| |
| |
|
Pytho kolwensis C.R. Sahlberg, 1833 | ||
| Rodzina | Pythidae Rozmiazgowate | |
| Rząd | Coleoptera Chrząszcze | |
| Gromada | Insecta Owady | |
| Typ | Arthropoda Stawonogi | |
| Status | Bardzo rzadki w całym swoim zasięgu gatunek, silnie zagrożony na skutek zanikania jego biotopów, uznawany za relikt lasów pierwotnych. W Polsce znany jedynie z Puszczy Białowieskiej. Od 2001 r. objęty ochroną gatunkową. | |
| Rozmieszczenie | Gatunek eurosyberyjski, rozsiedlony od brzegów Amuru po północno-wschodnią Europę, na całym obszarze znany z nielicznych, rozproszonych stanowisk. W Europie podawany był z Karelii, Finlandii, Szwecji, Estonii i Polski (Burakowski, Mroczkowski, Stefańska 1987, Lundberg 1995); brak jest jak dotąd stwierdzeń z terenu pozostałych państw bałtyckich i Białorusi. W naszym kraju jedyne stanowiska tego gatunku znajdują się w kilku oddziałach Puszczy Białowieskiej (Burakowski 1962), stanowiąc południowo-zachodni kraniec ogólnego zasięgu tego chrząszcza. Dane te pochodzą z lat 1954-1959. W piśmiennictwie brak jest nowszych doniesień; jednak w ostatnich latach udało się potwierdzić jego występowanie na jednym ze znanych stanowisk w Puszczy (Gutowski J.M. - mat. niepubl.). | |
| Biotop/Siedlisko | Zasiedla chłodne, zacienione miejsca w lasach o charakterze naturalnym, rosnących na terenach o dużej wilgotności (olsy, łęgi). Troficznie związany jest ze świerkiem pospolitym Picea abies. | |
| Biologia | Cykl życiowy i wymagania ekologiczne P. kolwensis zostały dokładnie zbadane (Burakowski 1962, Saalas 1923). Jest gatunkiem saproksylobiontycznym, odbywającym rozwój pod korą grubych pni powalonych przez wiatr i leżących od jednego do kilku lat. Środowisko takie zapewnia niezbędną dla tego gatunku wysoką wilgotność i raczej niską temperaturę. W maju samica składa jaja w opuszczonych chodnikach larwalnych korników Scolytidae. Żyjące od 3 do 5 lat larwy żerują początkowo w tych chodnikach, przechodząc w miarę wzrostu do chodników pozostawionych przez kózkowate Cerambycidae. Odżywiają się rozłożonym łykiem i miazgą, a także trocinkami i odchodami żerujących tam wcześniej owadów. Stadium poczwarki trwa 2-3 tygodnie, a wychodzące od lipca do września z wylinki chrząszcze zimują do wiosny w komorach poczwarkowych. Imagines wygryzają się na zewnątrz od kwietnia do maja i giną po kopulacji i złożeniu jaj. Wrogami naturalnymi są przede wszystkim drapieżne larwy sprężyków Elateridae, a także nicienie Nematodes i grzyby pasożytnicze. | |
| Wielkość populacji w Polsce | Jak u większości owadów nie do oszacowania. W miejscach swego rozwoju może występować dość licznie; przykładowo, na jednym drzewie długości ok. 14 m znaleziono 75 larw i 2 imagines (Burakowski 1962). Jak jednak wskazują obserwacje, populacja jest silnie redukowana przez podanych wyżej wrogów naturalnych. Z tych względów, jak też z powodu ograniczonego zasięgu na terenie naszego kraju, można sądzić, że liczebność tego gatunku jest u nas bardzo niska. | |
| Zagrożenia i ich przyczyny | Podstawowym zagrożeniem dla tego gatunku jest usuwanie lub korowanie powalonych drzew lub ich fragmentów oraz zabiegi melioracyjne, powodujące osuszanie terenów bagienno-leśnych. Z powodu specyficznych wymagań ekologicznych rozmiazg kolweński nie ma żadnych możliwości rozwoju w lasach użytkowanych gospodarczo, a jedyną szansę przetrwania dają mu tereny objęte ochroną bierną (rezerwaty ścisłe) i parki narodowe. | |
| Prognoza zmian populacji | Brak aktualnych, dokładnych badań nad występowaniem tego gatunku nie pozwala na wyciąganie daleko idących wniosków. Planowane rozszerzenie Białowieskiego Parku Narodowego na cały obszar Puszczy Białowieskiej może jednak pozytywnie wpłynąć na liczebność jego populacji poprzez ograniczenie użytkowania gospodarczego, a tym samym powiększenie obszarów stanowiących potencjalne miejsca lęgowe. | |
| Aktualne sposoby ochrony | W naszym kraju od 2001 r. objęty ochroną prawną. Wszystkie stwierdzone do tej pory stanowiska znajdują się na terenie Białowieskiego Parku Narodowego, w oddziałach objętych ścisłą ochroną. | |
| Proponowane sposoby ochrony | Na znanych do tej pory stanowiskach aktualna forma ochrony wydaje się wystarczająca. Dla ewentualnych kolejnych stwierdzonych stanowisk P. kolwensis jedyną skuteczną formą ochrony jest utworzenie w tym miejscu rezerwatu ścisłego i zakaz jakichkolwiek zabiegów melioracyjnych w jego okolicy. | |
| Summary | A very rare species in the whole of its range, strongly endangered due to habitat loss, considered as a relict of primeval forests. It is a saproxylobionte, which develops under the bark of wind-fallen trees, lying horizontally for one to several years. In Poland its only localities are in the Białowieża National Park, which is situated at the south-western borders of the species range. The main threat to Pytho kolwensis is posed by the removal of fallen trees and drainage of marshy forest areas. Due to its specific ecological requirements the species can not develop in economic forests; a chance of surviving it has only in strictly protected areas. It has been under legal protection since 2001. | |
| Źródła informacji | Burakowski B. 1962. Obserwacje biologiczno-morfologiczne nad Pytho kolwensis C. Sahlb. (Coleoptera, Pythidae) w Polsce. Fragm. faun. 10, 12: 173-204.  Burakowski B., Mroczkowski M., Stefańska J. 1987. Chrząszcze - Coleoptera. Cucujoidea, cz. 3. Katalog fauny Polski. PWN, Warszawa, 23, 14: 1-309. Lundberg S. 1995. Catalogus coleopterorum Sueciae. Naturhistoriska Riksmuseet, Stockholm, 224 pp. Saalas U. 1923. Die Fichtenkäfer Finnlands. Studien über die Entwicklungsstadien, Lebensweise und geographische Verbreitung der an Picea excelsa Link. lebenden Coleopteren nebst einer Larvenbestimmungstabelle. II. Spezieller Teil 2 und Larvenbestimmungstabelle. Ann. Acad. Scient. Fenn., A, 22, 1: 1-746. | |
| Autor | Daniel Kubisz | |
 |  |
COPYRIGHT © IOP PAN 2004-2009 |
)
