| |
| |
|
Hyperoscelis eximia (Boheman, 1858) | ||
| Rodzina | Canthyloscelidae | |
| Rząd | Diptera Muchówki | |
| Gromada | Insecta Owady | |
| Typ | Arthropoda Stawonogi | |
| Status | Rzadki przedstawiciel reliktowej rodziny, uważany za gatunek wskaźnikowy starych, naturalnych lasów. Nie podlega ochronie gatunkowej. | |
| Rozmieszczenie | Areał występowania H. eximia obejmuje Europę i daleki wschód Rosji (Nadmorski Kraj). W Japonii (Honsiu, Sikoku, Kiusiu) występuje podgatunek H. eximia insignis Hardy & Nagatomi, 1960. W europejskiej części zasięgu występuje wyspowo. Opisany został ze Szwecji, ponadto stwierdzony był w Norwegii, Finlandii, europejskiej części Rosji (okręgi: Moskiewski i Jarosławski), Szwajcarii, Niemczech i Czechach (Morawy). Na terenie naszego kraju wykazany został z Ojcowskiego Parku Narodowego (Klasa 1991), z Roztoczańskiego Parku Narodowego i okolic (Turzyniec) (Mikołajczyk 1993) oraz ze Świętokrzyskiego Parku Narodowego (Mikołajczyk 1995). | |
| Biotop/Siedlisko | Liściaste i iglaste lasy o naturalnym charakterze obfitujące w martwe, zaawansowane w procesie rozkładu drewno. W Polsce stwierdzony był w buczynach i grądach oraz w wyżynnym borze jodłowym (Abietetum polonicum) (Klasa 1991, Mikołajczyk 1993, 1995), w Niemczech w lesie bukowo-świerkowym (Schacht 1993), a w Szwajcarii w dąbrowie (Haenni, Dufour 1983). | |
| Biologia | Owady dorosłe występują w maju i czerwcu. Są mało ruchliwe, spotyka się je w środowiskach cienistych i wilgotnych o dużym zwarciu koron, na pniach martwych drzew i w ich pobliżu na roślinności zielnej. Larwy są saproksylobiontami, rozwijają się w wilgotnym, martwym drewnie opanowanym przez brunatną zgniliznę. Samice do składania jaj preferują drewno znajdujące się w zaawansowanym stanie rozkładu (Martynovský 1988). Wyhodowane były ze świerka, limby oraz wiązu, dzikiej czereśni i innych drzew liściastych (Mamajev, Krivosheina 1969, Schacht 1993). | |
| Wielkość populacji w Polsce | Trudna do oszacowania. Gatunek zapewne nieliczny, nigdzie nie był obserwowany w większej liczbie okazów. Najczęściej występuje sporadycznie i pojedynczo. | |
| Zagrożenia i ich przyczyny | Największym zagrożeniem dla H. eximia, jak i innych saproksylobiontów jest usuwanie z lasu zamierających i powalonych drzew. Działania te powodują eliminację próchniejącego drewna w lasach gospodarczych, w którym rozwijają się larwy tego gatunku. | |
| Prognoza zmian populacji | Przy zachowaniu obecnych zasad gospodarowania w lasach, występowanie gatunku zostanie prawdopodobnie ograniczone do terenów objętych ochroną ścisłą. | |
| Aktualne sposoby ochrony | Stanowiska w naszym kraju, z wyjątkiem jednego, znajdują się na terenach Parków Narodowych: Ojcowskiego, Roztoczańskiego i Świętokrzyskiego. | |
| Proponowane sposoby ochrony | W celu zachowania H. eximia w lasach nie podlegających ochronie ścisłej należałoby ograniczyć cięcia sanitarne zamierających drzew i pozostawiać "na pniu" przynajmniej część martwego drewna. | |
| Summary | Hyperoscelis eximia is a rare representative of the relict family, considered as an indicatory species of old natural forests. In Poland it has so far been known from the Ojców National Park, Roztocze National Park and its surroundings (Turzyniec) and from the Świętokrzyski National Park. Larvae are saproxylobiontes; they develop in wet dead wood attacked by brown rot. Preferred habitat for laying eggs is wood at the advanced stage of decay. Therefore the species finds good conditions for development in only strictly protected forest areas. The greatest threat to H. eximia and to other saproxylobiontes is the removal of dead wood from forests where its larvae develop. This activity reduces possibilities of the species development to national parks and nature reserves. To maintain H. eximia in not-protected forests, felling of dying trees should be limited and at least some dead wood should be left in forests. | |
| Źródła informacji | Haenni J.-P., Dufour C. 1983. Premiere capture en Suisse d'un représentant de la famille relique des Canthyloscelidae (Diptera, Nematocera). Bull. Soc. ent. Suisse 56: 187-189.  Klasa A. 1991. Hyperoscelis eximia (Boheman) (Diptera, Canthyloscelidae) a representantive of the new to the Polish fauna family of Nematocerous flies. Ann. Upper Silesian Mus. Entomol. 2: 217-220. Mamajev B.M., Krivosheina N.P. 1969. New data on the morphology and ecology of fem. Hyperoscelidae (Diptera, Nematocera). (In Russian). Ent. Obozr. 48, 4: 933-942. Martynovský J. 1988. Československie druhy čeledi Canthyloscelidae (Diptera - Nematocera). Zpravy čes. Spol. Ent. 24: 29-32. Mikołajczyk W. 1993. Hyperoscelis eximia (Bohem.), its new localities of Poland. Pol. Pismo entomol. 62: 289-290. Mikołajczyk W. 1995. Nowe stanowisko Hyperoscelis eximia (Bohem.) (Diptera, Canthyloscelidae) w Polsce. Wiad. entomol. 14 (4): 255. Schacht W. 1993. Fundort Schöngeising Erstnachweis einer Fliegenfamilie für Deutschland (Diptera, Canthyloscelidae). Entomofauna 14 (6): 81-84. | |
| Autor | Anna Klasa | |
 |  |
COPYRIGHT © IOP PAN 2004-2009 |
)
