powiększ

Dermestoides sanguinicollis (Fabricius, 1787)

Rodzina  Cleridae  Przekraskowate
Rząd  Coleoptera  Chrząszcze
Gromada  Insecta  Owady
Typ  Arthropoda  Stawonogi
   
Status  Bardzo rzadki, leśny gatunek drapieżny, związany ze starymi dębami, zwłaszcza opanowanymi przez larwy kozioroga dębosza Cerambyx cerdo. W Polsce nie jest objęty ochroną prawną.
   
Rozmieszczenie  Występuje we wschodniej, południowej i środkowej Europie (aż po południową Szwecję); podawany był również z Kaukazu. Szczególnie w północnej części swojego areału należy do wielkich rzadkości, obserwowany pojedynczo i w dużych odstępach czasowych. W Polsce do 1950 roku podawany był z nielicznych stanowisk na Nizinie Wielkopolsko-Kujawskiej, Nizinie Mazowieckiej, w Puszczy Białowieskiej oraz na Dolnym i Górnym Śląsku. Od 1951 do 1975 został stwierdzony tylko raz - w Rogalinie pod Poznaniem. W ostatnich latach potwierdzono jego występowanie jedynie w Puszczy Białowieskiej, na Dolnym Śląsku i wykazano po raz pierwszy ze Wzgórz Trzebnickich (Banaszak 1978b, Burakowski, Mroczkowski, Stefańska 1986a, Królik 1993, Kubisz 2001, Mazur 1973).
   
Biotop/Siedlisko  Gatunek leśny, występujący głównie na starych, osłabionych lub zamierających dębach w lasach o charakterze naturalnym. Obserwowany był na pniach dębowych oraz na roślinności krzewiastej w ich pobliżu (Burakowski, Mroczkowski, Stefańska 1986a, Królik 1993, Mazur 1973).
   
Biologia  Poznana jest bardzo słabo. Podobnie jak inne przekraskowate prowadzi drapieżny tryb życia. Zarówno larwy jak i okazy dorosłe polują na owady kambioksylofagiczne. D. sanguinicollis rozwija się w starych dębach, zwłaszcza tych opanowanych przez kozioroga dębosza Cerambyx cerdo. Postacie dorosłe ukazują się w kwietniu i przebywają na pniach dębów aż do lipca. Chrząszcze są aktywne o zachodzie słońca, kiedy odbywają loty (Burakowski, Mroczkowski, Stefańska 1986a).
   
Wielkość populacji w Polsce  Trudno określić. W miejscach swojego występowania gatunek obserwowany był zawsze nielicznie, zwykle w pojedynczych egzemplarzach, co świadczy o bardzo niskiej liczebności jego lokalnych populacji. Pomimo intensywnych badań faunistycznych prowadzonych w ostatnich latach na terenie całego kraju, obecność tego chrząszcza udało się stwierdzić na kilku zaledwie stanowiskach.
   
Zagrożenia i ich przyczyny  Jest to gatunek związany z lasami o charakterze naturalnym. Głównym zagrożeniem dla występowania D. sanguinicollis w Polsce jest niszczenie jego środowiska życia. Do swego rozwoju potrzebuje starych dębów opanowanych przez innego chrząszcza, będącego również gatunkiem zagrożonym w naszym kraju - kozioroga dębosza. Drzewa zasiedlone przez kozioroga (gatunek prawnie chroniony) można znaleźć na nielicznych, reliktowych stanowiskach. Większość starych dębów w lasach została wycięta w celach gospodarczych.
   
Prognoza zmian populacji  W związku z ciągłym zmniejszaniem się liczby środowisk rozwoju D. sanguinicollis - lasów o charakterze naturalnym - jego populacja będzie się zmniejszać, możliwe iż do zupełnego zaniku w Polsce.
   
Aktualne sposoby ochrony  Nie jest objęty ochroną prawną w kraju. Jedno ze współczesnych stanowisk (Puszcza Białowieska) znajduje się na terenie parku narodowego. Ujęty został w krajowej "czerwonej liście zwierząt" (Pawłowski, Kubisz, Mazur 2002), jak też w regionalnej "Czerwonej liście chrząszczy Górnego Śląska" jako gatunek rzadki (Kubisz, Kuśka, Pawłowski 1998). W Niemczech znajduje się na liście gatunków zagrożonych wyginięciem.
   
Proponowane sposoby ochrony  Jedynym sposobem ochrony omawianego gatunku jest zapewnienie mu miejsc dogodnych do rozwoju. W tym celu należy objąć szczególną ochroną pozostałe jeszcze fragmenty starych drzewostanów z udziałem dębu, a także pojedynczo rosnące okazy starych drzew tego gatunku. Istotne jest zwłaszcza, by w praktyce tzw. "leczenia" drzew nie stosowano środków chemicznych w celu zwalczania "szkodników". Zabiegi takie likwidują gatunki kambioksylofagiczne wraz z ich naturalnymi wrogami i całą grupą gatunków towarzyszących.
   
Summary  It is a very rare predatory species associated with forests of natural character, known from few localities in the country. Not protected by law. During the last years its occurrence has only been reported from the Białowieża Forest, Lower Silesia and Trzebnica Hills. It occurs mostly on old oaks, particularly those attacked by the larvae of Cerambyx cerdo, which is also a rare and protected by law species in Poland. The only method for Dermestoides sanguinicollis conservation is protecting suitable habitat for its development, and above all, extending protection to the remaining fragments of old stands with oaks, and to single old oaks.
   
Źródła informacji  Banaszak J. 1978b. Entomofauna zabytkowych dębów w Rogalinie. Wszechświat 5: 123-125.

Burakowski B., Mroczkowski M., Stefańska J. 1986a. Chrząszcze - Coleoptera. Dermestoidea, Bostrichoidea, Cleroidea i Lymexyloidea. Katalog fauny Polski. PWN, Warszawa, 23, 11: 1-243.

Królik R. 1993. Nowe stanowiska Dermestoides sanguinicollis (Fabr.) i Tarsostenus univittatus (Rossi) (Coleoptera: Cleridae) w Polsce. Acta entomol. siles. 1, 1: 16.

Kubisz D. 2001. Trogossitidae, Cleridae. W: Katalog fauny Puszczy Białowieskiej - Ordo (rząd): Coleoptera - chrząszcze. J.M. Gutowski, B. Jaroszewicz (red.). Inst. Badawczy Leśnictwa, Warszawa: 164-165.

Kubisz D., Kuśka A., Pawłowski J. 1998. Czerwona lista chrząszczy (Coleoptera) Górnego Śląska. Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska, Raporty i Opinie 3: 8-68.

Mazur S. 1973. Gniliki i przekraski (Histeridae et Cleridae, Coleoptera) w zbiorze Wojciecha Mączyńskiego. Pol. Pismo entomol. 43, 4: 703-715.

Pawłowski J., Kubisz D., Mazur M. 2002. Coleoptera Chrząszcze. W: Czerwona lista zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce. Z. Głowaciński (red.). Instytut Ochrony Przyrody PAN, Kraków. 155 ss. + supl. 74 ss.

   
Autor  Szymon Konwerski
   
 

COPYRIGHT © IOP PAN 2004-2009