Khawia sinensis Hsu, 1935 – Bruzdogłowiec chiński

Informacje w bazie danych Gatunki obce w Polsce nie są prawnie wiążące. Mają one charakter naukowy.

Status

Gatunek obcy na całym obszarze, na którym występuje lub występował w Polsce

Występuje obecnie w środowisku

Rozmnaża(ł) się w środowisku

Liczebność lub/i zasięg zwiększają się

Inwazyjny gatunek obcy

Spadek opłacalności hodowli ryb karpiowatych.

Ogólna charakterystyka

Wygląd i biologia

Khawia sinensis jest białym, nieczłonowanym tasiemcem z przednią krawędzią głowy wachlarzowato rozszerzoną. Cykl życiowy Khawia sinensis w zależności od pory roku trwa 7-10, a nawet 12 miesięcy. Ze spadających na dno zbiorników jaj, wydalonych wraz z odchodami ryb, w ciągu 30-40 dni rozwijają się koracidia (I stadium larwalne). Pozostają one wewnątrz osłonek jajowych do czasu połknięcia ich przez żywiciela pośredniego, którym są przedstawiciele skąposzczetów (Oligochaeta) wodnych: Tubifex tubifex, Limnodrillus edekemianus, L. hoffmeisteri, Ilyodrilus hammoniensis, I. templetoni. Po dostaniu się do ciała skąposzczeta, koracidium opuszcza osłonki jajowe i przebija się do jego jamy ciała (hemocelu), dążąc powoli do jego przedniej części. Tam przekształca się w procerkoida (II stad. larwalne), a starsze z nich, z wykształconym cerkomerem przebywają zwykle w okolicy 10-20 segmentu żywiciela przez 2-3 miesiące; młodsze żyją w okolicach 56 segmentu. Pojedyńczy skąposzczet może być zarażony jedynie 9-ma procerkoidami, lecz zwykle liczba ich nie przekracza dwóch. Potem, aby rozwój tasiemca mógł przebiegać dalej, skąposzczety zarażone dojrzałymi procerkoidami muszą zostać pożarte przez ryby. Porcerkoidy K. sinensis mogą przezimowywać zarówno w jelicie żywiciela ostatecznego (ryby), jak i w organizmie żywiciela pośredniego (skąposzczeta). Przeżywalność dojrzałych procerkoidów oraz możliwość ukończenia ich rozwoju wynosi praktycznie 100%, a w przypadku procerkoidów niedojrzałych równa jest zeru. Inwazja K. sinensis prowadzi do rozszerzenia powłok brzusznych, do zaburzeń w trawieniu, wreszcie w skrajnych przypadkach - nawet do niedrożności jelita. Mechaniczne uszkodzenia mogą powodować lokalną martwicę, a w następstwie także perforację jelita. Ryby, które są osłabione, pływają pod powierzchnią wody i ogólnie wykazują wolniejsze tempo wzrostu. Kawioza (czyli zarażanie ryb tasiemcem) jest obserwowana w ciągu całego roku. Narybek zaraża się tasiemcem K. sinensis najczęściej w lipcu i sierpniu, a maksimum intensywności inwazji przypada na październik. Największy stopień zarażania ryb 2-3 letnich i starszych notuje się w maju i czerwcu, po czym następuje masowe wydalanie tasiemców. Najczęściej zarażają się "kroczki" (K2 - ryby po ukończeniu pierwszego, a przed zakończeniem drugiego roku życia), rzadziej narybek (K1), a jeszcze rzadziej K3 i roczniki starsze. Tasiemiec mierzy do 4 mm długości (bez cerkomeru) i do 1,8 mm szerokości w przedniej oraz 1 - 1,2 mm w tylnej części ciała, długość cerkomeru wynosi 0,9 - 1,1 mm. Pasożyt w jelicie ryby rośnie powoli - po 5-6 miesiącach osiągając dojrzałość płciową. Duże znaczenie rozwojowe dla tasiemców mają rozwijające się w przednim odcinku ciała procerkoidu narządy chwytne, określane jako tzw. "festony", które odznaczają się dużą ruchliwością, tworząc stale wpuklenia i uwypuklenia w poszukiwaniu powierzchni przyczepu. Dzięki nim larwa może także wykonywać ruchy postępujące. Po osiągnięciu dojrzałości płciowej i wydaleniu jaj, tasiemiec opuszcza jelito żywiciela. Jesień i zimę przeżywają one w jelicie ryb, ulegając "destrobilizacji", a wiosną dojrzewają płciowo i wytwarzają jaja, po czym opuszczają jelito żywiciela ostatecznego. Latem (czerwiec, lipiec) tasiemce w organizmie żyją krótko; po 15 dniach osiągają dojrzałość płciową i po złożeniu jaj, tj. po 25 dniach są wydalane. Te, które pozostają jesienią w jelicie ryb żyją znacznie dłużej (6,5 - 7,5 miesiąca), z tym, że część z nich ginie, a reszta pozostaje do wiosny osiągając około 3 dekady kwietnia dojrzałość płciową. Po wydaleniu jaj tasiemce giną.

Występowanie

Mapa występowania

Pola atlasowe na mapie przedstawiają miejsca stwierdzeń gatunku, a punkty – miejsca jego introdukcji.

Informacje, które mogłyby uzupełnić mapę występowania gatunku, można przesyłać na adres ias@iop.krakow.pl

Opis rozmieszczenia

Rozmieszczenie regionalne, wykazany z czterech stanowisk w woj. lubelskim i kieleckim i w dorzeczu Warty (jednak brak szczegółowych danych). Podaje się, że występuje w zasięgu swoich żywicieli, czyli karpia, amura białego, tołpygi białej, t. pstrej oraz szeregu innych gatunków ryb z rodziny karpiowatych.

Najwcześniejsza introdukcja/obserwacja

w roku 1973

Sposoby transportu

• Celowe sprowadzenie do Polski

Przyczyny sprowadzenia

• Celowo sprowadzony w celu uprawy, produkcji biomasy, hodowli, akwakultury

Sposoby wsiedlenia do środowiska przyrodniczego

• Ucieczka z uprawy lub hodowli

Literatura

• Jara Z., Szerow D. 1981. Zmiany histopatologiczne i lokalizacja tasiemca Khawia sinensis w jelicie karpi (Cyprinus carpio L.) Wiadomości Parazytologiczne 27: 695-701.
• Łozińska-Gabska M. 1981. Biologia i działanie patogenne Bothriocephalus gowkongensis Yeh, 1955 i Khawia sinensis Hsu, 1935 Wiadomości Parazytologiczne 27: 685-694.
• Niewiadomska K., Pojmańska T. 2004. Organizmy pasożytnicze - dlaczego należy monitorować ich występowanie. Biuletyn Monitoringu Przyrody 1: 43-51. Biblioteka Monitoringu Środowiska link
• Pańczyk J., Żelazny J. 1974. Kawioza i botriocefaloza karpi - nowe choroby pasożytnicze stwierdzone w Polsce Gosp. Ryb. 26: 10-13.
• Pojmańska T. 1997. Cestoda - Tasiemce. W: Razowski J. Wykaz zwierząt Polski. IV: 31-42. Wyd. Inst. Syst. i Ewol. Zw. PAN w Krakowie

Rodzaj organizmu: Płaziniec

Typ: Platyhelminthes
Klasa/Gromada: Cestoda
Rząd: Caryophyllidea
Rodzina: Lytocestidae