Chelicorophium curvispinum G.O. Sars, 1895 – Bełkaczek wschodni

Informacje w bazie danych Gatunki obce w Polsce nie są prawnie wiążące. Mają one charakter naukowy.

Status

Gatunek obcy na całym obszarze, na którym występuje lub występował w Polsce

Występuje obecnie w środowisku

Rozmnaża(ł) się w środowisku

Liczebność lub/i zasięg zwiększają się

Inwazyjny gatunek obcy

Przy masowym występowaniu może negatywnie wpywać na gatunki rodzime. Może też być uciążliwy dla gospodarkiczłowieka z powodu oklejania urządzeń hydrotechnicznych tysiącami rurek mieszkalnych, zatykania przewodów filtrów itp.

Ogólna charakterystyka

Wygląd i biologia

Należy do rzędu obunogów. Ma smukłe wydłużone, lekko grzbietobrzusznie spłaszczone ciało z silnie wydłużonymi czułkami I pary, których pierwszy człon jest krótszy od członu następnego. Czułki II pary długie, znacznie dłuższe i silniejsze niż czułki I pary, służą jako szczególny narząd ruchu. Płytki koksalne małe. Pierwsze dwie pary odnóży pereionu z szeregami długich szczecin filtracyjnych. Następne dwie pary odnóży z gruczołami przędnymi, których wydzieliną bełkaczek sklejają cząstki detrytusu, tworząc rurki mieszkalne przytwierdzane do kamieni, pali i roślin wodnych. Maksymalna długość ciała wynosi 0,7 cm. Gatunek roślinożerny – filtrator, odżywiający się okrzemkami, drobnymi glonami i tryptonem. Szerokie, płatowate odnóża odwłokowe 1 - 3 pary służą do wzniecania przepływu wody w rurkach. Telson mały, mięsisty, całobrzegi. 2 - 3 generacje w ciągu roku. Zimująca generacja rozradza się w kwietniu-maju i ginie w czerwcu. Młode wylęgłe w maju rozmnażają się w lipcu. W korzystnych warunkach termicznych trzecie pokolenie może rozmnażać się jesienią. Maksymalne zagęszczenia tego gatunku to ponad 150 000 osobników na 1 m2.

Siedliska w zasięgu rodzimym

Gatunek ten często dominuje w bentosie dużych rzek, współwystępując z Oligochaeta i Chironomidae. Często spotykany jest z ławicami racicznicy (Dreissena polymorpha).

Wpływ na rodzimą różnorodność biologiczną i na gospodarkę

Siedliska w zasięgu wtórnym

Siedliska bentosowo-pelagiczne dużych rzek

Występowanie

Okoliczności poprzedzające introdukcję do Polski

Prawdopodobnie już w drugiej połowie XIX w. gatunek ten, korzystając z połączenia kanałami dorzeczy Dniepru, Wisły, Odry i Łaby, rozpoczął swą wędrówkę na zachód i północ z rodzimego basenu Dniepru. W początkach XX w. został najpierw odnotowany w Niemczech, w okolicach Berlina i w Odrze później stwierdzono go w dolnej Wiśle, dolnej Łabie i w Niemnie a Szidat znalazł ten gatunek w Zalewie Kurońskim. W latach 20. ubiegłego wieku liczne stanowiska C. curvispinum w Prypeci, Wiśle, Warcie i Noteci zarejestrowali Kulmatycki, Wolski, a także Jarocki i Demianowicz . Z Zalewu Wiślanego gatunek ten podał Riech , a Neuhaus z Zalewu Szczecińskiego. Przebieg dalszej inwazji C. curvispinum w Europie był następujący: z Wielkiej Brytanii gatunek ten podał już Crawford z rzeki Severn; obecnie notowany jest on już w wielu rejonach tego kraju. W zachodniej części Niemiec C. curvispinum najpierw znaleźli Gennerich i Knöpp w Kanale Środkowym w okolicach Hanoweru, potem był odnotowany w kanale Dortmund-Ems łączącym się z dorzeczem Renu. W ten sposób gatunek ten dotarł na zachód tzw. "korytarzem centralnym" . Równie daleko i zapewne mniej więcej w tym samym czasie C. curvispinum zawędrował tzw. "korytarzem południowym" a mianowicie w górę Dunaju i kanałem Dunaj-Men-Ren. Już w początkach XX w. Unger stwierdził ten gatunek w węgierskim odcinku Dunaju. Przedostanie się C. curvispinum do Balatonu jest dość dokładnie datowane na wczesne lata 30. Kilkadziesiąt lat później gatunek ten pojawił się już w austriackim i niemieckim odcinku Dunaju, dochodząc aż do Passau. Ludwigskanal po raz pierwszy otwarto w 1845 r., ale wydaje się, że dopiero jego powtórne przekopanie w 1992 r. przyspieszyło penetrację C. curvispinum tą drogą do dorzecza Renu. Poprzez połączenia dorzecza Renu z francuskimi kanałami C. curvispinum dotarł stosunkowo niedawno do dorzecza Saony . Daleką penetrację tego gatunku w górę Wołgi i jej dopływów: Oki, Szeksny i Kamy dokumentowali Mordukhaj-Boltovskoj i Dzjuban . W Polsce C. curvispinum występuje obecnie w Wiśle mniej więcej od ujścia Wisłoki do ujścia do Bałtyku, w środkowym i dolnym Bugu, w dolnej Narwi, w Kanale Bydgoskim, w Noteci od Gopła do ujścia, w dolnej Warcie, w Odrze środkowej i dolnej, w jeziorach Licheńskim i Wicko, w ujściu Regi do Bałtyku, wreszcie w całym Zalewie Szczecińskim i w najbardziej wysłodzonych częściach Zalewu Wiślanego.

Mapa występowania

Pola atlasowe na mapie przedstawiają miejsca stwierdzeń gatunku, a punkty – miejsca jego introdukcji.

Informacje, które mogłyby uzupełnić mapę występowania gatunku, można przesyłać na adres ias@iop.krakow.pl

Opis rozmieszczenia

Rozmieszczenie regionalne: występuje w szeregu jezior i rzek oraz kanałów, jak np.: Wisła poniżej Warszawy - na kilkunastu stanowiskach, ujście Wisły - Świbno, Noteć, Odra, Zalew Szczeciński, Pojezierze Gnieźnieńskie (system Jezior Konińskich (Goplańskich), Kanał Ślesiński, Jezioro Gopło, Warta, Kanał Morzysławski, Jezioro Licheńskie, Jezioro Pątnowskie.

Najwcześniejsza introdukcja/obserwacja

po roku 1900

Sposoby transportu

• Samodzielne rozprzestrzenienienie spoza obszaru Polski

Przyczyny sprowadzenia

• Samodzielne rozprzestrzenienie przez sztuczne kanały

Sposoby wsiedlenia do środowiska przyrodniczego

• Rozprzestrzenianie przez nowy, sztuczny korytarz inwazji

Sposób rozprzestrzeniania się po introdukcji

Gatunek rozprzestrzenia się samodzielnie, bez udziału człowieka

Literatura

• Chrzanowski Z. (red.) 1976. Mały słownik zoologiczny. Bezkręgowce Wiedza Powszechna, Warszawa
• Jażdżewski K. 1997. Malacostraca. W: Razowski J.: Wykaz zwierząt Polski. IV: 167-174. Wyd. Inst. Syst. i Ewol. Zw.
• Jażdżewski K., Konopacka A. 1990. Nowe, interesujące stanowisko pontokaspijskiego kiełża Echinogammarus ischnus (Stebbing, 1898) (Crustacea, Amphipoda) w Polsce. Przegląd Zoologiczny 34: 101-111.
• Krzysztof Jażdżewski 2003. An invasive Ponto-Caspian amphipod - Dikerogammarus haemobaphes (Eichwald, 1841) - conquers Great Masurian Lakes, north-eastern Poland. Fragmenta Faunistica 46: 19-25. Museum and Institute of zoology link
• Szaniawska A. 2018. Crustaceans in the History of the Baltic Sea. W: Baltic Crustaceans 120-121. Springer, Cham. link

Rodzaj organizmu: Skorupiak

Typ: Arthropoda
Klasa/Gromada: Malacostraca
Rząd: Amphipoda
Rodzina: Corophidae

Synonimy łacińskie: Corophium sowinskyi Martynov, 1924