powiększ

Vertigo angustior Jeffreys, 1830
Poczwarówka zwężona

Rodzina  Vertiginidae  Poczwarówkowate
Rząd  Stylommatophora  Trzonkooczne
Gromada  Gastropoda  Ślimaki (Brzuchonogi)
Typ  Mollusca  Mięczaki
   
Status  Gatunek europejski, w Polsce mający nieliczne, rozproszone stanowiska na bogatych w wapń terenach podmokłych. Liczba stanowisk wykazuje znaczną tendencję spadkową w całym zasięgu. Chroniony.
   
Rozmieszczenie  Zamieszkuje większą część Europy, od Portugalii do Morza Kaspijskiego, na północy dociera do około 60°N; nie notowano go na południowych krańcach Europy, na wschodzie dociera do Uralu, podawany był także z północnego Iranu (Cameron i in. 2003, Pokryszko 1990, 1998, 2003). W Polsce ma stosunkowo nieliczne stanowiska rozproszone po całym kraju (Pokryszko 1998, 2003, Riedel 1988).
   
Biotop/Siedlisko  V. angustior jest gatunkiem wapniolubnym, o preferencjach w stosunku do wilgotności zmieniających się zależnie od klimatu. W Polsce, jak i w całej środkowej Europie, jest związany z siedliskami o wysokiej i stałej wilgotności, jak torfowiska węglanowe, bagna, brzegi jezior, rzadziej bagna porośnięte olchą (Cameron i in. 2003, Pokryszko 1990, 1998, 2003). W Skandynawii, gdzie poczwarówka ta jest rozmieszczona głównie na wybrzeżu, zamieszkuje otwarte suchsze siedliska: wydmy z niską roślinnością i rumowiska porośnięte drzewami liściastymi; w głębi lądu znajdowana na brzegach dużych jezior (Pokryszko 1990, 2003); na Wyspach Brytyjskich żyje na terenach podmokłych o wysokiej zawartości wapnia, rzadziej na częściowo odsłoniętych skałach wapiennych (Cameron i in. 2003, Killeen 1997, Pokryszko 2003). Przebywa w ściółce, w kępach turzycy, latem także u nasady źdźbeł traw i turzyc (Cameron i in. 2003, Killeen 1997, Pokryszko 1990, 1998, 2003).
   
Biologia  Gatunek jajorodny. W Anglii rozmnaża się przez cały rok, z maksimum w jesieni; okres od zakończenia wzrostu do osiągnięcia dojrzałości wynosi 60-70 dni; czas życia około roku (Cameron 2003). Ze względu na różnice klimatyczne nie można zakładać takiego samego cyklu życiowego u populacji polskich.
   
Wielkość populacji w Polsce  W ciągu ostatnich 15 lat potwierdzono występowanie Vertigo angustior na około 20 polskich stanowiskach (Pokryszko 1990, 2003), gdzie gatunek ten jest stosunkowo liczny, a stanowiska zajmują łącznie znaczną, lecz trudno wymierną powierzchnię.
   
Zagrożenia i ich przyczyny  Liczba stanowisk V. angustior wykazuje tendencję spadkową w całym europejskim zasięgu (Cameron i in. 2003, Killeen 1997, Pokryszko 2003). Gatunek ten znajduje się w załączniku do Dyrektywy Siedliskowej UE, figuruje też na światowej "czerwonej liście IUCN" (kat. LR). Stanowiskom tej poczwarówki zagrażają prace melioracyjne, spasanie, a ostatnio także eutrofizacja wynikająca z zanieczyszczenia związkami azotowymi. W taki sposób w ciągu ostatnich trzech lat uległo zniszczeniu stanowisko w Starej Białowieży.
   
Prognoza zmian populacji  Zaistnienie czynników wymienionych jako zagrożenia może spowodować zniknięcie populacji.
   
Aktualne sposoby ochrony  Gatunek podlegający ochronie ścisłej, gdzieniegdzie jego stanowiska prawdopodobnie korzystają z ochrony rezerwatowej.
   
Proponowane sposoby ochrony  Utrzymać ochronę gatunkową, a dodatkowo objąć ochroną rezerwatową lub w formie użytków ekologicznych główne stanowiska tego gatunku.
   
Summary  Vertigo angustior shows a declining tendency within its whole European range. In Poland it still has about twenty prosperous populations but, like in other parts of its range, is threatened by drainage of wetlands, grazing and recently also eutrophication. It is recommended that some of its localities should be protected as nature reserves; designation of protected areas should be preceded by an expertise in order to identify the most abundant populations.
   
Źródła informacji  Cameron R.A.D. 2003. Life-cycles, molluscan and botanical associations of Vertigo angustior and Vertigo geyeri (Gastropoda, Pulmonata, Vertiginidae). Heldia 5: 95-110.

Cameron R.A.D., Colville B., Falkner G., Holyoak G.A., Hornung E., Killeen I.J., Moorkens E.A., Pokryszko B.M., von Proschwitz T., Tattersfield P., Valovirta I. 2003. Species accounts for snails of the genus Vertigo listed in Annex II of the Habitats Directive: V. angustior, V. genesii, V. geyeri and V. moulinsiana. Heldia 5: 151-172.

Killeen I.J. 1997. Survey for the terrestrial snail Vertigo angustior at three sites in England (Gait Barrows NNR, Flordon Common and Martlesham Creek). English Nature Research Report 228.

Pokryszko B.M. 1990. The Vertiginidae of Poland (Gastropoda: Pulmonata: Pupilloidea) - a systematic monograph. Ann. Zool. 48: 133-257.

Pokryszko B.M. 1998. Vertiginidae (Gastropoda: Pulmonata: Pupilloidea) Białowieskiego Parku Narodowego i okolic. Parki nar. Rez. przyr. 17, supl. 3: 67-75.

Pokryszko B.M. 2003. Vertigo of continental Europe - autecology, threats and conservation status (Gastropoda, Pulmonata, Vertiginidae). Heldia 5: 13-26

Riedel A. 1988. Ślimaki lądowe Gastropoda terrestria. Katalog fauny Polski. XXXVI. PWN, Warszawa, 316 ss +1 mapa.

   
Autor  Beata M. Pokryszko
   
 

COPYRIGHT © IOP PAN 2004-2009