| |
| |
|
Bryodema tuberculatum (Fabricius, 1775) | ||
| Rodzina | Acrididae | |
| Rząd | Orthoptera Prostoskrzydłe | |
| Gromada | Insecta Owady | |
| Typ | Arthropoda Stawonogi | |
| Status | Gatunek wymierający w Europie, uważany za relikt polodowcowy, w Polsce wymarły. Duży, barwny owad, o głośnej strydulacji w locie. Niechroniony. | |
| Rozmieszczenie | Ogólne rozprzestrzenienie typu eurosyberyjskiego, od Niemiec po północne Chiny i od Półwyspu Skandynawskiego i Danii do Szwajcarii (Alpy) i Tybetu (Bellmann, Luquet 1995, Harz 1975). W Europie Środkowej wykazywany od drugiej połowy XIX w., zawsze z rozproszonych i nielicznych stanowisk. Większość informacji pochodzi z pierwszej połowy XX w. Prawdopodobnie jedyne już europejskie stanowiska znajdują się w południowych Niemczech, w Alpach Bawarskich (Reich 1990). W Polsce był wykazany z okolic Augustowa, Elbląga, Głogowa, Kielc, Końskich, Krosna, Legnicy, Torunia i Warszawy (Bazyluk 1956, Bazyluk, Liana 2000). Ostatnie znaleziska tego gatunku w Polsce pochodzą z lat pięćdziesiątych (Liana 1992). | |
| Biotop/Siedlisko | Brodawnica preferuje środowiska otwarte, dobrze nasłonecznione, o skąpej roślinności. W północnej części europejskiego areału (także w Polsce) gatunek ten występował najczęściej na terenach piaszczystych, porośniętych rzadką roślinnością psammofilną. Natomiast w południowej części tego samego zasięgu (Alpy Bawarskie) do dziś zasiedla kamieniste doliny górskich rzek, z roślinnością we wczesnych stadiach sukcesyjnych i o małym zwarciu, m.in. klasyfikowane jako zespoły Salici-Myricarietum i Myricario-Chondrilletum (Reich 1990). | |
| Biologia | Podobnie jak większość naszych szarańczaków, Bryodema tuberculatum rozwój larwalny odbywa na wiosnę. Dorosłe pojawiają się w lipcu, zimują jaja złożone do gleby w ootekach. | |
| Wielkość populacji w Polsce | Ostatnie osobniki na nielicznych stanowiskach odnotowano pół wieku temu. Z nielicznych populacji europejskich, jakie zachowały się w Niemczech, jedna liczy ponad tysiąc osobników, pozostałe po kilkaset (Reich 1990). | |
| Zagrożenia i ich przyczyny | Przyczyny tak gwałtownego wyginięcia gatunku nie są jasne, gdyż tak w Polsce, jak i w innych krajach Europy Środkowej zachowały się jeszcze siedliska preferowane przez omawiany gatunek. Być może, iż powierzchnia tych siedlisk okazuje się zbyt mała. Dla precyzyjnego określenia zagrożeń konieczne byłoby także dokładniejsze poznanie biologii tegoż gatunku. Do współczesnych głównych zagrożeń jego alpejskich populacji zalicza się regulacje rzek górskich oraz penetrację terenu przez turystów (Reich 1990). | |
| Prognoza zmian populacji | Biorąc pod uwagę dotychczasowe tempo zanikania gatunku, należy przewidywać dalsze zanikanie populacji europejskich i brak możliwości spontanicznego powrotu brodawnicy na stanowiska w Polsce. | |
| Aktualne sposoby ochrony | Niektóre populacje alpejskie korzystają z ochrony obszarowej, w Austrii gatunek figuruje na "Czerwonej liście zwierząt" (Kaltenbach 1983), jednak bez ochrony czynnej (m.in. powstrzymywanie sukcesji) jego uratowanie jest raczej mało prawdopodobne. | |
| Proponowane sposoby ochrony | W Polsce można byłoby rozważyć reintrodukcję tego gatunku, zwłaszcza w ramach programu międzynarodowego, który obejmowałby restytucję większej liczby gatunków Orthoptera. | |
| Summary | The species is disappearing in Central Europe; it has only survived in the Alps. In Poland it has become extinct at a few isolated localities in the 1950s. Causes of its decline are not known; they are probably connected with the degradation of main habitat. Reintroduction is the only chance of restoring the species in Poland. | |
| Źródła informacji | Bazyluk W. 1956. Prostoskrzydłe - Orthoptera (Saltatoria). W: Klucze do oznaczania owadów Polski. PWN, Warszawa, 9: 166 ss.  Bazyluk W., Liana A. 2000. Prostoskrzydłe (Orthoptera). Katalog fauny Polski. XVII. PWN, Warszawa, 2: 1-156. Bellmann H., Luquet G. 1995. Guide des Sauterelles, Grillons et Criquets d'Europe occidentale. Paris, 383 pp. Harz K. 1975. Die Orthopteren Europas. II. Hague, 919 ss. Kaltenbach A. 1983. Rote Liste gefährdeter Geradflüglerartiger (Orthopteroidea), Schaben und Fangschrecken (Dictyoptera) Österreichs unter besonderer Berücksichtung des pannonischen Raumes. In: Rote Listen gefährdeter Tiere Österreichs. Wien: 69-72. Liana A. 1992. Owady prostoskrzydłe Orthoptera. W: Czerwona lista zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce. Z. Głowaciński (red.). ZOP i ZN PAN, Kraków, 83-89. Reich M. 1990. Verbreitung, Lebensweise und Gefährdungsursachen von Bryodema tuberculata (F.) (Gefleckte Schnarrschrecke) als Grundlagen eines Schutzkonzeptes. Schriftenreiche Bayer. Landesamt für Umweltschutz (München) 99: 49-54. | |
| Autor | Anna Liana | |
 |  |
COPYRIGHT © IOP PAN 2004-2009 |
)
