| |
| |
|
Leptothorax albipennis (Curtis, 1854) | ||
| Rodzina | Formicidae Mrówkowate | |
| Rząd | Hymenoptera Błonkoskrzydłe | |
| Gromada | Insecta Owady | |
| Typ | Arthropoda Stawonogi | |
| Status | Z natury rzadki i bardzo słabo poznany gatunek europejski. Do niedawna uchodził za odmianę Leptothorax tuberum (Fabricius, 1775) lub L. interruptus (Schenck, 1852). Status gatunkowy uzyskał na podstawie badań kariologicznych i genetycznych (Seifert 1994, 1996). W Polsce tylko w Pieninach. Niechroniony. | |
| Rozmieszczenie | Areał gatunkowy L. albipennis nie jest jeszcze określony; zarejestrowane są jedynie pojedyncze stanowiska w kilku krajach: Szwajcarii, Czechach, Niemczech, Wielkiej Brytanii (Anglii i Walii), Holandii, Francji, Hiszpanii, Włoszech i Polsce (Day 1991). Z Polski gatunek ten został wykazany dopiero w 1999 r. - tylko z Pienin (Czechowska, Czechowski 1999). Jest to obecnie jego najdalej na wschód wysunięte znane stanowisko (Czechowski, Radchenko, Czechowska 2002). | |
| Biotop/Siedlisko | L. albipennis jest stenotopem suchych i ciepłych środowisk trawiastych. Znajdowany bywa głównie w prześwietlonych kserotermicznych zaroślach i na murawach, zwłaszcza na podłożu wapiennym; w północnej Holandii jest częsty na wydmach. W Polsce w Pieninach L. albipennis występuje powszechnie na murawach kserotermicznych Origano-Brachypodietum i lokalnie na murawach naskalnych - zbiorowiskach rozwijających się na wapiennej glebie ciepłych i suchych zboczy o wystawie południowej. Stwierdzono go w masywie Trzech Koron, na Grabczysze, Podskalniej Górze, Gołej Górze, Zamczysku, Cisowcu Dużym, Cisowcu Małym i Długiej Grapie (Czechowska, Czechowski 1999). | |
| Biologia | Kolonie liczą do ok. 200 robotnic i są monoginiczne (z jedną płodną królową); wykazują przy tym skłonność do sezonowej polidomności (wielogniazdowości), co jest zjawiskiem bardzo rzadkim u mrówek z rodzaju Leptothorax Mayr, 1855. Sposób gniazdowania jest bardzo zróżnicowany; na przykład w Wielkiej Brytanii gniazda są zakładane w szczelinach skalnych i pośród rumoszu, a w Niemczech w pniakach i suchych opadłych lub płożących się gałązkach krzewów. W Pieninach L. albipennis gniazduje zwykle w powierzchniowych warstwach gleby bogatej w okruchy skalne, pod mchem, czasem w pustych suchych łodygach roślin zielnych. Towarzyszą mu zwykle m.in. gatunki pokrewne - L. unifasciatus (Latreille, 1798) i (rzadziej) L. tuberum (Fabricius, 1775) oraz L. nigriceps Mayr, 1855 z którymi L. albipennis prawdopodobnie krzyżuje się, tworząc formy morfologicznie pośrednie; bardzo komplikuje to, i tak trudne, oznaczanie tych gatunków. Formy seksualne (uskrzydlone) pojawiają się w gniazdach w czerwcu (Czechowska, Czechowski 1999). | |
| Wielkość populacji w Polsce | Zagęszczenie gniazd na murawach kserotermicznych poszczególnych zboczy w Pieninach waha się od 1 do 51/100 m2 (Czechowska, Czechowski 1999), lokalnie jest więc bardzo duże. | |
| Zagrożenia i ich przyczyny | Zagrożeniem dla krajowej populacji L. albipennis może być spontaniczne zarastanie muraw przez roślinność krzewiastą i drzewiastą. Warunkiem utrzymania populacji na dotychczasowym poziomie jest zachowanie (w drodze ochrony czynnej) płatów właściwego dla gatunku siedliska - podobnie jak w przypadku Leptothorax nadigi Kutter, 1925. | |
| Prognoza zmian populacji | Kwestia ta wymaga daleko większej niż dotychczasowa wiedzy o ogólnym rozmieszczeniu i występowaniu gatunku. | |
| Aktualne sposoby ochrony | Nie podlega ochronie gatunkowej. W Pieninach wszystkie znane miejsca jego występowania leżą na obszarze Pienińskiego Parku Narodowego, którego plan ochrony przewiduje stosowne zabiegi. | |
| Proponowane sposoby ochrony | Dotychczas przyjęte w Pienińskim PN, jeśli będą konsekwentnie stosowane, wydają się wystarczające. W ramach ogólnych działań na rzecz ochrony tego gatunku w Polsce wskazane jest poszukiwanie w odpowiednich środowiskach ewentualnych dalszych jego stanowisk, zwłaszcza w południowej części kraju. Gatunek nie do rozpoznania przez niespecjalistę. | |
| Summary | Leptothorax albipennis is a rare and poorly known European species, a stenotope connected with dry and warm grassland habitat. In Poland it only occurs in the Pieniny Mountains where is associated with xerothermic and rock grassland. A threat to its existence is posed by overgrowing of these habitats with shrubs and trees. However, active protection of tall-herb communities carried out in the Pieniny National Park prevents this phenomenon. | |
| Źródła informacji | Czechowska W., Czechowski W. 1999. Leptothorax albipennis Curtis, 1854 (Hymenoptera, Formicidae) - nowy dla Polski gatunek mrówki. Przegl. zool. 43: 103-104.  Czechowski W., Radchenko A., Czechowska W. 2002. The ants (Hymenoptera, Formicidae) of Poland. MIZ PAS, Warsaw: 200 + 1 pp. Day M.C. 1991. Towards the conservation of aculeate Hymenoptera in Europe. Nature and Environment Series, No. 51, Council of Europe Press, Strasbourg, 33 pp. Seifert B. 1994. Die freilebenden Ameisen Deutschlands (Hymenoptera: Formicidae) und Angaben zu deren Taxonomie und Verbreitung. Abh. Ber. Naturkundemus. Görlitz, 67(1993): 1-44. Seifert B. 1996. Ameisen: beobachten, bestimmen. Naturbuch Verlag, Augsburg, 352 ss. | |
| Autor | Wojciech Czechowski, Wiesława Czechowska & Aleksandr Radchenko | |
 |  |
COPYRIGHT © IOP PAN 2004-2009 |
)
