Procyon lotor Linnaeus, 1758 – Szop pracz – Raccoon

Informacje w bazie danych Gatunki obce w Polsce nie są prawnie wiążące. Mają one charakter naukowy.

Status

Gatunek obcy na całym obszarze, na którym występuje lub występował w Polsce

Występuje obecnie w środowisku

Rozmnaża(ł) się w środowisku

Liczebność lub/i zasięg zwiększają się

Inwazyjny gatunek obcy

Zgodnie z przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 grudnia 2022 r. w sprawie listy inwazyjnych gatunków obcych stwarzających zagrożenie dla Unii i listy inwazyjnych gatunków obcych stwarzających zagrożenie dla Polski, działań zaradczych oraz środków mających na celu przywrócenie naturalnego stanu ekosystemów (Dz.U. 2022 poz. 2649), szop pracz jest w inwazyjnym gatunkiem obcym stwarzającym zagrożenie dla Unii i rozprzestrzenionym na szeroką skalę. Gatunek ten jest zagrożeniem przede wszystkim dla rodzimych ptaków, zwłaszcza poprzez jego drapieżnictwo na łęgach gatunków gniazdujących na ziemi, jak i gniazdach które są zakładane na drzewach. Może również mieć negatywny wpływ na rodziną faunę poprzez drapieżnictwo oraz relacje konkurencyjne. Szopy mogą przenosić wściekliznę, bąblowicę, a także są rezerwuarem glisty baylisascaris procyonis, którą wydala razem z kałem.

Ogólna charakterystyka

Wygląd i biologia

Szopy mają mocną budowę, krępy beczkowaty tułów, szeroką głowę o dużych oczach i wąskim pysku. Uszy szeroko rozstawione o ostrych końcach. Czaszka jest stosunkowo ruchliwa, część mózgowa jest zaokrąglona. Posiada dość krótkie i szerokie nozdrza, a na twarzy ma maskę o ciemnym czole i wąskim, czarnym pasie sięgającym do nosa. Ma ciemne policzki, a nad oczami widoczne są jasne paski. Posiada charakterystyczne uzębienie tj. długie kły, małe przedtrzonowce i szerokie trzonowce. Przednie zęby są mało rozwinięte a tylne są przystosowane do przecierania jedzenia. Szop posiada pięciopalczaste kończyny o ruchliwych, długich palcach, które zakończone są ostrymi pazurami. Umaszczenie dzikich szopów jest szare z domieszką barwy brunatno czarnej na grzbiecie, jaśniejszym brzuchu, z żółtawą plamą na ramionach. Posiada również na wysokości oczu czarną smugę oraz charakterystyczne jasne pierścienie na puszystym ogonie. Ilość pierścieni wyraźnie odcinających się od tła wynosi przeważnie od 4 do 7. Szop ma futro niezbyt długie, ale gęste. Długość ciała wynosi 40 - 70 cm; długość ogona: 20 - 30 cm; ciężar ciała wynosi 3,5 - 7 kg. Przeważnie żyje od 6 do 16 lat. Gatunek wszystkożerny – odżywia się ssakami, płazami, gadami i rybami. Bezkręgowce zjada w dużych ilościach przez cały rok; jesienią głównie rośliny m. in. jagody, żołędzie, orzechy, jęczmień, słonecznik, kukurydzę i różne owoce. W rejonie ujścia Warty głównym składnikiem diety szopów są gryzonie oraz padlina dzików i jeleniowatych. Szopy są zwierzętami monoestrycznymi czyli ruja występuje u nich raz do roku i trwa od lutego do marca. Po ciąży trwającej 60 - 65 dni, rodzi się 4 - 6 (8) młodych. Młode rodzą się niedołężne, prawie nagie i ślepe. Dopiero po ok. 20 dniach otwierają im się oczy. Samica karmi je przez ok. miesiąc. Młode uzyskują dojrzałość somatyczną w 7 - 8 miesiącu życia, natomiast dojrzałość płciową w 9 miesiącu. Samce uzyskują dojrzałość płciową po 2 latach, a samice po roku. Około 2,5% dorosłych samic przechodzi urojoną ciąże. Samce są poligamiczne, w okresie godowym zmieniają kilkakrotnie samice. Osobniki męskie nie są aktywne płciowo cały rok. Jądra dziesięciomiesięcznych samców osiągają masę około 5,6 g, natomiast u samic najwyższa masa jajników notowana jest na listopad, więc około 3 miesięcy przed okresem kopulacyjnym.

Wpływ na rodzimą różnorodność biologiczną i na gospodarkę

Siedliska w zasięgu wtórnym

Lasy

Występowanie

Okoliczności poprzedzające introdukcję do Polski

Około 1945 r. w Niemczech wschodnich (powiat Strausberg, okolice Wolfshagen) introdukowano 25 szopów. W roku 1927 również w Niemczech (Hesja, Okolice Frankenbergu) introdukowano 6 osobników Procyon lotor, a 7 lat później kolejne 6. Jeszcze inna introdukcja na terenie Niemiec miała miejsce w okolicach Eifel, gdzie introdukowano maksymalnie 5 osobników szopa (data introdukcji jest nieznana). Około 1950 r. doszło do introdukcji niewiadomej liczby osobników w Czechach (okolice Zvolenia). Szopy w liczbie 128 osobników introdukowano również na Białorusi w okręgach Homel i Brześć (dolina rzeki Prypeć; data introdukcji jest nieznana).

Mapa występowania

Pola atlasowe na mapie przedstawiają miejsca stwierdzeń gatunku, a punkty – miejsca jego introdukcji.

Informacje, które mogłyby uzupełnić mapę występowania gatunku, można przesyłać na adres ias@iop.krakow.pl

Opis rozmieszczenia

Rozmieszczenie punktowe: do 1984r. szopy hodowano w Polsce w 6 ogrodach zoologicznych i 19 fermach hodowlanych, zlokalizowanych na terenie całego kraju z wyjatkiem północnej i wschodniej części. W warunkach dzikich do 1984 r. stwierdzony był w 12 miejscach. 6 z tych miejsc leży w bezpośrednim sąsiedztwie miejsc hodowli i stwierdzenia doyczyły zwierzat, kóre z nich zbiegły. 4 stanowiska na Pojezierzu Mazurskim (ówczesne powiaty: Ostróda, Morąg i Pasłęk oraz lasy nidzkie) dotyczą najprawdopodobniej osobników pochodzących z celowej introdukcji szopów w tym rejonie w 1945r. Poza tym najprawdopodobniej zbiegłe z hodowli szopy obserwowano na wolności w byłym woj. olsztyńskim (nadl. Podony ) i szczecińskim (nadl. Namyślin). Szopa nieznanego pochodzenia widziano w ówczesnym woj. gdańskim (nadl. Łeba). Obecne rozmieszczenie nie jest dokładnie rozpoznane; prawdopodobnie zasiedli w najbliższej przyszłości całą Polskę

Najwcześniejsza introdukcja/obserwacja

w roku 1927

Sposoby transportu

  • Celowe sprowadzenie do Polski
  • Samodzielne rozprzestrzenienienie spoza obszaru Polski

Przyczyny sprowadzenia

  • Celowo sprowadzony w celu hodowli zwierząt futerkowych
  • Samodzielne rozprzestrzenienie do Polski po wcześniejszym wprowadzeniu zagranicą
  • Celowo sprowadzony w celu "wzbogacenia" flory, fauny lub krajobrazu

Sposoby wsiedlenia do środowiska przyrodniczego

  • Ucieczka z uprawy lub hodowli
  • Rozprzestrzenianie po wcześniejszym wprowadzeniu na innym obszarze
  • Celowe wsiedlenie do środowiska przyrodniczego

Sposób rozprzestrzeniania się po introdukcji

Gatunek rozprzestrzenia się samodzielnie, bez udziału człowieka zbiegły z hodowli

Literatura

  • Anonymous 1950. Szopy na pomorzu Łowiec polski 3: 23.
  • Bogdanowicz W., Ruprecht A.L. 1987. Przypadki stwierdzeń szopa pracza Procoyon lotor (Linnaeus, 1758) w Polsce. Przegląd Zoologiczny 31: 375-383.
  • Kampmann H. 1975. Der Waschbar.Verbreitung, Okologie, Lebensweise, Jagd. Verlag Paul Parey. Hamburg und Berlin link
  • Romanowski J. 1995. Szop pracz – mieszkaniec starego i nowego kontynentu Łowiec polski 11: 9-11.
  • Stanisławska A. 2008. Szopy pracze już mieszkają na naszych bagnach Angora 34: 50. link
  • Suminski P. 1963. Aklimatyzacja ssaków łownych w Polsce. Chrońmy Przyrodę Ojczystą 19: 13-22.
  • Sumiński P., Goszczyński J., Romanowski J. 1993. Ssaki drapieżne Europy PWRiL, Warszawa

Opracowanie: Magdalena Bartoszewicz

Rodzaj organizmu: Ssak

Typ: Vertebrata
Klasa/Gromada: Mammalia
Rząd: Carnivora
Rodzina: Procyonoidea

Synonimy angielskie: Common raccoon; North American raccoon