| |
| |
|
Lacon lepidopterus (Panzer, 1801) | ||
| Rodzina | Elateridae Sprężykowate | |
| Rząd | Coleoptera Chrząszcze | |
| Gromada | Insecta Owady | |
| Typ | Arthropoda Stawonogi | |
| Status | Bardzo rzadko notowany gatunek eurosyberyjski, uważany za relikt lasów pierwotnych. W Polsce stwierdzony na nielicznych stanowiskach. Nie objęty ochroną gatunkową. | |
| Rozmieszczenie | Gatunek znany z niewielkiej liczby stanowisk (często znacznie od siebie oddalonych), rozmieszczonych w środkowej i południowej Europie (z wyjątkiem Półwyspu Iberyjskiego), na wschód sięgający po Kaukaz i zachodnią Syberię. Większość danych o występowaniu tego gatunku pochodzi z XIX i pierwszej połowy XX wieku. W Polsce znany z kilkunastu rozproszonych stanowisk, w większości już historycznych. Współcześnie wykazywany tylko z Puszczy Białowieskiej, Roztocza i niektórych pasm Karpat (Buchholz L. - mat. niepubl., Buchholz L., Ossowska M. (w przygot.), Burakowski, Mroczkowski, Stefańska 1985, Tarnawski 2000). | |
| Biotop/Siedlisko | Lacon lepidopterus jest gatunkiem ściśle związanym z lasami naturalnymi o charakterze pierwotnym. Nie występuje (mimo obecności odpowiednich mikrobiotopów) w lasach, w których prowadzi się lub prowadzono w przeszłości działalność gospodarczo-leśną wg aktualnie przyjętych zasad (system zrębowo-odnowieniowy, cięcia pielęgnacyjne, sanitarne itp.). Jego występowanie wskazuje więc na nieprzerwaną od czasów przedhistorycznych naturalność danego ekosystemu leśnego. | |
| Biologia | Larwy L. lepidopterus odbywają rozwój w starych, obumierających i martwych drzewach lub ich fragmentach (wysokie pniaki po złomach, zwalone pnie itp.), zasiedlając najczęściej ich strefę podkorową (rozkładające się łyko) i wierzchnie warstwy spróchniałego drewna (rzadziej zapuszczają się do głębszych warstw próchna). Jako miejsce rozwoju preferują drzewa iglaste, głównie jodłę, sosnę i świerka - w drzewach liściastych spotykane są znacznie rzadziej. Larwy są drapieżnikami, atakującymi inne współwystępujące drobne zwierzęta. W odróżnieniu od szeregu innych saproksylobiontycznych larw Elateridae, w danym mikrobiotopie larwy kowaliny łuskoskrzydłej prawie zawsze występują pojedynczo, co jest zapewne efektem trafiającego się u nich kanibalizmu. Rozwój larwalny trwa co najmniej 3 lata, przepoczwarczenie następuje późnym latem, a postacie dorosłe opuszczają komory poczwarkowe najprawdopodobniej wczesną jesienią i zimują w drewnie, próchnie, pod odchodzącą korą itp. Wiosną, niekiedy bardzo wczesną, opuszczają miejsca zimowania. Imagines wykazują aktywność nocną, dzień spędzając najczęściej w ukryciu. Przeżywają nie dłużej niż do wczesnej jesieni, kiedy to pojawia się nowa generacja tego chrząszcza (Buchholz L., Ossowska M. (w przygot.), Burakowski, Mroczkowski, Stefańska 1985). | |
| Wielkość populacji w Polsce | Trudna do oszacowania. Można jednak sądzić, że jest to w sumie bardzo nieliczna populacja, choćby ze względu na pojedyncze zasiedlanie mikrobiotopów i niewielką liczbę potwierdzonych stanowisk. | |
| Zagrożenia i ich przyczyny | Zanik niektórych stanowisk wskazuje, że stan populacyjny tego bardzo rzadkiego w Polsce gatunku kurczy się. Przyczyn takiej sytuacji upatruje się w postępującym zaniku starych, pierwotnych lasów stanowiących ostoję kowaliny łuskoskrzydłej, spowodowanym realizacją współcześnie przyjętych form gospodarki leśnej, nie sprzyjających tej grupie saproksylobiontów. Na "czerwonych listach" Niemiec i Danii umieszczony w kategorii gatunków wymarłych. | |
| Prognoza zmian populacji | Dalsze użytkowanie gospodarcze ostatnich fragmentów lasów naturalnych lub realizowanie w nich tzw. ochrony czynnej (częściowej) - w odniesieniu do takich lasów zbytecznej i szkodliwej - spowodują najprawdopodobniej, że krajowa populacja L. lepidopterus ulegać będzie dalszej redukcji. Może nawet dojść do wyginięcia tego gatunku w Polsce w perspektywie najbliższych kilkudziesięciu lat. | |
| Aktualne sposoby ochrony | W Polsce część znanych stanowisk tego chrząszcza znajduje się na terenach chronionych (np. Białowieski PN, Roztoczański PN). Nie podlega ochronie gatunkowej. | |
| Proponowane sposoby ochrony | W przypadku L. lepidopterus niezbędne jest przede wszystkim konsekwentne stosowanie ścisłej ochrony w ostatnich fragmentach lasów o charakterze pierwotnym, jakie w Polsce zachowały się gdzieniegdzie na niżu i w górach. | |
| Summary | It is a very rare Euro-Siberian species, considered as an ecological relict of primeval forests. In Poland it is known from few scattered localities, most of which have not recently been confirmed. Its larvae develop in old dying and dead trees, usually coniferous ones. A serious threat to this species is the scarcity and decline of natural forests of primeval character. To stop the process of Lacon lepidopterus decline in forests where it occurs, it is necessary that its main habitats should be strictly protected (passive protection) and that the strictly protected area should be extended. | |
| Źródła informacji | Buchholz L., Ossowska M. (w przygot.). Chrząszcze z nadrodziny sprężyków (Coleoptera: Elateroidea) Puszczy Białowieskiej.  Burakowski B., Mroczkowski M., Stefańska J. 1985. Chrząszcze - Coleoptera. Buprestoidea, Elateroidea i Cantharoidea. Katalog fauny Polski. PWN, Warszawa, 23, 10: 1-401. Tarnawski D. 2000. Elateridae Sprężykowate (Insecta: Coleoptera), część I (część ogólna oraz podrodziny: Agrypninae, Negastriinae, Diminae i Athoinae). Fauna Polski, t. 21. Muzeum i Instytut Zoologii PAN, Warszawa, 413 ss. | |
| Autor | Lech Buchholz | |
 |  |
COPYRIGHT © IOP PAN 2004-2009 |
)
