| |
| |
|
Iphiclides podalirius (Linnaeus, 1758) | ||
| Rodzina | Papilionidae Paziowate | |
| Rząd | Lepidoptera Motyle | |
| Gromada | Insecta Owady | |
| Typ | Arthropoda Stawonogi | |
| Status | Gatunek występujący w Polsce lokalnie. Nie jest obecnie silnie zagrożony wyginięciem, jednak zajmowane przez niego siedliska są w większości nietrwałe i narażone na zniszczenie. Prawnie chroniony. | |
| Rozmieszczenie | Zasięg gatunku obejmuje południową i środkową Europę, na wschód po góry Ałtaj (Buszko 1993). W Europie północna granica zasięgu przebiega w przybliżeniu wzdłuż 53 równoleżnika (Kudrna 2002). Pojedynczo notowany także dalej na północ, aż po Skandynawię. W Polsce częściej spotykany w południowej części kraju. Większe skupienia stanowisk znajdują się na Kurpiach, w okolicach Warszawy i w Borach Dolnośląskich (Buszko 1997b). | |
| Biotop/Siedlisko | Murawy i zarośla kserotermiczne na wzgórzach, zadrzewienia śródpolne, skraje lasów, sady. | |
| Biologia | W Polsce gatunek ma zwykle jedno pokolenie w roku. Motyl lata od połowy maja do końca czerwca. Czasami w upalne lata pojawia się drugie pokolenie motyli w sierpniu. Motyle odwiedzają kwiaty lilaka pospolitego Syringa vulgaris i żmijowca zwyczajnego Echium vulgare. Samica składa jaja pojedynczo na wierzchu liścia. Roślinami pokarmowymi gąsienic są drzewa i krzewy z rodziny różowatych Rosaceae. Gąsienice spotykano na tarninie Prunus spinosa, mirabelce P. domestica subsp. syriaca, śliwie domowej P. domestica, gruszach Pyrus spp., głogach Crataegus spp., a ostatnio coraz częściej na czeremsze amerykańskiej Padus serotina, wprowadzonej jako podszyt do lasów na ubogich siedliskach. Gąsienice żerują na górnej stronie liścia i ustawiają się wzdłuż głównej żyłki. Przepoczwarczają się na trawach lub suchych gałązkach nisko nad ziemią w sąsiedztwie rośliny pokarmowej. | |
| Wielkość populacji w Polsce | Trudna do określenia. Sądząc po inwentaryzacji gąsienic na Kurpiach (Buszko J. - mat. niepubl.) gatunek żyje w dość dużym rozproszeniu i zagęszczenie gąsienic nie przekracza 100 osobników na km2. | |
| Zagrożenia i ich przyczyny | Gatunek jest zagrożony w różnym stopniu w różnych miejscach w Polsce. Przyczyną spadku liczebności populacji jest głównie niszczenie dogodnych środowisk lęgowych, a zwłaszcza wycinanie tarniny na miedzach, drzew owocowych na przydrożach i przytorzach, wiosenne wypalanie traw i stosowanie insektycydów w praktyce sadowniczej. | |
| Prognoza zmian populacji | W ostatnich dwóch dekadach zanotowano ekspansję gatunku na niektórych obszarach, gdzie wprowadzono czeremchę amerykańską w celu wzbogacenia jałowego siedliska na terenach sandrowych (Kurpie, Bory Dolnośląskie). Na terenach południowej Polski widoczna jest raczej regresja, przejawiająca się w zmniejszaniu się liczby znanych stanowisk. Ogólnie jednak gatunek nie jest silnie zagrożony wyginięciem, ponieważ polskie populacje zasilane są osobnikami migrującymi z terenów południowej Europy, gdzie jest on pospolity i niekiedy przynoszący szkody w sadownictwie. | |
| Aktualne sposoby ochrony | Gatunek znajduje się na liście gatunków prawnie chronionych w Polsce. | |
| Proponowane sposoby ochrony | Dla podtrzymania gatunku wskazane byłoby pozostawianie krzewów czeremchy amerykańskiej rosnących na skrajach lasów, przydrożnych drzew owocowych oraz skupień tarniny na miedzach. | |
| Summary | The species occurs locally in Poland. It is found in open areas, mainly on hillocks overgrown with blackthorn, along railways and at the edges of pine forests. Larger concentrations of localities are in forest areas where the sugarberry has been planted to enrich the habitat. Iphiclidus podalirius is not particularly threatened in Poland. To promote the species one should spare trees and bushes, growing on forest edges, on which its caterpillars feed. I. podalirius is protected by law in Poland. | |
| Źródła informacji | Buszko J. 1993. Atlas motyli Polski. I. Motyle dzienne (Rhopalocera). Grupa IMAGE, Warszawa, 269 ss.  Buszko J. 1997b. Atlas rozmieszczenia motyli dziennych w Polsce (Lepidoptera: Papilionoidea, Hesperioidea) 1986-1995. Oficyna Wydawn. Turpress, Toruń, 170 ss. Kudrna O. 2002. The distribution Atlas of European Butterflies. Oedippus 20, 343 pp. | |
| Autor | Jarosław Buszko | |
 |  |
COPYRIGHT © IOP PAN 2004-2009 |
)
