człowieka

Literatura

Domagała J., Łabęcka A.M., Pilecka-Rapacz M., Migdalska B. 2004. Corbicula fluminea (O.F. Müller, 1774) (Bivalvia: Corbiculidae) a species new to the Polish malacofauna. Folia Malacologica 12: 145-148. link
Łabęcka A. 2009. Cykl płciowy zawleczonych gatunków małży Sinanodonta woodiana (Lea, 1834), Corbicula fluminea (O.F. Müller, 1774) oraz Corbicula fluminalis (O.F. Müller, 1774) (Mollusca: Bivalvia) z kanału zrzutowego wód pochłodniczych Elektrowni Dolna Odra. Rozpr. doktorska, Szczecin 1: 1-163. Katedra Zoologii Ogólnej, Uniwersytet Szczeciński
Łabęcka A.M., Domagała J. 2005. Charakterystyka porównawcza muszli Corbicula fluminea (O.F. Müller, 1774) i Corbicula fluminalis (O. F. Müller, 1774) (Bivalvia: Corbiculidae). XXI Krajowe Seminarium Malakologiczne, Ciechocinek : 28-29.

Opracowanie: Anna Maria Łabęcka

Rodzaj organizmu: Mięczak wodny

Typ: Mollusca
Klasa/Gromada: Bivalvia
Rząd: Veneroida
Rodzina: Corbiculidae