| |
| |
|
Parnopes grandior (Pallas, 1771) | ||
| Rodzina | Chrysididae Złotolitki | |
| Rząd | Hymenoptera Błonkoskrzydłe | |
| Gromada | Insecta Owady | |
| Typ | Arthropoda Stawonogi | |
| Status | Bardzo rzadki gatunek w Polsce, zagrożony również w skali europejskiej. Nie objęty ochroną gatunkową. | |
| Rozmieszczenie | Europa Południowa i Środkowa, południowe i środkowe obszary palearktycznej części Azji oraz Afryka Północna. W Polsce do roku 1950 podawany był z 21 stanowisk na Pojezierzu Mazurskim (Bischoff 1925), z Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej (8, Szulczewski 1917, 1950, Torka 1917), z Niziny Mazowieckiej (Drogoszewski 1934, Fudakowski 1920, Nasonov 1894, Radoszkowski 1865), Dolnego Śląska (Banaszak 1975, Dittrich 1911), Wzgórz Trzebnickich (Banaszak 1980, Dittrich 1911), Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej (Niezabitowski 1901), Wyżyny Małopolskiej (Banaszak 1975, Niesiołowski 1949, Parré 1950) i Beskidu Wschodniego (Niezabitowski 1901). W latach 1951-1975 jego występowanie potwierdzono tylko na Wyżynie Mazowieckiej w okolicach Warszawy (dane niepubl. od prof. J. Chmurzyńskiego): Konstancin (26 VI 1951 samiec, samica; 8 VII 1952 samiec, 2 samice; 9 VII 1952, 1 samica), ponadto w miejscowościach: Skolimów 30 VII 1951, 2 VIII 1955; Skolimow-Konstancin 2 VIII 1955, Konstancin 11 VII 1957 i Chylice 16 VII 1958. Z czasów współczesnych (1975-2000) brak jest danych o występowaniu tego gatunku. | |
| Biotop/Siedlisko | Występuje w miejscach suchych, piaszczystych i słonecznych. | |
| Biologia | Parnopes grandior pasożytuje u grzebaczowatych z rodzaju wardzanka Bembix Fabr. (w Polsce B. rostrata). Pojawia się w czerwcu i lata do sierpnia. Odławiany głównie na macierzance Thymus sp. i zawciągu Armeria sp. | |
| Wielkość populacji w Polsce | Analiza rozmieszczenia w ujęciu historycznym ukazuje, że P. grandior do lat 50. ubiegłego wieku był gatunkiem rozpowszechnionym w Polsce, stosunkowo łatwym do odnalezienia. Szulczewski (Szulczewski 1917) pisał, że w okolicach Bydgoszczy w niektórych latach był gatunkiem częstym. Mimo intensywnych poszukiwań w ostatnich latach nie odnaleziono P. grandior pod Bydgoszczą, chociaż żywiciel jest często obserwowany. Sądząc po zaniku licznych stanowisk, liczebność tego gatunku ulega szybkiej i silnej redukcji. Oszacowanie dzisiejszej populacji - ze względu na brak danych - jest niemożliwe. | |
| Zagrożenia i ich przyczyny | Gatunek wprowadzony na europejską "czerwoną listę" (Day 1991). Trudno jest jednoznacznie ocenić przyczyny braku notowania P. grandior w Polsce w ciągu ostatnich 40 lat, w sytuacji gdy jego żywiciel - B. rostrata - jest jeszcze dość częstym gatunkiem na piaskach. Być może i liczebność żywiciela w porównaniu do pierwszej połowy XX w. uległa zmniejszeniu. Zalesienie, naturalne procesy sukcesji są przyczyną kurczenia się stanowisk odpowiadających obu gatunkom. Prawdopodobnie przyczyn należy też upatrywać w ogólniejszych zmianach zachodzących w środowisku, a zwłaszcza w zanieczyszczaniu gleby. | |
| Prognoza zmian populacji | Brak podstaw faktograficznych do jej przeprowadzenia. | |
| Aktualne sposoby ochrony | Gatunek nie objęty ochroną prawną, aktualnie nie notowany na terenach chronionych - w parkach narodowych i rezerwatach przyrody. | |
| Proponowane sposoby ochrony | W przypadku stwierdzenia stanowiska P. grandior należy objąć je ochroną rezerwatową z pomocą specjalisty entomologa, który określi zakres stanowiska i sposoby ochrony. | |
| Summary | It is a declining species. Until the 1950s it had relatively often been observed in the country; for the last 40 years has not been noted at all. The probable causes of its drastic decline are general changes in the soil environment (over-burden with chemicals) and the shrinkage of its preferred sandy habitat. If its localities are discovered, they should be given protection in nature reserves. Not protected by law. | |
| Źródła informacji | Banaszak J. 1975. Materiały do znajomości złotolitek (Hymenoptera, Chrysididae) południowej Polski. Pol. Pismo entomol. 45: 23-32.  Banaszak J. 1980. Złotolitki Chrysididae. Katalog fauny Polski. XXVI. PWN, Warszawa, 3: 1-52. Bischoff H. 1925. Beitrage zur Natur- und Kulturgeschichte Lithauens und angrezender Gebiete. Hymenoptera (Aculeata, Ichneumonidae, Chalastogastra). Abh. Bayer. Akad. Wiss. Math.-naturwiss. Abt., Suppl. 6-9: 278-337. Day M.C. 1991. Towards the conservation of aculeate Hymenoptera in Europe. Nature and Environment Series, No. 51, Council of Europe Press, Strasbourg, 33 pp. Dittrich R. 1911. Verzeichnis der bisher in Schlesien aufgefunden Hymenopteren. III. Rapacia. Jahr. Ver. Schles. Ins. Breslau, 4: 15-34. Drogoszewski K. 1934. Nowe dla Polski środkowej żądłówki. Pol. Pismo entomol. 13 (1-4): 125-131. Fudakowski J. 1920. Materiały do fauny złotek (Chrysididae) ziem polskich. Cz. 1. Złotki Pienin. Spraw. Kom. Fizjogr. 53/54: 28-29. Goebel F. 1937. Die Scoliiden (Hym. acul.) des Posener Landes. Deutsch. Wiss. Zeitschr. f. Polen. 32: 54-57. Nasonov N.V. 1894. Kollekcii Zoologičeskogo Kabineta Imperatorskogo Varšavskogo Universiteta. II. Spisok i opisanie kollekcii po biologii nasekomych. Warszawa, 62 ss. Niesiołowski W. 1949. Przyczynek do fauny żądłówek Polski południowej. Pol. Pismo entomol. 19 (3-4): 221-228. Niezabitowski E.L. 1901. Materyały do fauny złotek (Chrysididae) Galicyi. Spraw. Kom. Fizyogr. 35: 35-40. Parré F. 1950. Hymenoptere aus der Umgebung von Lódz und eine für Staßfurt neue Apidenart. Mitt. Mus. Naturk. u. Vorges. u. Naturwissenschaft. Arbeitkr., Magdeburg, 2, 18: 175-178. Radoszkowski O. 1865. Enumération des especes de Chrysides de Russia. Horae Soc. Ent. Rossicae 3: 295-310. Szulczewski J.W. 1917. Beitrag zur Chrysididenfauna der Provinz Posen. Zeitschr. Nat. Abt., 24 (1): 29-35. Szulczewski J.W. 1950. Błonkówki (Hymenoptera) Wielkopolskiego Parku Narodowego. Część IV. Żądłówki (Aculeata, Chrysididae, S apygidae, Mutilidae, Scoliidae, Vespidae, Psammocharidae, Sphegidae). Prace Monograficzne nad Przyrodą Wielkopolskiego Parku Narodowego pod Poznaniem. P Torka V. 1917. Goldvespen (Chrysidae) aus Posen. Zeitschr. Nat. Abt. 23 (4): 21-27. | |
| Autor | Józef Banaszak | |
 |  |
COPYRIGHT © IOP PAN 2004-2009 |
)
