| |
| |
|
Pangonius pyritosus (Loew, 1859) | ||
| Rodzina | Tabanidae Ślepaki | |
| Rząd | Diptera Muchówki | |
| Gromada | Insecta Owady | |
| Typ | Arthropoda Stawonogi | |
| Status | Gatunek stepowy o pontyjskim typie rozsiedlenia. Ze stepów Ukrainy dociera do Polski wzdłuż Bugu, gdzie został stwierdzony na dwóch stanowiskach. Zasiedla skarpy lessowe na krawędzi rzeki, porośnięte podatnymi na sukcesję murawami kserotermicznymi. Nie podlega ochronie gatunkowej. | |
| Rozmieszczenie | P. pyritosus zasiedla tereny wokół Morza Czarnego. Obszar jego występowania rozciąga się od północno-zachodniej Turcji poprzez północną Grecję, południowo-wschodnią Jugosławię, Bułgarię i wschodnią Rumunię, gdzie wąskim pasem między Karpatami a brzegiem morskim dochodzi do Ukrainy. Na terenach położonych na północ od Morza Czarnego jest szeroko rozsiedlony w strefie stepowej od Podola na zachodzie po okolice Rostowa nad Donem i północno-zachodni Kaukaz na wschodzie. Na północ dolinami większych rzek dochodzi do Polesia (okolice Czernihowa) (Boszko 1973). W Polsce stwierdzony został na dwóch stanowiskach nad Bugiem: w Uhrusku koło Chełma (Trojan 1979) oraz pomiędzy Gródkiem i Czumowem w rejonie Hrubieszowa (Palaczyk A. - mat. niepubl.). Stanowiska te oddalone są od najbliższych znanych stanowisk w okolicach Lwowa o około 100 km. | |
| Biotop/Siedlisko | Stepy, murawy kserotermiczne. Na Podolu występuje na murawach kserotermicznych w jarach Dniestru (Kuntze, Noskiewicz 1938), a w Gródku koło Hrubieszowa na skarpach o lessowym podłożu, położonych na krawędzi doliny Bugu, porośniętych przez kserotermiczne zbiorowisko Festuca sulcata-Koeleria gracilis i tzw. "step łąkowy" Thalictro-Salvietum (Palaczyk A. - mat. niepubl.). | |
| Biologia | Owady dorosłe występują w czerwcu i lipcu. Aktywne są w dni ciepłe i słoneczne. Samice tego gatunku w przeciwieństwie do pozostałych występujących w naszym kraju gatunków ślepaków nie są krwiopijne. Odżywiają się podobnie jak samce nektarem kwiatów. Spotykane były na kwiatach żmijowca Echium spp., świerzbownicy Knautia spp., driakwi Scabiosa spp. (Boszko 1973), chabru Centaurea spp. i ostu Carduus spp. (Kuntze, Noskiewicz 1938). W Gródku obserwowane były na chabrze driakiewniku Centaurea scabiosa (Palaczyk A. - mat. niepubl.). Larwy dotychczas nieznane. | |
| Wielkość populacji w Polsce | Dotychczas spotykano jedynie pojedyncze okazy. Można zatem przypuszczać, że populacja tej muchówki jest niewielka. Jednakże można się też spodziewać wykrycia innych stanowisk P. pyritosus w dolinie Bugu. | |
| Zagrożenia i ich przyczyny | Główne zagrożenia to antropopresja, prowadząca do dewastacji muraw, oraz naturalne zmiany sukcesyjne, którym podlega większość biotopów kserotermicznych w naszym kraju. Ze względu na rozległość terenu stanowisko w okolicach Hrubieszowa nie wydaje się być szczególnie zagrożone, lecz oddziaływanie wspomnianych wyżej czynników może doprowadzić do ograniczenia przestrzeni życiowej gatunku i jego lokalnego zaniku. | |
| Prognoza zmian populacji | Trudna do określenia ze względu na brak dokładniejszych danych o wielkości i zmianach populacji. Stanowiska w Polsce mają położenie brzeżne i przez to są szczególnie narażone na czynniki destabilizujące. | |
| Aktualne sposoby ochrony | Na obszarze występowania gatunku w Czumowie, stanowisko, gdzie rośnie szczodrzeniec zmienny Chamaecytisus albus, uznane zostało za pomnik przyrody o znikomej powierzchni 0,1 ha. | |
| Proponowane sposoby ochrony | Dla ochrony skarp między Gródkiem i Czumowem konieczne jest utworzenie rezerwatu częściowego przynajmniej na części tego terenu. Oprócz omawianego gatunku występuje tu szereg innych, rzadkich, unikatowych w naszej faunie i florze gatunków owadów i roślin. Nie ma konieczności wprowadzania tej muchówki na listę gatunków prawnie chronionych. | |
| Summary | It is a steppic species of the Pontic type of distribution. From the steppes of Ukraine it reaches Poland along the Bug River where it has been found at two localities: in Uhrusk near Chełm and between Gródek and Czumów in the environs of Hrubieszów. These are marginal localities, situated at a distance of about 100 km from the nearest known locations in the vicinity of Lvov. In the environs of Hrubieszów it occurs on loess escarpments, situated on the edge of the Bug River valley, overgrown by xerothermic grasslands Festuca sulcata-Koeleria gracilis and Thalictro-Salvietum. The principal threat to this species is posed by anthropogenic changes in xerothermic habitats, leading to the degradation of grasslands, and natural successional changes which affect most xerothermic biotopes in our country. Pangonius pyritosus does not need legal protection as a species. | |
| Źródła informacji | Boszko G.W. 1973. Gedzi. Diptera, Tabanidae. W: Fauna Ukrajni. Kijv 13, 4: 1-208.  Kuntze R., Noskiewicz J. 1938. Zarys zoogeografii polskiego Podola. Pr. Nauk. Wyd. TN, Dz. II, Lwów 4, 538 ss. Trojan P. 1979. Tabanidae - ślepaki (Insecta: Diptera). W: Fauna Polski, t. 8. PWN, Warszawa, 309 ss. | |
| Autor | Andrzej Palaczyk | |
 |  |
COPYRIGHT © IOP PAN 2004-2009 |
)
