Phasianus colchicus Linnaeus, 1758 – Bażant – Pheasant

Informacje w bazie danych Gatunki obce w Polsce nie są prawnie wiążące. Mają one charakter naukowy.

Status

Gatunek obcy na całym obszarze, na którym występuje lub występował w Polsce

Występuje obecnie w środowisku

Rozmnaża(ł) się w środowisku

Liczebność lub/i zasięg zwiększają się

Od 1997 r. następuje stały wzrost liczebności bażanta w Polsce. Główny wpływ na występowanie i liczebność bażanta ma gospodarka łowiecka. Jednak wydaje się, że przynajmniej na części obszaru kraju, wpływ poziomu pozyskania i wsiedlania nie ma decydującego wpływu na liczebność bażantów i jest ona regulowana głównie przez czynniki naturalne.

Potencjalnie inwazyjny gatunek obcy

Istnieją przesłanki świadczące o możliwym negatywnym wpływie bażanta na rodzimą przyrodę, jednak brak badań, które pozwalałyby zweryfikować to w sposób jednoznaczny.

Ogólna charakterystyka

Wygląd i biologia

Średniej wielkości ptak grzebiący. Samce i samice różnią się wyglądem. Długość ciała samca (koguta) wynosi 70 - 90 cm, z czego 35 - 45 cm przypada na ogon. Długość ciała samicy (kury) wynosi 55 - 70 cm, w tym ogon o długości 25-35 cm. Samce osiągają wagę do 1,5 kg, natomiast samice - do 1 kg. Kogut ma zieloną głowę z metalicznym połyskiem i dwoma małymi czubkami, wokół oczu występuje naga czerwona skóra, a na szyi biała obroża o różnej szerokości. Pióra na plecach są złotordzawe, z fioletowym połyskiem, jasno zakończone. Upierzenie barków jest pstre, z łuskowym rysunkiem. Pierś brązowo-czarna, brzuch czarny. Ogon żółtobrunatny z czarnym pręgowaniem. Kura jest mniej kolorowa, z popielato-rudym wierzchem ciała, na którym występuje nieregularne, poprzeczne prążkowanie. Spód ciała jaśniejszy, prawie bez plam. Gatunek wszystkożerny – latem zjada głównie owady, mięczaki, pierścienice i drobne kręgowce (ryby, płazy, gady i gryzonie). Zimą żywi się pokarmem roślinnym (nasiona, jagody, korzonki, części zielone roślin). Pisklęta zjadają wyłącznie pokarm zwierzęcy (głównie owady).

Wpływ na rodzimą różnorodność biologiczną i na gospodarkę

Siedliska w zasięgu wtórnym

Niedawno opuszczone ogrody i tereny zielone; intensywnie uprawiane tereny rolnicze z płatami naturalnej i półnaturalnej roślinności; mozaikowaty krajobraz rolniczy z zadrzewieniami oraz granice lasów i zadrzewień

Sposoby wykorzystywania przez człowieka

  • Gatunek łowny

Występowanie

Okoliczności poprzedzające introdukcję do Polski

Bażanta introdukowano w Grecji być może nawet w XIV w. p.n.e. Stamtąd został sprowadzony do Włoch i południowej Francji. W Wielkiej Brytanii najwcześniejsze introdukcje miały miejsce w w XI lub XII w. W podobnym okresie miały miejsce pierwsze introdukcje w Niemczech i w Czechach. Kolejne zasiedlenia przeprowadzono w Austrii (1414 r.) i na Węgrzech (początek XVI w). Najpóźniej bażanty introdukowano w Skandynawii (ok. 1875 r. w Norwegii i ok. 1900 r. w Finlandii).

Mapa występowania

Pola atlasowe na mapie przedstawiają miejsca stwierdzeń gatunku, a punkty – miejsca jego introdukcji.

Informacje, które mogłyby uzupełnić mapę występowania gatunku, można przesyłać na adres ias@iop.krakow.pl

Opis rozmieszczenia

Rozmieszczenie ogólnopolskie: najliczniej występuje w województwach centralnych, południowych i południowo-wschodnich. Najmniej jest bażantów na północnym wschodzie i północnym zachodzie kraju. Jest to odbiciem zarówno zróżnicowanej intensywności introdukcji tego gatunku w różnych miejscach Polski, jak i różnicami klimatycznymi.

Ogólny opis introdukcji

Pierwsze bażantarnie na ziemiach polskich powstały w II połowie XIX w. w Poznańskiem i na Śląsku, a następnie w okolicach Łodzi i Warszawy. W okresie międzywojennym nastąpił szybki rozwój hodowli wolierowych i otwartych, a liczebność bażantów lokalnie była bardzo wysoka. W czasie II wojny światowej liczebność wolnożyjącej populacji znacznie spadła. W 1955 r. szacowano ją na 25 400 osobników. Od lat 50. XX w. tworzono nowe bażantarnie, a pozyskane z nich ptaki introdukowano zarówno na terenach, w których bażant wyginął, jak i w rejonach, w których nie występował wcześniej. W niektórych częściach Polski doprowadziło to do powstawania stabilnych populacji bażantów. Najmniej udane introdukcje prowadzono w południowo-zachodniej i północno-zachodniej części kraju. Brak sukcesów wynikał prawdopodobnie z niskiej jakości introdukowanych bażantów, nieodpowiedniego siedliska i klimatu, wysokim stopniem drapieżnictwa i niewystarczającym zabiegom hodowlanym. Tym niemniej od rozpoczęcia odbudowy populacji, liczebność populacji znacznie wzrosła. W 1970 roku szacowano ją na 350 000, a w roku 1977 na 961 000 osobników. W latach 1969-1978 introdukcje były prowadzone w 30% wszystkich obwodów dzierżawionych przez koła łowieckie. Rocznie wsiedlano średnio 169 000 ptaków. Mimo tak intensywnego zasilania dzikich populacji osobnikami pochodzącymi z hodowli, pod koniec lat 70. na przeważającej części terytorium Polski nastąpił znaczny spadek liczebności populacji, sięgający około 60%. Mimo, że w latach 1979-1988 średni roczny poziom introdukcji wynosił około 152 000 osobników, wsiedlanych w obrębie 20% dzierżawionych obwodów łowieckich, w tym okresie z 42% do 59% wzrosła liczba obwodów łowieckich, w których bażant w ogóle nie występował lub był stwierdzany tylko sporadycznie. Równocześnie pozyskanie w różnych częściach Polski zmniejszyło się od dwóch do pięciu razy. Według danych Stacji Badawczej PZŁ w Czempiniu, w 1987 roku liczebność bażantów osiągnęła najniższy od wielu lat poziom około 254 000 osobników. Według danych GUS, liczebność w 1997 r. była jeszcze niższa, osiągając 219 000 osobników. Od tego czasu liczebność bażantów stale rośnie (462 000 osobników w 2008 r.). Brak nowszych danych o poziomie introdukcji, jednak pozostaje on wysoki.

Najwcześniejsza introdukcja/obserwacja

w roku 1567

Sposoby transportu

  • Celowe sprowadzenie do Polski

Przyczyny sprowadzenia

  • Celowo sprowadzony w celach łowieckich
  • Celowo sprowadzony w celu innego wykorzystania

Sposoby wsiedlenia do środowiska przyrodniczego

  • Celowe wsiedlenie do środowiska przyrodniczego

Sposób rozprzestrzeniania się po introdukcji

Gatunek jest celowo rozprzestrzeniany przez człowieka Za rozprzestrzenienie bazanta w głównym stopniu odpowiadają celowe introdukcje tego gatunku. W niektórych rejonach Polski gatunek ten może się jednak rozprzestrzeniać bez udziału człowieka.

Literatura

  • Bijlsma R.G., Hill D. w: Hagemeijer E.J.M., Blair M.J. (red) 1997. The EBCC Atlas of European Breeding Birds. 218-219. T & A.D. Poyser, London
  • Glutz v. Blotzheim U.N., Bauer K., Bezzel E. 1973. Handbuch der Vögel Mitteleuropas 5. 322-372. Akademische Verlagsgesellschaft, Frankfurt am Main
  • GUS 2007. Ochrona środowiska 2007. 331. Główny Urząd Statystyczny. Warszawa
  • GUS 2009. Ochrona środowiska 2009. 332. Główny Urząd Statystyczny, Warszawa link
  • Kamieniarz R. 1990. Bażant w Polsce. Wczoraj, dziś i jutro cz. I. Łowiec polski 10: 10-11.
  • Kamieniarz R. 1990. Bażant w Polsce. Wczoraj, dziś i jutro cz. II. Łowiec polski 11: 8-10.
  • Kamieniarz R. 1996. Ostatnia ostoja cietrzewia na nizinach zachodniej Polski. Łowiec polski 5: 20-21.
  • Kamieniarz R. 1999. Sytuacja bażanta w Polsce w latach 1990-1997. w: Kubiak S. (red.) Zwierzyna drobna jako element bioróżnorodności środowiska przyrodniczego. 145-151. Oficyna Wyd. Włocławskiego Towarzystwa Naukowego, Włocławek
  • Kamieniarz R. 2002. Cietrzew. 1-120. Wydawnictwo Lubuskiego Klubu Przyrodników. Świebodzin link
  • Kamieniarz R. 2005. Przybysz z Azji. Łowiec polski 10: 12-13.
  • Koehler W. 1962. Wprowadzenie bażanta do Polski Chrońmy Przyrodę Ojczystą XVIII: 26-30.
  • Komenda E. 1986. Czy bażant zagraża cietrzewiowi? Łowiec polski 3: 26.
  • Krupka J. 1989. Bażant łowny - Phasianus colchicus (Linnaeus, 1758). w: (red.) Krupka J. Łowiectwo. 252-257. PWRiL, Warszawa
  • Melosik M. 1983. Gdzie można hodować bażanta Łowiec polski 2: 4-5.
  • Pielowski Z. 1984. Bażant – w łowisku i hodowli Łowiec polski 6: 10-13.
  • Pielowski Z., Kamieniarz R., Panek M. 1993. Raport o zwierzętach łownych w Polsce 24-25. Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa
  • Rudecka I. 1987. Wpływ pokarmu na przeżywalność i rozmieszczenie bażanta Łowiec polski 08-lip: 16.
  • Solarz W. 2011. Bażant Phasianus colchicus Linnaeus, 1758 W: Z. Głowaciński, H. Okarma, J. Pawłowski, W. Solarz (red.). Gatunki obce w faunie Polski. Instytut Ochrony Przyrody PAN, Kraków link
  • Tomiałojć L., Stawarczyk T. 2003. Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany. 281-282. PTPP "pro Natura", Wrocław
  • Walasz K. (red.). 2000. Atlas ptaków zimujących Małopolski. 270-272. Małopolskie Towarzystwo Ornitologiczne, Kraków
  • Walewski W., Konarski S. 1957. Bażanty. PWRiL Warszawa

Opracowanie: Wojciech Solarz

Rodzaj organizmu: Ptak

Typ: Vertebrata
Klasa/Gromada: Aves
Rząd: Galliformes
Rodzina: Phasianidae

Synonimy łacińskie: Phasianus marginatus Wolf.

Synonimy polskie: Bażant kolchijski; Bażant obrożny; Bażant właściwy; Bażant zwyczajny; Bażanty łowny

Synonimy angielskie: Cock pheasant; Common pheasant; Fasan; Ring neck pheasant; Ring-necked pheasant