Carassius gibelio (Bloch, 1783) – Karaś srebrzysty – Prussian carp

Informacje w bazie danych Gatunki obce w Polsce nie są prawnie wiążące. Mają one charakter naukowy.

Status

Gatunek obcy na całym obszarze, na którym występuje lub występował w Polsce

Występuje obecnie w środowisku

Rozmnaża(ł) się w środowisku

Liczebność lub/i zasięg zwiększają się

Inwazyjny gatunek obcy

Ogólna charakterystyka

Wygląd i biologia

Gatunek o wrzecionowatym, lekko dwubocznie spłaszczonym ciele. Typ pyska - półdolny. Płetwa grzbietowa jest długa o krawędzi lekko wciętej lub prostej. Ostatni z jej promieni nierozgałęzionych przekształcony jest w kolec o tylnej krawędzi zaopatrzonej w 10 -11 ząbków. Podobne ząbki występują na analogicznym promieniu w płetwie odbytowej. W płetwie ogonowej zaznacza się wyraźne wcięcie. Gęsty aparat filtracyjny zaopatrzony jest w 38 - 54 wyrostków. Całe ciało (z wyjątkiem głowy) pokryte dużymi łuskami cykloidalnymi. Srebrzyste ubarwienie boków ciała przechodzi stopniowo w ciemnostalowe na grzbiecie i białe na brzuchu. Płetwy nieparzyste są ciemnoszare, a parzyste znacznie jaśniejsze. Obserwuje się dużą plastyczność zależną od czynników środowiskowych w proporcjach ciała i ubarwieniu. Maksymalna długość ciała: 35 cm, maksymalny ciężar: 1,5 kg. Różnice pomiędzy samicami i samcami ograniczają się do nieznacznych różnic w kilku cechach biometrycznych, takich jak wysokość ciała i długości płetw. Gatunek wszystkożerny – żywi się detrytusem, planktonem, larwami owadów wodnych, mięczakami oraz roślinami, planktonicznymi skorupiakami, ikrą, wylęgiem ryb, uzależniając swój wybór od aktualnej dostępności danego rodzaju pokarmu. Zazwyczaj poszukuje pokarmu w miejscach płytkich, gęsto zarośniętych roślinnością. Dojrzałość płciową osiąga w wieku 2 - 5 lat. W warunkach europejskich do tarła przystępuje wiosną (koniec maja) przy temperaturze wody 18 -19°C. Tarło zwykle odbywa się dwu- lub trzykrotnie w ciągu sezonu rozrodczego. Ikra składana jest w miejscach gęsto porośniętych roślinnością, do której przytwierdzana jest kleistą otoczką jajową. W europejskiej części areału tego gatunku obserwuje się zwykle tylko populacje jednopłciowe. Na tym obszarze karaś srebrzysty rozmnaża się klonalnie poprzez gynogenezę. Ta cecha stanowi o sukcesie i inwazyjności C. gibelio. Podobnie jak ikra, rozwijające się zarodki są silnie przytwierdzone do roślinności lub innych stałych elementów podłoża. Aktywny tryb życia rozpoczynają po 8 -10 dniach od wyklucia z osłon jajowych.

Siedliska w zasięgu rodzimym

Gatunek limnofilny, fitofilny. Jest gatunkiem ciepłolubnym o niskich wymaganiach co do jakości wody. Należy do najbardziej wytrzymałych ryb słodkowodnych na niską zawartość tlenu, ekstremalne temperatury i podwyższoną mętność wody na wszystkich etapach ontogenezy. Tolerancja na zasolenie pozwala mu kolonizować zatoki morskie. Typowe siedliska to stawy, jeziora eutroficzne w strefie litoralnej i rzeki nizinne, zwłaszcza ich starorzecza i zastoiska. Preferuje miejsca płytkie o miękkim dnie, porośnięte roślinnością naczyniową i bogatej w nutrienty wodzie, często przy znacznym udziale zawiesin. Pod koniec lata przemieszcza się w nieco głębsze strefy (do 2,5 m). Zasiedla także ujścia rzek i przybrzeżne, wysłodzone wody morskie, gdzie może stać się dominującym gatunkiem. Często spotykany jest w stojących odcinkach rzek podgórskich i górskich - w zbiornikach tworzących się poniżej sztucznych progów piętrzących wodę.

Wpływ na rodzimą różnorodność biologiczną i na gospodarkę

Siedliska w zasięgu wtórnym

Stawy i jeziora eutroficzne w strefie litoralnej; powierzchniowe wody płynące (rzeki nizinne); ujścia rzek i przybrzeżne, wysłodzone wody morskie

Występowanie

Okoliczności poprzedzające introdukcję do Polski

Pierwsze doniesienia o występowaniu ryby odpowiadającej pod względem morfologicznym C. gibelio pochodzą z pracy Gesnera (1560) i prac podawanych przez Blocha (1750), (Europa Środkowa) . Pochodzą one z okresu wcześniejszego niż sprowadzenie na nasz kontynent C. auratus. Sugeruje to, że karaś srebrzysty jest gatunkiem autochtonicznym lub obcym, który pojawił się w Europie nieznaną drogą. Te historyczne doniesienia nie są jednak w pełni wiarygodne, ponieważ mogły odnosić się do karasia pospolitego. Na podstawie dokumentacji zebranej przez Valenciennes'a; wynika z , że C. auratus - jako ryba ozdobna, aklimatyzowana powszechnie na Dalekim Wschodzie - został sprowadzony do Portugalii w 1611 lub 1691 roku z jednej z farm tego gatunku na Jawie. Niezależnie sprowadzono go do Anglii (1691), a następnie Francji (1755). Od czasu opracowania metod rozmnażania go w hodowli (po raz pierwszy w Holandii w 1728) stopniowo był przenoszony do niemal wszystkich krajów europejskich. Zdaniem Bănărescu była to powszechnie hodowana w stawach w Chinach ryba konsumpcyjna, która wraz z upowszechnianiem akwakultury w wiekach średnich, poprzez kraje islamskie Bliskiego Wschodu, dostała się do wschodniej Europy. Holčik i Žitňan (1978) wyróżnili trzy centra występowania z pierwszej połowy XX wieku, z których rozpoczęła się inwazja: 1) delta Dunaju, obejmująca fragmenty terenów Rumunii i Ukrainy; 2) graniczny fragment Dunaju między Rumunią a Bułgarią, na północ od Sofii; 3) dorzecze Cisy, obejmujące część Bułgarii, Serbii i Węgier. Z tych obszarów C. gibelio rozprzestrzeniał się najpierw w kierunku północnym, a następnie zachodnim, zajmując stopniowo kolejne kraje europejskie. Nie uwzględniono w tym przypadku wcześniej wzmiankowanych introdukcji w Polsce. W pierwszej połowie XX wieku karaś srebrzysty stał się popularnym gatunkiem gospodarczym, translokowanym na szeroką skalę w obrębie byłego ZSRR i krajów regionu czarnomorskiego. Szczyt inwazji przypadł na lata 70. XX w.

Mapa występowania

Pola atlasowe na mapie przedstawiają miejsca stwierdzeń gatunku, a punkty – miejsca jego introdukcji.

Informacje, które mogłyby uzupełnić mapę występowania gatunku, można przesyłać na adres ias@iop.krakow.pl

Opis rozmieszczenia

Rozmieszczenie ogólnopolskie: występuje powszechnie w całym kraju z wyjątkiem rzek o górskim charakterze.

Najwcześniejsza introdukcja/obserwacja

około roku 1850

Sposoby transportu

  • Przypadkowe zawleczenie do Polski

Przyczyny sprowadzenia

  • Przypadkowo zawleczony na (lub w) transportowanych zwierzętach i produktach pochodzenia zwierzęcego (z wyjątkiem pasożytów)

Sposoby wsiedlenia do środowiska przyrodniczego

  • Przypadkowe zawlecznie z importowanym towarem (zanieczyszczenie)

Sposób rozprzestrzeniania się po introdukcji

Gatunek jest celowo rozprzestrzeniany przez człowieka Główny kierunek ekspansji karasia srebrzystego w Europie w XX w. przebiegał z południowego wschodu (dolny Dunaj, Cisa) na zachód i północ, co pozwala przypuszczać, że do Polski przybył z Ukrainy lub Rumunii. Początkowo rozprzestrzeniał się on przypadkowo wraz materiałem zarybieniowym karpia. Później stanowił tzw. dodatkową obsadę stawów, jako gatunek gospodarczy. Obiekty hodowlane nigdy nie są tak skutecznie izolowane, aby ryby nie mogły przeniknąć z nich do wód otwartych . Tą drogą C. gibelio szybko rozprzestrzeniał się w następnych dorzeczach. Drugim wektorem dyspersji były zarybienia prowadzone w celu wzbogacenia łowisk wędkarskich. Z racji łatwości transportu tych ryb zajmowały się tym zarówno organizacje wędkarskie, jak też prywatne osoby.

Literatura

  • Gąsowska M. 1934. Karaś srebrzysty Carassius gibelio (Bloch.) jako nowy składnik ichtiofauny wód polskich. Przegląd Rybacki 7: 261-266.
  • Holcik J. 1980. Carassius auratus (Pisces) in the Danube River. Acta. Sci, Nat. Brno. 14: 1-43.
  • Rybczyk Agnieszka 2006. Selected aspects of biological Characteristics of the prussian carp (Carassius auratus gibelio bloch, 1783): food, feeding, and condition. Acta Scientarium Polonarium 5(2): 69–82. Agricultural University of Szczecin link
  • Szczerbowski J.A., Szczerbowski A.J. 1996. Karasie. IRŚ, OLsztyn
  • Żabrowski M. 1996. Karaś srebrzysty Carassius auratus gibelio (Bloch, 1783), introdukowany gatunek w Polsce - jego morfologia, biologia oraz rola w ekosystemach wodnych. maszynopis Muzeum Przyrodnicze U. Wr.

Rodzaj organizmu: Ryba

Typ: Vertebrata
Klasa/Gromada: Actinopterygii
Rząd: Cypriniformes
Rodzina: Cyprinidae

Synonimy łacińskie: Carassius carassius jacuticus Kirillov, 1972; Carassius carassius morpha gibelio Berg, 1916; Carassius carassius morpha humilis Lindberg, 1927; Carassius gibelio Lorek, 1837; Carrasius vulgaris var. kolenty Dybowski, 1877; Cyprinus gibelio Bloch,1783; Cyprinus oblongus Taczanowski, 1877

Synonimy angielskie: Gibel carp; Goldfish; Silver crucian; Silver crucian carp