Dreissena polymorpha Pallas, 1771 – Racicznica zmienna – Zebra mussel

Informacje w bazie danych Gatunki obce w Polsce nie są prawnie wiążące. Mają one charakter naukowy.

Status

Gatunek obcy na całym obszarze, na którym występuje lub występował w Polsce

Występuje obecnie w środowisku

Rozmnaża(ł) się w środowisku

Liczebność lub/i zasięg zwiększają się

Potencjalnie inwazyjny gatunek obcy

Dreissena w ekosystemach w Polsce pełni istotną rolę. Do najważniejszych zaliczana jest zwykle zdolność do filtrowania znacznych objętości wody. W procesie tym następuje wychwycenie jadalnych cząstek sestonu, a odrzucenie cząstek niejadalnych, uformowanych jako tzw. pseudofekalia. Przyczynia się to do oczyszczania wody z zawiesiny oraz konkuruje o pokarm z rodzinnymi planktonożercami. Duże ilości fekaliów i pseudofekaliów opadają na dno zbiornika, gdzie tworząc bardzo bogate troficznie środowisko, są częściowo wykorzystywane jako pokarm przez inne organizmy bentosowe. Dreissena obrasta konstrukcje zanurzone pod wodą.

Ogólna charakterystyka

Wygląd i biologia

Racicznica żyje w wodach wolno płynących i stojących, słodkich i słonawych. Preferuje twarde podłoże, do którego przyczepia się bisiorem prowadząc, osiadły tryb życia. Swobodnie pływająca larwa (veliger) może przemieszczać się na stosunkowo duże odległości. Jest małżem słodkowodnym średniej wielkości. Muszla w zarysie trójkątna, podobna w kształcie do racicy - stąd polska nazwa rodzajowa (nazwa niemiecka - Dreikantmuschel). Nazwa gatunkowa polska i łacińska związane są z dużą zmiennością kształtu i barwy muszli. W niektórych populacjach występują, nieraz bardzo licznie, formy albinotyczne. Maksymalna długość wynosi: 0,25 - 0,40 cm. Szerokość: 0,17 - 0,23 cm, wysokość: 0,13 - 0,18 cm. Gatunek wszystkożerny – filtrator, pokarmem jest detrytus, fito- i zooplankton.

Wpływ na rodzimą różnorodność biologiczną i na gospodarkę

Siedliska w zasięgu wtórnym

Powierzchniowe wody stojące i płynące

Występowanie

Okoliczności poprzedzające introdukcję do Polski

Ekspansja D. polymorpha w końcu XVIII i w XIX w. zachodziła głównie rzekami: od ujścia Wołgi w kierunku północnym i z Morza Czarnego, również na północ, Dnieprem i dalej. Według ostatnich badań bezkręgowce ponto-kaspijskie, m.in. D. polymorpha, przedostały się do Europy rzekami dzięki połączeniu systemów wodnych siecią kanałów : (1) korytarz północny: Wołga - Jezioro Białe - Onega - Ładoga - Newa - Bałtyk oraz Dniepr - Zalew Kuroński - Bałtyk (via Kanał Ogińskiego i Niemen). Korytarz ten, łączący ważne porty, był wykorzystywany przez D. polymorpha w XVIII w. , (2) korytarz centralny: Dniepr - Wisła - Odra - Elba - Ren do roku 1992, (3) kanał południowy Men-Dunaj łączący Dunaj z Renem.

Mapa występowania

Pola atlasowe na mapie przedstawiają miejsca stwierdzeń gatunku, a punkty – miejsca jego introdukcji.

Informacje, które mogłyby uzupełnić mapę występowania gatunku, można przesyłać na adres ias@iop.krakow.pl

Opis rozmieszczenia

Rozmieszczenie regionalne

Najwcześniejsza introdukcja/obserwacja

około roku 1800

Sposoby transportu

Przypadkowe zawleczenie do Polski

Przyczyny sprowadzenia

Przypadkowo zawleczony w wodach balastowych

Sposoby wsiedlenia do środowiska przyrodniczego

Przypadkowe zawleczenie na/w środkach transportu (pasażer na gapę)

Literatura

Global Invasive Species Database 2005. Dreissena polymorpha (mollusc) : . link
Janicki D. 2005. Racicznica zmienna (Dreissena polymorpha, Pall. 1771) jeziora Dąbie Małe Plakat : . link
Jurasz W., Abraszewska-Kowalczyk A., Słabiak M. 2003. Wystepowanie i rozwój stadiow larwalnych racicznicy zmiennej Dreissena polymorpha (Pallas, 1771) w Zbiorniku Sulejowskim. Streszczenia plakatów i referatów. XIX Zjazd Hydrobiologow Polskich : 74.
Piechocki A. 1979. Mięczaki (Mollusca), Ślimaki (Gastropoda). 187.
Piechocki A., Dyduch-Falniowska A. 1993. Mięczaki. Małże Wyd. Nauk. PWN, Warszawa

Rodzaj organizmu: Mięczak wodny

Typ: Mollusca
Klasa/Gromada: Bivalvia
Rząd: Veneroida
Rodzina: Dreissenidae