| |
| |
|
Poecilimon ukrainicus Bey-Bienko, 1951 | ||
| Rodzina | Phaneropteridae | |
| Rząd | Orthoptera Prostoskrzydłe | |
| Gromada | Insecta Owady | |
| Typ | Arthropoda Stawonogi | |
| Status | Bardzo rzadki i nieliczny gatunek, jeden z najatrakcyjniej ubarwionych krajowych przedstawicieli Phaneropteridae, opisany z Ukrainy, zbliżony do P. intermedius i P. fussi, od których prawdopodobnie nie był dawniej odróżniany i z którymi nadal bywa synonimizowany. W Polsce jest jedynym znanym przedstawicielem obszernego rodzaju Poecilimon. | |
| Rozmieszczenie | Zasięg gatunku nie jest jeszcze w pełni poznany i prawdopodobnie jest szerszy niż to wynika z dotychczasowych danych (Ukraina, Mołdawia, Polska). Z Polski podany po raz pierwszy z Białej Góry koło Tomaszowa Lubelskiego (Bazyluk, Liana 1970), potem także z okolic Zamościa (Liana 1978, 1992). Wszystkie znane krajowe stanowiska położone są na tzw. Grzędzie Sokalskiej, tj. na pograniczu Wyżyny Lubelskiej i Roztocza. | |
| Biotop/Siedlisko | Występuje na polanach i skraju lasów; w Polsce z reguły na murawach kserotermicznych w zespołach Inuletum ensifoliae oraz Thalictro-Salvietum, a także w zbiorowiskach o charakterze przejściowym między wymienionymi murawami a zaroślami kserotermicznymi ze związku Prunion fruticosae, występującymi na okrajkach dąbrów, np. w miejscowości Kąty pod Zamościem. Na Wyżynie Lubelskiej są to zbiorowiska dość powszechnie występujące na odpowiednim podłożu (kredowym), wśród nich stanowiska na Grzędzie Sokalskiej wyróżniają się wyjątkowo dużym bogactwem florystycznym. Charakterystyczne dla tych zbiorowisk jest szybkie wkraczanie na sąsiadujące ugory, jak również ustępowanie zbiorowiskom zaroślowym i leśnym. | |
| Biologia | Brak w literaturze opracowań dotyczących tego gatunku. Z obserwacji dokonanych w kraju wynika, iż larwy pojawiają się w maju, a owady dorosłe na przełomie czerwca i lipca. Samce i samice są w przybliżeniu równie liczne, w odróżnieniu od bliskiego gatunku - P. intermedius, znajdowanego prawie wyłącznie w postaci samic, które rozmnażają się partenogenetycznie. Tak larwy, jak i imagines odżywiają się kwiatami i pyłkiem roślin dwuliściennych. Aktywne są w ciągu dnia, strydulacja i obyczaje godowe nie są opisane. | |
| Wielkość populacji w Polsce | Całkowita powierzchnia terenu, na którym stwierdzono występowanie P. ukrainicus nie przekracza 400 km2 (40 km × 10 km), w rzeczywistości areał zajmowany przez populację jest znacznie mniejszy i składa się z dwóch ognisk: kilku skupisk w okolicy wioski Kąty (otulina Roztoczańskiego PN) koło Zamościa oraz jednego stanowiska na Białej Górze koło Tomaszowa Lubelskiego (Liana 1994). Każde ze znanych stanowisk zasiedlone jest przez kilkaset osobników, łącznie przypuszczalnie nie więcej niż około 1000 osobników. Znane obecnie stanowiska krajowe P. ukrainicus są prawdopodobnie pozostałościami po dawnym, większym jego areale. | |
| Zagrożenia i ich przyczyny | Mimo poszukiwań prowadzonych na Wyżynie Lubelskiej i Roztoczu nie znaleziono więcej stanowisk gatunku. Przy takim ograniczeniu występowania wszelkie zmiany w środowisku mogą doprowadzić do wyginięcia populacji. W przypadku stanowiska na Białej Górze bliskim zagrożeniem wydaje się naturalna sukcesja w kierunku zbiorowisk zaroślowych i leśnych. Podobne, jakkolwiek bardziej odległe w czasie, mogą być zagrożenia stanowisk koło Zamościa. | |
| Prognoza zmian populacji | Ze względu na tempo zmian sukcesyjnych z jednej strony i antropopresji z drugiej, los populacji na Białej Górze może być przesądzony w ciągu najbliższych dziesięcioleci. Mniej zagrożone wydają się stanowiska w Kątach koło Zamościa, gdzie w najbliższych dziesięcioleciach można spodziewać się powiększenia powierzchni ugorów, które prawdopodobnie zostaną opanowane przez roślinność murawową, czego konsekwencją (zapewne krótkotrwałą) może być nawet wzrost populacji P. ukrainicus. | |
| Aktualne sposoby ochrony | Gatunek nie jest objęty ochroną gatunkową. Na jednym ze stanowisk w Kątach koło Zamościa korzysta natomiast z ochrony siedliskowej, jaką - w formie pomnika przyrody - zapewniono zbiorowiskom murawowym na Wieprzeckiej Górze. | |
| Proponowane sposoby ochrony | Jedynym skutecznym sposobem ochrony omawianego gatunku przed wyginięciem jest czynna ochrona zbiorowisk murawowych na Grzędzie Sokalskiej, a więc: zaniechanie zalesiania z jednoczesnym hamowaniem przebiegu sukcesji na najbardziej wartościowych płatach muraw, np. na Białej Górze i na Wieprzeckiej Górze, poprzez wprowadzenie umiarkowanego wypasu lub jednorazowego koszenia w okresie wegetacyjnym. Utrzymywanie się gatunku może być traktowane jako wskaźnik dobrego stanu muraw kserotermicznych na Grzędzie Sokalskiej. | |
| Summary | Poecilimon ukrainicus is a species with a very narrow distributional range in Europe. In Poland its occurrence is limited to a few localities on the border of Roztocze and the Lublin Upland, with small populations. The principal threat to the species is loss of habitat, grassland communities of the Inuletum ensifoliae and Thalictro-Salvietum type, due to above all forest succession. Active protection of P. ukrainicus localities is recommended. | |
| Źródła informacji | Bazyluk W., Liana A. 1970. Badania nad prostoskrzydłymi (Orthoptera) siedlisk kserotermicznych Polski. I-III. Fragm. faun. 14: 11-20.  Liana A. 1978. Prostoskrzydłe (Orthoptera) w siedliskach kserotermicznych Wyżyny Lubelskiej. Fragm. faun. 23: 83-135. Liana A. 1992. Owady prostoskrzydłe Orthoptera. W: Czerwona lista zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce. Z. Głowaciński (red.). ZOP i ZN PAN, Kraków, 83-89. Liana A. 1994. Prostoskrzydłe (Orthoptera) Roztocza. Fragm. faun. 37: 141-165. | |
| Autor | Anna Liana | |
 |  |
COPYRIGHT © IOP PAN 2004-2009 |
)
