powiększ

Catocala pacta (Linnaeus, 1758)
Wstęgówka bagienka

Rodzina  Noctuidae  Sówkowate
Rząd  Lepidoptera  Motyle
Gromada  Insecta  Owady
Typ  Arthropoda  Stawonogi
   
Status  Bardzo rzadki, stenotopowy gatunek motyla, zanikający w środkowo-europejskim areale swego występowania. Zagrożony ze względu na zanik charakterystycznych dla niego torfowisk i siedlisk bagiennych. W Polsce od 2001 roku objęty ochroną gatunkową.
   
Rozmieszczenie  Gatunek eurosyberyjski, występujący od północnych rejonów Europy Środkowej i Skandynawii, przez północną i środkową Rosję, Mongolię, aż po Przymorski Kraj (Skou 1991). W Europie wykazany dotychczas z Danii, Estonii, Finlandii, Litwy, Łotwy, Niemiec, Polski, Rosji i Szwecji (Nowacki, Fibiger 1996). W Polsce do 1950 roku stwierdzony na kilkunastu stanowiskach w różnych rejonach kraju; są to: Szczecin, Sławno, Trzebielino, Słupsk, Zaleskie (Urbahn, Urbahn 1939), Gdańsk, Gołdap, Kętrzyn, okolice Szczytna (Speiser 1903), Miłosna k. Warszawy, Niekłań k. Radomia, Tumlin k. Kielc, Rytwiany k. Staszowa (Romaniszyn, Schille 1929). Współcześnie zasięg gatunku znacznie się skurczył, wyginął na terenie północnych Niemiec, Danii i Pomorzu Zachodnim oraz w środkowo-wschodniej Polsce (Gaedike, Heinicke 1999, Skou 1991). Jego stanowiska zachowały się jedynie w północno-wschodniej Polsce w Puszczy Augustowskiej (Nowacki, Rudny 1992), Puszczy Białowieskiej (Buszko i in. 1996b). i na Bagnach Biebrzańskich.
   
Biotop/Siedlisko  Catocala pacta występuje jedynie w naturalnych środowiskach bagiennych, a także na torfowiskach niskich i przejściowych, z występującymi tam zaroślami wierzby. Wspomniane środowiska w ostatnim stuleciu uległy w większości zniszczeniu, głównie za sprawą melioracji. Torfowiska osuszano, przekształcając je na tereny użytkowane rolniczo.
   
Biologia  Jest to gatunek rozwijający jedno pokolenie rocznie (Nowacki 1998). Zimują jaja, złożone na gałązkach wierzb. Wiosną od maja do czerwca rozwijają się gąsienice, które żerują na liściach wierzb Salix spp. Po przepoczwarczeniu postaci dorosłe pojawiają się około połowy lipca i występują do końca sierpnia. Motyle wykazują aktywność nocną. W okresie tym odżywiają się, najchętniej spijając wyciekające soki z gałęzi i pni drzew, kopulują i samice składają zimujące jaja.
   
Wielkość populacji w Polsce  Gatunek występuje w Polsce w niewielkich izolowanych populacjach, których liczebność jest trudna do oszacowania. Spotykany jest sporadycznie, w niewielkiej liczbie osobników. Sądząc po gwałtownym zaniku większości jego dawnych stanowisk liczebność i areał wstęgówki bagienki ulega w Polsce redukcji, tak jak i w innych częściach Europy Środkowej.
   
Zagrożenia i ich przyczyny  Głównym zagrożeniem dla omawianego, gatunku jest drastyczny ubytek właściwych mu środowisk. Wpływ na to miały intensywne melioracje. Pewnym zagrożeniem, osłabiającym istniejące współcześnie krajowe populacje C. pacta, może być wyłapywanie motyli w celach kolekcjonerskich i komercyjnych (gatunek kolekcjonersko atrakcyjny).
   
Prognoza zmian populacji  Można przypuszczać, że gatunek będzie nadal powoli ustępował z istniejących stanowisk, jakkolwiek ma on szansę utrzymać się dłużej na stanowiskach znajdujących się w obrębie parków narodowych.
   
Aktualne sposoby ochrony  Objęty ochroną gatunkową, a część populacji tego przedstawiciela sówkowatych występuje na obszarze parków narodowych.
   
Proponowane sposoby ochrony  Podstawową, skuteczną formą ochrony C. pacta będzie utrzymanie w stanie naturalnym siedlisk tego motyla. Ze względu na znaczną atrakcyjność kolekcjonerską wskazane jest też utrzymanie jego ochrony gatunkowej.
   
Summary  Catocala pacta belongs to the rarest and strongly endangered Noctuidae species in Poland. In the past century the considerable shrinkage of the range of this species was observed. It now occurs at three isolated localities in north-eastern Poland: Biebrza Marshes, Augustów Forest and Białowieża Forest. It is connected with natural marshy and peatland ecosystems where caterpillars feed on willows Salix spp. A strong reduction in its population and in the number of localities is attributed mainly to drainage of peatland and marshes carried out in the 20th century. The species is protected by law. It is recommended that this form of protection should be maintained and the system of nature reserves for conservation of the places of C. pacta occurrence should be developed.
   
Źródła informacji  Buszko J., Kokot A., Palik A., Śliwiński Z. 1996b. Motyle większe (Macrolepidoptera) Puszczy Białowieskiej. Parki nar. Rez. przyr 15, 4: 3-46. 1996b. Motyle większe (Macrolepidoptera) Puszczy Białowieskiej. Parki nar. Rez. przyr. 15, 4: 3-46.

Gaedike R., Heinicke W. 1999. Entomofauna Germanica Band 3. Verzeichnis der Schmetterlinge Deutschlands. Ent. Nach. und Ber., Dresden, 216 ss.

Nowacki J. 1998. The noctuids (Lepidoptera, Noctuidae) of Central Europe. Coronet Books, Bratislava, 51 pp., 24 colour pl., 41 black-white pl.

Nowacki J., Fibiger M. 1996. Noctuidae. In: The Lepidoptera of Europe. A distributional checklist. O. Karsholt, J. Razowski (eds.). ApolloBooks, Stenstrup, Kobenhavn: 251-293.

Nowacki J., Rudny J. 1992. Sówkowate (Lepidoptera, Noctuidae) Puszczy Augustowskiej. Wiad. entomol. 11: 37-57.

Romaniszyn J., Schille F. 1929. Fauna motyli Polski. I. Prace monogr. Kom. Fizjogr. 6: 1-552.

Skou P. 1991. Nordens Ugler. Danmarks Dyreliv Bind 5. Apollo Books, Stenstrup, 566 pp.

Speiser P. 1903. Die Schmetterlingsfauna der Provinzen Ost- und Westpreussen. Beitr. Naturk. Preuss., Königsberg 9: 1-148.

Urbahn E., Urbahn H. 1939. Die Schmetterlinge Pommerns mit einem vergleichenden Überblick über den Ostseeraum. Stt. Ent. Ztg., Stettin, 100: 185-826.

   
Autor  Janusz Nowacki
   
 

COPYRIGHT © IOP PAN 2004-2009