Dama dama Linnaeus, 1758 – Daniel – Fallow deer

Informacje w bazie danych Gatunki obce w Polsce nie są prawnie wiążące. Mają one charakter naukowy.

Status

Gatunek obcy na całym obszarze, na którym występuje lub występował w Polsce

Występuje obecnie w środowisku

Rozmnaża(ł) się w środowisku

Liczebność lub/i zasięg zwiększają się

Potencjalnie inwazyjny gatunek obcy

Negatywny wpływ danieli może się ujawniać przy ich bardzo dużej liczebności. Obserwowano, że jelenie szlachetne unikają części kompleksów leśnych, w których zagęszczenie danieli jest wysokie. Zimą, przy dużych zagęszczeniach, skutecznie konkurują one przy paśnikach z innymi gatunkami kopytnych. Konkurencję taką stwierdzono w stosunku do sarny i młodych żubrów. W sezonie wiosenno-letnim daniele mogą powodować szkody w uprawach zbóż, roślin oleistych i okopowych, a także w lasach. Straty w lasach powstają wskutek zgryzania kory i łyka drzew (tzw. spałowania) oraz zgryzania pędów i pączków w odnowieniach. Szczególnie narażone są świerk, sosna, buk, jesion, dąb i grab. Choć nie brak doniesień o znacznych szkodach powodowanych przez daniele w uprawach i lasach, to na ogół są one mniejsze niż straty powodowane przez jelenie szlachetne i sarny.

Ogólna charakterystyka

Wygląd i biologia

Sylwetka daniela jest bardziej krępa niż jelenia szlachetnego. Grzbiet i boki ciała mają ubarwienie rudobrązowe z charakterystycznymi białymi plamami. Wzdłuż kręgosłupa biegnie ciemna smuga. Biała plama na zadzie (lustro) jest ciemno obrzeżona. Ogon jest stosunkowo długi (od 16 do 25 cm), z wierzchu czarny, a od spodu biały. W zimie ubarwienie grzbietu ciała zmienia się na szare, bez białych plam. Długość ciała wynosi od 130 do 150 cm. Wysokość w kłębie: 80 - 90 cm. Samce i samice różnią się wyglądem. Masa ciała samców (byków) od 46 do 80 kg, natomiast samic (łań) od 35 do 52 kg. Byki mają poroże o masie dochodzącej do 7 kg, w formie łopatowato rozszerzających się ku górze tyk, z tzw. oczniakiem i opierakiem. Łopaty posiadają odnogi wyrastające w tylnej części łopaty, zwane sękami. Gatunek roślinożerny. Latem żywi się roślinnością trawiastą, liśćmi drzew i młodymi pędami krzewów. Zimą zjada korę i gałązki drzew, krzewów czy krzewinek, a także żołędzie i kasztany. Daniele żyją w stadach (chmarach), prowadzonych przez starszą, doświadczoną łanię. Chmara składa się z łań i cieląt oraz zeszłorocznych młodych osobników obu płci. Starsze byki dołączają do chmary tylko w okresie rui. Przez pozostałą część roku byki prowadzą samotny tryb życia lub tworzą niewielkie chmary. Okres rui, zwany bekowiskiem, przypada na listopad i grudzień. W czerwcu, po okresie ciąży trwającym około 220 dni, łania rodzi najczęściej dwa cielaki. Mają one ubarwienie czerwono-rdzawe z białymi plamami. Po mniej więcej tygodniu młode chodzą za matką, która dołącza do pozostałej części chmary. Młode karmione są mlekiem niekiedy aż do grudnia. Daniele osiągają dojrzałość płciową w drugim lub trzecim roku życia, jednak młode byki na ogół nie biorą udziału w rozrodzie.

Siedliska w zasięgu rodzimym

Daniele zasiedlają różnorodne siedliska. Preferują niewielkie lasy iglaste, liściaste i mieszane, graniczące z terenami uprawnymi i łąkami, natomiast unikają terenów wilgotnych.

Wpływ na rodzimą różnorodność biologiczną i na gospodarkę

Siedliska w zasięgu wtórnym

Lasy

Występowanie

Okoliczności poprzedzające introdukcję do Polski

Introdukcje danieli na tereny, na których występował przed zlodowaceniami rozpoczęły się już w czasach Cesarstwa Rzymskiego. W średniowieczu introdukcje miały miejsce w wielu krajach Europy Środkowej, m.in. na terenie Niemiec (VII w.), Danii (XI lub XII w.), na Węgrzech (XIII w.), w Czechach (XIV lub XVII w.) i na Białorusi (XVI w.).

Mapa występowania

Pola atlasowe na mapie przedstawiają miejsca stwierdzeń gatunku, a punkty – miejsca jego introdukcji.

Informacje, które mogłyby uzupełnić mapę występowania gatunku, można przesyłać na adres ias@iop.krakow.pl

Opis rozmieszczenia

Rozmieszczenie ogólnopolskie: występuje wyspowo w całym kraju w około 250 obwodach łowieckich (1994 r.) i w 36 byłych województwach (1992 r.). Liczniejszy w zachodniej połowie kraju, na Pomorzu, w Wielkopolsce i na Śląsku, zwłaszcza w byłych województwach: bydgoskim poznańskim, toruńskim, opolskim i olsztyńskim. We wschodniej i południowo - wschodniej Polsce brak dużych populacji. Małe izolowane populacje występują w pojedynczych kompleksach leśnych. Poszczczególne populacje obejmują kilka - kilkanaście sąsiadujących ze sobą obwodów łowieckich.

Ogólny opis introdukcji

W sezonie 1998/1999 (podobnie jak w poprzednim) pozyskano 1500 danieli. W sezonie 1999/2000 pozyskano prawie 1600 danieli. Plan odstrzału zrealizowano w 86%. W 2002 r. wykazano daniele w 319 z 4743 dzierżawionych obwodów, a rok wcześniej w 294. Daniela introdukowano w 70 nadleśnictwach na terenie całego kraju.

Najwcześniejsza introdukcja/obserwacja

około roku 1250

Sposoby transportu

  • Celowe sprowadzenie do Polski

Przyczyny sprowadzenia

  • Celowo sprowadzony w celach łowieckich
  • Celowo sprowadzony do ogrodu botanicznego lub ogrodu zoologicznego
  • Celowo sprowadzony do hodowli zwierząt towarzyszących (domowych, akwarystycznych, terrarystycznych)

Sposoby wsiedlenia do środowiska przyrodniczego

  • Celowe wsiedlenie do środowiska przyrodniczego
  • Ucieczka z uprawy lub hodowli
  • Ucieczka lub celowe wsiedlenie z uprawy lub hodowli

Sposób rozprzestrzeniania się po introdukcji

Gatunek jest celowo rozprzestrzeniany przez człowieka

Literatura

  • Bełżek J. 1995. Daniele na Roztoczu. Łowiec polski 6: 20-21.
  • Biesiński W., Bryliński R. 2001. Sytuacja zwierzyny grubej Wyniki Monitoringu 1: .
  • Bresiński W., Bryliński R., Kamieniarz R., Panek M. 2000. Sytuacja zwierzyny w Polsce Łowiec polski : 18,19.
  • Bryliński R. 2003. Sytuacja zwierzyny grubej (2) : 14-15.
  • Brzuski P., Malawski J., Uhl T. 1995. Liczebne i przestrzenne granice występowania żubra, łosia, jelenia, daniela, sarny, muflona w ocenie polskich słuzb leśnych Fundacja Ratowania Fauny i Flory Karpat i Podkarpacia
  • Bujna C. 1968. Kilka słów o danielach importowanych z Węgier Zach. por. Łow. 2: 19-20.
  • Dyrbuś J., Dembiniok E. 1970. Daniel w województwie katowickim Łowiec polski 22: 6-7.
  • Dzięciołowski R. 1994. Daniel Wydawnictwo SGGW, Warszawa
  • Dzięciołowski R. 1994. Liczebność danieli w Polsce i w Europie Łowiec polski 5: 8.
  • Dzięgielewski S. 1962. Daniel Łowiec polski 19: 3-5.
  • Fruziński B., Łabudzki L. 1998. Daniel Łowiec polski 8: 8-10.
  • Grzegorczyk A. 1987. Kieleckie problemy Łowiec polski 6: 3.
  • Kowalski K. (red.) 1964. Klucze do oznaczania kręgowców Polski; część V Ssaki – Mammalia 261-262. PWN, Warszawa – Kraków
  • Kutiak M. 1995. Daniel na Warmii i Mazurach Łowiec polski 4: 10.
  • Łabudzki L. 1993. Trofea łowieckie – daniel Łowiec polski 11: 10-11.
  • Mierzwiński W. 1952. Jeszcze o danielu Łowiec polski 4: 12.
  • Oko Z., Włodek K. 1978. Występowanie i dynamika liczebności daniela (Dama dama L.) w Polsce Rocz. A.R. w Poznaniu – C; Zootechnika 24: 113-125.
  • Pielowski Z., Kamieniarz R., Panek M. 1993. Raport o zwierzętach łownych w Polsce 24-25. Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa
  • Pinkowski M. 1988. Daniel – niedoceniana szansa dla wielu łowisk Łowiec polski 9: 10-11, 13.
  • Pomarnacki L. 1967. Daniele w Kielecczyźnie Łowiec polski 4: 7.
  • Pucek Z., Raczyński J. (red) 1983. Atlas rozmieszczenia ssaków w Polsce 169. PWN link
  • Suminski P. 1963. Aklimatyzacja ssaków łownych w Polsce. Chrońmy Przyrodę Ojczystą 19: 13-22.
  • Trędowski M. 1992. Daniel zwierzyną przyszłościową Łowiec polski 3: 5.
  • Włodek K. 1976. Wędrówki danieli Przyroda Polska 9: 18-19.
  • Włodek K. 1979. Historia rozprzestrzeniania się daniela europejskiego w czasach nowożytnych i jego rozmieszczenie na świecie Przegląd Zoologiczny 23: 84-91.

Opracowanie: Wojciech Solarz

Rodzaj organizmu: Ssak

Typ: Vertebrata
Klasa/Gromada: Mammalia
Rząd: Artiodactyla
Rodzina: Cervidae

Synonimy łacińskie: Cervus dama Linnaeus, 1758

Synonimy angielskie: European fallow deer; Fallow buck