Acipenser baerii Brandt, 1869 – Jesiotr syberyjski – Siberian sturgeon

Informacje w bazie danych Gatunki obce w Polsce nie są prawnie wiążące. Mają one charakter naukowy.

Status

Gatunek obcy na całym obszarze, na którym występuje lub występował w Polsce

Sporadycznie stwierdzany w środowisku

Nie stwierdzono rozmnażania

Gatunek uwalniany przypadkowo, lub celowo z obiektów akwakultury oraz przez posiadaczy oczek wodnych i niewielkich zbiorników. Celowo zarybiane są nim łowiska specjalne, a także jeziora. Ze względu na późno osiąganą dojrzałość płciową, brak siedlisk typowych dla gatunku oraz małe zagęszczenie nie rozmnaża się w Polsce naturalnie. Rozmnażany sztucznie w kilku ośrodkach hodowlanych w Polsce.

Nieinwazyjny gatunek obcy

Ogólna charakterystyka

Wygląd i biologia

Liczni autorzy podają, że jesiotr syberyjski jest zbliżony pokrojem do jesiotra rosyjskiego. Odróżnia się on od niego m.in. wachlarzowatymi wyrostkami skrzelowymi, z kilkoma występami na każdym z nich. Wyrostki te występują w dwóch rzędach. Ciało jesiotra jest wydłużone, częściowo ścieśnione bocznie, w przekroju poprzecznym pięciokątne. Pokryte pięcioma rzędami tarczek kostnych: po dwie brzuszne i boczne oraz jednej grzbietowej. Liczba tych tarczek i ich forma są cechą systematyczną. U tego gatunku notuje się 10-20 tarczek grzbietowych, tarczek bocznych 32-62 (zwykle 42-47), brzusznych 7-16(20). Ciało między rzędami tarczek pokryte jest drobnymi płytkami. Głowa wyciągnięta jest w rostrum, którego forma i długość jest silnie zmienna; stanowi 33,3-61% długości bocznej głowy. Przed otworem gębowym znajdują się 4 gładkie, niepofibrowane wąsy. Otwór gębowy znajduje się w położeniu dolnym, ustawiony jest poprzecznie do osi ciała, stosunkowo niewielki z wyraźnie przerwaną na środku dolną wargą. Jesiotr syberyjski jest rybą reofilną. Spotykany jest najczęściej w środkowym i dolnym biegu rzek. Wpływa także do słonawych wód i zatok Oceanu Arktycznego. Podczas dnia pozostaje na głębokich rozlewiskach rzek. Często ryby te płyną przeciw prądom wokół wysp, wysokich wybrzeży, w pobliżu ujść rzek i strumieni. Czasami gromadzą się przy dnie jezior. W Jeziorze Bajkał występują na głębokości pomiędzy 20 - 50 metrów, a nawet mogą schodzić niżej - do 100-150 metrów. W Morzu Bałtyckim i Jeziorze Ładoga, dokąd gatunek ten trafił w wyniku introdukcji, zasiedla obszary powyżej piaszczystego lub piaszczysto-mulistego dna na głębokości ok. 20 metrów. Jednakże zdarza się, że w okresie jesiennym schodzą na głębokość 30-35 metrów. Gatunek wszystkożerny – odżywia się głównie bentosem, w którego składzie dominują larwy Chironomidae. W wodach estuariów, w deltach rzek w diecie tych ryb występują także Amphipoda, Isopoda i Polychaeta. Badając zawartość przewodów pokarmowych jesiotrów syberyjskich stwierdzono, że nawet do 90% zawartości stanowiły detrytus i osad denny, które ryby połykały w czasie żerowania. Ważne miejsce w pokarmie jesiotrów syberyjskich z Jeziora Bajkał oraz z rzek Kołymy i Aldan zajmują ryby. Jako składniki diety omawianego gatunku z rzeki Ob, wymienia się oprócz Mesidothea (Isopoda) także mięczaki z rodzaju Sphaerium. Niektórzy autorzy potwierdzają dominację organizmów bentosowych, także w pokarmie ryb introdukowanych do nowych wód. W Jeziorze Ładoga spektrum pokarmowe jesiotra syberyjskiego obejmuje zarówno larwy Chironomidae, Trichoptera, Ephemeroptera, jak i reliktowe skorupiaki: Pontoporeia affinis i Mysis oculata m. relicta. W Bałtyku żywi się Mesidothea entomon, Pontoporeia affinis i Corophium volutator, a także Mysidacea oraz larwami Chironomidae. Czasami łupem jesiotrów syberyjskich padają młode osobniki głowacza Cottus gobio. Jesiotr syberyjski bytujący w systemach rzecznych Syberii wykształcił dwie formy: półwędrowną i osiadłą. Obie zamieszkują te same systemy rzeczne. Formy półwędrowne przebywają na żerowiskach w estuariach, a płyną na tarło w górę strumieni. Migracje te są przerywane przez zamarzanie rzek. Odtąd w stanie obniżonej aktywności oczekują wiosny - te ryby nazywane są „ozimymi”. Po ustąpieniu oblodzenia ruszają na dalszą wędrówkę tarłową, potrafią w tym celu przebyć do 3000 kilometrów. Jesiotry syberyjskie formy osiadłej zamieszkują środkowy i górny bieg rzek, podobnie jak sterlet Acipenser ruthenus L. nie podejmują dalszych wędrówek. Forma ta jest znacząco mniej liczna od półwędrownej. Unikalna forma jeziorno-rzeczna z Jeziora Bajkał podejmuje wędrówki tarłowe o zasięgu 1000 kilometrów w górę rzeki Selenga. Tarło odbywa się w głównym nurcie rzek, na kamienisto-żwirowym lub żwirowo-piaszczystym dnie, przy prędkości przepływu 1,4 m/s. Formy osiadłe odbywają tarło niedaleko miejsc zimowania. Samce docierają na miejsce tarła wcześniej niż samice - w systemie rzeki Leny, przy temperaturze wody 8-9 st.C. Samice składają jaja na kamienie i żwir. Jesiotr syberyjski nie żeruje w czasie wędrówki i tarła; jest to cecha wyróżniająca wśród jesiotrowatych. Rozród w rzekach syberyjskich rozpoczyna się w końcu maja, a kończy w połowie czerwca. Odbywa się w szerokim zakresie temperatur od 9-10 st.C do 17-20 st.C. W systemach rzecznych zachodniej części obszaru występowania, w Obie i Irtyszu, tarło zaczyna się wcześniej niż we wschodniej części. Optymalna temperatura tarła dla jesiotra syberyjskiego wynosi 11-16 st.C. Podobnie geograficzne różnice występują w zakresie wieku dojrzałości płciowej. Osobniki żyjące dalej na południe osiągają dojrzałość wcześniej niż te z obszarów północnych. Samce osiągają dojrzałość płciową nie wcześniej niż w wieku 17-18 lat, samice zaś w wieku 19-20 lat. Jednak większość ryb tego gatunku dojrzewa płciowo później - samce mając 20-24 lata, a samice 25-30 lat. Inaczej dojrzewają jesiotry syberyjskie z rzeki Leny: osiągają one dojrzałość relatywnie wcześniej - samce w 9-10 roku życia, samice w wieku 11-12 lat. Na długi czas odnowy pokoleniowej wpływa też fakt, że osobniki tego gatunku nie odbywają tarła każdego roku, ale mają przerwy; u samców 3-5 lat, u samic 7-8 lat.

Występowanie

Okoliczności poprzedzające introdukcję do Polski

Doświadczenia z celową introdukcją w latach 60-tych XX. wieku. Jesiotr syberyjski pojawił się w Bałtyku w wyniku eksperymentów VNIRO, łowione w tym czasie egzemplarze jesiotrów rosyjskich i syberyjskich pomyłkowo oznaczano jako jesiotry zachodnie.

Sposób rozprzestrzeniania się po introdukcji

Gatunek jest przypadkowo rozprzestrzenianiany przez człowieka Ucieczki z hodowli oraz łowisk specjalnych, oraz uwalnianie przez akwarystów.

Literatura

• Filipiak J., R.Trzebiatowski 1995. Preliminary results of rearing some Acipenserid fish in cages in cooling water. Expierience papers and poster abstracts : 81-82. Wyd. AR Szczecin
• Hochleithner M. 1996. Stoere (Acipenseriformes). Verbreitung. Lebensweise. Aquakultur. : . Oesterreichischer Agrarverlag, Klosterneuburg.
• Holčik J. (ed.) 1989. The freshwater fishes of Europe. General Introduction to fishes, Acipenseriformes. / V.1: 469 s.. Aula- Verlag. Wiesbaden,
• Kairov E.A., Kostričkina E.M. 1970. Rezultaty introdukcji osetrovyh v bassejn Bałtijskogo morâ. Trudy VNIRO 76: 147-152.
• Keszka S., Heese T. 2003. Occurrence of exotic Russian sturgeons, Acipenser gueldenstaedtii Brandt et Ratzeburg, 1833 (Actinopterygii: Acipenseridae) in the Baltic Sea. Acta Ichthyologica et Piscatoria 33: 178-18. link
• Keszka S., K. Stepanowska 1997. Pojawienie się jesiotrów (Acipenseridae) w estuarium Odry. Komunikaty Rybackie 2: 11-12.
• Keszka S., Krzykawski S., Więcaszek B. 2009. Variability of biometric characters of Acipenser baerii Brandt, 1869 in the heated water aquaculture. EJPAU Fisheries 12: #23. link

Opracowanie: Sławomir Keszka

Rodzaj organizmu: Ryba

Typ: Vertebrata
Klasa/Gromada: Actinopterygii
Rząd: Acipenseriformes
Rodzina: Acipenseridae

Synonimy łacińskie: Acipenser baeri Berg, 1911; Acipenser baeri Dybovskii, 1876; Acipenser baeri hatys Drjagin, 1948; Acipenser baeri stenorrhynchus Mensikov, 1947; Acipenser baeri stenorrhynchus natio baikalensis Egorov, 1948; Acipenser stenorrhynchus Nikolskii, 1896