| |
| |
|
Polistichus connexus (Geoffroy, 1785) | ||
| Rodzina | Carabidae Biegaczowate | |
| Rząd | Coleoptera Chrząszcze | |
| Gromada | Insecta Owady | |
| Typ | Arthropoda Stawonogi | |
| Status | Gatunek stenotopowy: kserofilny (lub ksero-termofilny) i halofilny pochodzenia śródziemnomorsko-ałtajskiego z ekstremalnymi izolowanymi stanowiskami w Europie Środkowej. W Polsce notowany na Ponidziu, w Krakowie, na Górnym Śląsku i w Beskidzie Wschodnim. Niechroniony. | |
| Rozmieszczenie | Znany areał tego chrząszcza rozciąga się od 9°W do ok. 95°E i między 30°N a 51°N; obejmuje Algierię, wyspy śródziemnomorskie, Półwysep Iberyjski, południową Francję, południową część Europy Środkowej i Wschodniej, Półwysep Apeniński, Bałkany, Bliski Wschód i Azję Środkową. Pierwsze stanowisko na obecnym terytorium Polski notowane było pod koniec XIX w. i dotyczyło serii okazów odłowionych w Malborku. Pochodzenie tych okazów poddawano w wątpliwość (Horion 1941), gdyż do połowy XX w. nie było innych informacji o występowaniu tego gatunku na północ od Karpat, a dane o stanowiskach podolskich z lat 30. (Stobiecki 1903) nie były opublikowane. Jednakże w Niemczech - poza stanowiskami in situ w prowincjach południowych - odnotowano wielokrotnie obecność tych chrząszczy w napływkach powodziowych nad środkową Łabą (Horion 1941), nawet na północ od Magdeburga (ok. 52°30'N) i można było przypuszczać, iż stanowisko w rejonie dolnej Wisły też może być pochodzenia powodziowego. Pierwsze bezdyskusyjne stanowiska w Polsce zostały stwierdzone na Ponidziu, w wyniku dokładnych badań tego rejonu w latach po II wojnie światowej (Burakowski, Mroczkowski, Stefańska 1974, Kostrowicki 1953a), a w ostatnich latach podano je także z Beskidu Wschodniego i Górnego Śląska (Czechowski 1990, Wojas 1991). | |
| Biotop/Siedlisko | W śródziemnomorskiej części Europy uważany za ripikola (Jeannel 1942, Magistretti 1965), natomiast w Austrii za halofila (Franz 1970). W Polsce stwierdzany dotychczas in situ na słonawiskach, zarówno naturalnych (Burakowski, Mroczkowski, Stefańska 1974), jak i przemysłowych (osadniki i hałdy zawierające chlorki) w południowej części kraju (Czechowski 1990, Stachowiak M., Młynarski K. - mat. niepubl.). Odławiany także do sztucznych źródeł światła, z dala od zbiorników i znanych źródeł solankowych, zapewne w czasie przelotów młodej generacji w poszukiwaniu odpowiednich mikrobiotopów (Kostrowicki 1953a, Stobiecki 1903, Wojas 1991); znany też z napływek powodziowych (Horion 1941). | |
| Biologia | Bionomia tego gatunku poznana jest bardzo słabo i fragmentarycznie, a informacje na ten temat odnoszą się zwykle tylko do imagines. Gatunek drapieżny; aktywne osobniki dorosłe spotyka się od maja do lipca. | |
| Wielkość populacji w Polsce | Trudna do oszacowania. Na znanych stanowiskach odławiany pojedynczo, liczniejszy jest jedynie w napływkach i na przelotach. Dotychczasowe rozpoznanie pozwala szacować liczebność populacji na poszczególnych stanowiskach na kilkanaście do kilkudziesięciu osobników. Łącznie polskie populacje obejmują być może kilkaset osobników. | |
| Zagrożenia i ich przyczyny | Gatunek w Polsce silnie zagrożony z kilku powodów. Przede wszystkim występuje w środowiskach nietrwałych i niewielkich obszarowo (słonawiska), bardzo podatnych na zniszczenie. Dotyczy to zwłaszcza sztucznych słonawisk poprzemysłowych, które najczęściej "planowo" poddawane są rekultywacji, która niszczy halofilne zbiorowiska, nie jest bowiem z reguły poprzedzona nawet wstępną inwentaryzacją miejscowej fauny i flory. Ponadto miejsca występowania P. connexus mają charakter wyspowy i są względem siebie wyraźnie izolowane, co może uniemożliwiać ponowne zasiedlenie danego miejsca po ewentualnym wyginięciu lokalnej populacji. Dodatkowym źródłem zagrożenia dla tego gatunku jest jego niska liczebność, co czyni jego populacje lokalne łatwymi do zniszczenia i ogranicza potencjał migracyjny. | |
| Prognoza zmian populacji | Ponieważ krajowa populacja P. connexus charakteryzuje się niską liczebnością, przy prowadzonych na szeroką skalę zabiegach "rekultywacyjnych" może ona miejscami nieodwracalnie zanikać. Z drugiej strony, w związku ze zmianami klimatycznymi, możliwy jest wzrost liczebności tego gatunku w naszym kraju, zwłaszcza że prawdopodobny jest trend migracyjny w kierunku północnym z obszaru panońskiego. | |
| Aktualne sposoby ochrony | Nie podlega ochronie, jedynie pierwsze stwierdzone stanowisko (na Ponidziu) usytuowane było w rezerwacie przyrody. Plan ustanowienia rezerwatu na terenach poprzemysłowych w Krakowie (podnóża hałd b. Zakładów Sodowych "Solvay") (Pawłowski 1993, mat. niepubl.) nie został zrealizowany z powodu przeprowadzonej rekultywacji, która w dużym stopniu ograniczyła to stanowisko. Gatunek ten został umieszczony na polskiej "Czerwonej liście zwierząt" (2002) i na "Czerwonej liście chrząszczy" Górnego Śląska (1998) jako wymierający. Podobnie sklasyfikowany jest na "Niemieckiej czerwonej liście" (1984). | |
| Proponowane sposoby ochrony | Dla stwierdzenia w przyszłości stanowisk tego gatunku, jedynym skutecznym sposobem jest objęcie ich ochroną rezerwatową lub zachowanie w formie użytków ekologicznych. Dotyczy to zarówno słonawisk naturalnych, jak i sztucznego pochodzenia. | |
| Summary | It is a halophilous species in Poland, recorded from only one natural locality and two para-industrial sites; also captured ad lucem in a few other localities. Not protected. The only effective conservation method is protection of its localities in nature reserves or sites of ecological interest, which concerns both natural and artificial habitats. | |
| Źródła informacji | Burakowski B., Mroczkowski M., Stefańska J. 1974. Chrząszcze - Coleoptera, Biegaczowate - Carabidae, cz. 2. Katalog fauny Polski. PWN, Warszawa, 23, 3: 1-430.  Czechowski W. 1990. Polistichus connexus (Fourcr.) (Coleoptera, Carabidae) na Śląsku Górnym. Wiad. entomol. 9, 3-4: 87. Franz H. 1970. Die Nordost-Alpen im Spiegel ihrer Landtierwelt. Eine Gebietsmonographie. Band III. Innsbruck-München, 501 ss. Horion A. 1941. Faunistik der deutschen Käfer. Band 1: Adephaga - Caraboidea. Krefeld, Düsseldorf, 463 pp. Jeannel R. 1942. Faune de France. 40. Coléopteres carabiques. Deuxieme partie. Paris, 600 pp. Kostrowicki A.S. 1953a. Rzut oka na faunę projektowanego rezerwatu w Krzyżanowicach nad Nidą. Chrońmy przyr. ojcz. 9, 5: 13-18. Magistretti M. 1965. Fauna d'Italia. Coleoptera, Cicindelidae, Carabidae. Catalogo topografico. Bologna, 512 pp. Pawłowski J. 1993. Projekt inwentaryzacji chrząszczy woj. miej. krakowskiego. 15 ss. + mp. (ekspertyza dla woj. konserwatora przyrody; 1993). Archiwalia Muzeum Przyrodniczego ISEZ PAN w Krakowie. (msc.). Stobiecki S.A. 1903. Stanowiska chrząszczy zebranych w b. Galicji, zesz. 1-2: Cicindelidae, Carabidae. Archiwalia Muzeum Przyrodniczego ISEZ PAN w Krakowie, 336 ss. (msc.). Wojas T. 1991. Nowe stanowiska rzadkich gatunków chrząszczy z rodziny biegaczowatych (Coleoptera, Carabidae) w Polsce. Wiad. entomol. 10, 1: 15-18. | |
| Autor | Jerzy Pawłowski | |
 |  |
COPYRIGHT © IOP PAN 2004-2009 |
)
