| |
| |
|
Gampsocleis glabra (Herbst, 1786) | ||
| Rodzina | Decticidae | |
| Rząd | Orthoptera Prostoskrzydłe | |
| Gromada | Insecta Owady | |
| Typ | Arthropoda Stawonogi | |
| Status | Gatunek bardzo rzadki w Polsce i Europie Środkowej, pospolitszy ku południowi Europy. Bardzo wrażliwy na wszelkie zmiany w środowisku przyrodniczym. W niektórych krajach Europy wyraźnie zanika lub wyginął. Objęty ochroną gatunkową w Polsce. | |
| Rozmieszczenie | Zajmuje obszar od Hiszpanii po zachodnią Syberię, w niektórych rejonach Europy, np. w Belgii (Bellmann, Luquet 1995), Luksemburgu (Proess, Meyer, Baden 2000), i we Francji (Ingrisch, Köhler 1998) uznany za gatunek wymarły. W Niemczech współcześnie występuje na jednym stanowisku (Ingrisch, Köhler 1998). Jest gatunkiem pospolitym na obszarach stepowych na Węgrzech. Informacje o występowaniu na terenie Czech i Moraw były poddawane w wątpliwość, nie potwierdzają ich ostatnie badania. Najwcześniejsze informacje z Polski, pochodzące z Górnego Śląska (Kelch 1852), były przytaczane przez różnych autorów, nie uzyskały jednak później potwierdzenia. W roku 1953 stepówka była podana po raz pierwszy z okolic Pińczowa (Bazyluk 1957, Kostrowicki 1953a) i od tego czasu wymieniana była ze stanowisk w dolinie Nidy: Busko, Krzyżanowice, Skotniki Górne, Wełecz, Winiary (Liana 1976). | |
| Biotop/Siedlisko | W centrum rozmieszczenia (południowo-wschodnia Europa i Azja Zachodnia) trawiaste stepy, w zachodniej i środkowej Europie - murawy kserotermiczne, w Polsce - murawy ostnicowe na podłożu gipsowym. W Niemczech podawano stepówkę z wrzosowisk, prawdopodobnie było to siedlisko zastępcze. | |
| Biologia | Gatunek wybitnie termofilny i światłolubny. Rozwój larwalny odbywa się na wiosnę, dorosłe pojawiają się w lipcu. Jest gatunkiem wielożernym, zdaniem Nagya (Nagy 1983) z przewagą drapieżnictwa (poluje m.in. na mniejsze szarańczaki). | |
| Wielkość populacji w Polsce | Biorąc pod uwagę fakt, iż niewielka liczba stanowisk Gampsocleis glabra skupiona jest obecnie na obszarze mniejszym niż 100 km2, a liczebność gatunku na poszczególnych stanowiskach jest niewielka; całą krajową populację można oceniać na kilkaset osobników. | |
| Zagrożenia i ich przyczyny | Podstawowym zagrożeniem tego gatunku w Polsce jest kurczenie się powierzchni muraw kserotermicznych. Jest to zauważalne zwłaszcza na Wyżynie Małopolskiej, m.in. na skutek intensywnej eksploatacji złóż gipsu w Dolinie Nidy. Z drugiej strony niewłaściwie pojęta ochrona rezerwatowa (ścisła, bierna) doprowadza do zanikania gatunków charakterystycznych i wyłącznych dla muraw (tak roślin, jak i bezkręgowców) (Liana 2000). Od dawna postępuje izolacja populacji krajowych. Na zachodzie Europy za jedno z najpoważniejszych zagrożeń (obok intensywnego rolnictwa i leśnictwa) uważa się ruch turystyczny (Bellmann, Luquet 1995). | |
| Prognoza zmian populacji | Przyjmując za fakty stopniowe zanikanie na terenie Polski stanowisk stepówki w czasach historycznych oraz postępującą współcześnie degradację środowisk murawowych, należy spodziewać się stałego spadku wielkości krajowej populacji omawianego gatunku, a w konsekwencji możliwości jego całkowitego wyginięcia. | |
| Aktualne sposoby ochrony | Stepówka podlega w Polsce ochronie gatunkowej. Teoretycznie korzysta też z ochrony obszarowej w rezerwatach przyrody utworzonych w dolinie dolnej Nidy dla ochrony zbiorowisk murawowych (Krzyżanowice, Skotniki Górne, Chotel Czerwony). W rzeczywistości zaniechanie jakiegokolwiek użytkowania tych zbiorowisk prowadzi do degradacji muraw i może przyczynić się do wyginięcia omawianego gatunku. | |
| Proponowane sposoby ochrony | Murawy porastające wzgórza gipsowe nad dolną Nidą wymagają specjalnego programu ochronnego uwzględniającego stosowanie umiarkowanego, kontrolowanego wypasu, wykaszania roślinności, a może nawet kontrolowanego i ograniczonego wypalania. Taka czynna ochrona jest jedynym sposobem mogącym zapewnić utrzymanie się stanowisk stepówki (a także wielu innych gatunków o pochodzeniu stepowym) jeszcze przez jakiś czas. Ze względu na zanikanie gatunku na innych stanowiskach europejskich i możliwość zainteresowania się polskimi stanowiskami przez kolekcjonerów z zachodniej Europy, pasikonik ten został wpisany na listę gatunków chronionych. W Niemczech stepówkę zalicza się do nielicznych gatunków zagrożonych przez kolekcjonerstwo. | |
| Summary | A very rare species in Poland, occurring in small numbers (Polish population has been assessed at a few hundred individuals), persisting at several localities in the region of Lower Nida River Valley in the Małopolska Upland. It has recently been given legal protection. It is threatened with extinction in the whole of Europe, in Poland mainly due to isolation of the population and progressive degradation of Stipa grasslands. The only chance of saving the species is active protection of grassland habitat which it is associated with. | |
| Źródła informacji | Bazyluk W. 1957. Nowe dla Polski lub rzadsze gatunki z rzędów Blattodea, Mantodea, Orthoptera i Dermaptera. Fragm. faun. 7: 263-282.  Bellmann H., Luquet G. 1995. Guide des Sauterelles, Grillons et Criquets d'Europe occidentale. Paris, 383 pp. Ingrisch S., Köhler G. 1998. Die Heuschrecken Mitteleuropas. Magdeburg, 460 ss. Kelch A. 1852. Orthoptera Oliv. (et omn. Auct.) Oberschlesiens. Zu der öffentlichen Prüfung aller Klassen des Königlichen Gymnasiums zu Ratibor und der Entlassung der Abiturienten den 5. und 6. April ladet ergebenst ein das Lehrer-Collegium. Ratibor, 1-3. Kostrowicki A.S. 1953a. Rzut oka na faunę projektowanego rezerwatu w Krzyżanowicach nad Nidą. Chrońmy przyr. ojcz. 9, 5: 13-18. Liana A. 1976. Prostoskrzydłe (Orthoptera) siedlisk kserotermicznych na Wyżynie Małopolskiej. Fragm. faun. 20: 469-558. Liana A. 2000. Problemy ochrony prostoskrzydłych (Orthoptera) i innych grup ortopteroidalnych (Blattodea, Dermaptera, Mantodea) w Polsce. W: Ochrona owadów w Polsce u progu integracji z Unią Europejską. Wiad. entomol. 18, Supl. 2: 147-153. Nagy B. 1983. A survay of the Orthoptera fauna of the Hortobágy National Park. In: The fauna of the Hortobágy National Park. Budapest: 81-117. Proess R., Meyer M., Baden R. 2000. Provisorische Rote Liste der Heuschrecken Luxemburgs Neueinstufung mehreren Arten. Bull. Soc. Nat. Luxemb. (Luxembourg) 100: 153-158. | |
| Autor | Anna Liana | |
 |  |
COPYRIGHT © IOP PAN 2004-2009 |
)
