| |
| |
|
Balea perversa (Linnaeus, 1758) | ||
| Rodzina | Clausiliidae Świdrzykowate | |
| Rząd | Stylommatophora Trzonkooczne | |
| Gromada | Gastropoda Ślimaki (Brzuchonogi) | |
| Typ | Mollusca Mięczaki | |
| Status | Nadzwyczaj rzadki gatunek śródziemnomorsko-zachodnioeuropejski. W Polsce żyje wyłącznie na izolowanych stanowiskach, osiągając w naszym kraju wschodnią i północną granicę występowania. Chroniony. | |
| Rozmieszczenie | Zasięg geograficzny tego świdrzyka obejmuje głównie Europę Zachodnią, w tym Hiszpanię, Francję i prawie całe Niemcy, bardziej ku wschodowi zasięg ciągnie się dwoma językami obejmującymi na południu fragment Austrii oraz prawie całe Czechy i Słowację oraz częściowo Węgry. Na północy gatunek skolonizował Islandię, Wielką Brytanię, Danię oraz częściowo Szwecję i wybrzeża Norwegii i Finlandii. W Polsce ma on bardzo nieliczne wyspowe stanowiska, stanowiące przypuszczalnie pozostałość niegdyś większego zasięgu. Prawdopodobnie rozprzestrzeniał się w okresie cieplejszego i wilgotniejszego klimatu, np. Atlanticum, a później jego zasięg został rozerwany i dzisiaj ślimak ten żyje w małych populacjach, wyraźnie izolowanych. Stanowiska te są rozrzucone wzdłuż południowej Polski i na północy kraju. Występuje w strefie Pogórza i Przedgórza Sudeckiego w ruinach zamków Chojnik i Książ, na murach kościoła na szczycie Ślęży, oraz na Podkarpaciu w ruinach zamku Odrzykoń. Z północy znane są stanowiska z okolic Międzyzdrojów (Wyspa Wolin), Rzucewa k. Pucka, oraz Puszczy Tucholskiej (wymaga to potwierdzenia) (Kerney, Cameron, Jungbluth 1983, Riedel 1988, Urbański 1947b, 1957, Wiktor 1956, 2004, Wiktor, Wiktor 1968). | |
| Biotop/Siedlisko | Na południu Polski wszystkie stanowiska związane są z ruinami średniowiecznych lub bardzo starych budowli. Może to wynikać z faktu, że budowle te stoją na wierzchołkach gór, gdzie jest większa kondensacja mgły, a jednocześnie zaprawa murarska murów zapewnia, nawet na kwaśnych skałach, dostateczną ilość wapnia. Rozmieszczenie stanowisk wyspowych w pobliżu starych zamków sugeruje także, że ślimak ten mógł dzięki człowiekowi kolonizować kolejne zamki (komunikacja, transport). | |
| Biologia | Nie jest dokładnie znana. Ślimak zapewne ma kilkuletni cykl życiowy. Pełza po porośniętych skałach lub murach, zlizując glony, porosty itp. Chroni się w szczelinach, zwłaszcza pomiędzy skałą i ściśle przylegającymi do niej kępkami traw. Z piśmiennictwa wynika, że w innych rejonach spotyka się go czasem na korze drzew, słomianych, omszonych strzechach itp. W Szwajcarii sięga w górach do 2200 m n.p.m., u nas jednak spotykany jest tylko na małych wysokościach przedgórza i nizin. | |
| Wielkość populacji w Polsce | Trudna do oszacowania. Ślimak prowadzi ukryty tryb życia, wypełzając ze szczelin tylko po deszczu i tylko latem. Na wszystkich stanowiskach jest mało liczny. Poszczególne populacje zasiedlają zwykle tylko fragment ruin, często jest to tylko jedna ściana lub nawet jeden gzyms kilkumetrowej długości. Sądząc z piśmiennictwa u nas ubywa stanowisk, a na znanych utrzymujących się stanowiskach wyraźnie spada jego liczebność. | |
| Zagrożenia i ich przyczyny | Zagrożenie wynika z kilku przyczyn. Na pewno są nimi prace konserwatorskie prowadzone na ruinach starych budowli i zanieczyszczenie atmosfery niszczące florę naskalną. Zabiegi konserwatorskie ruin polegają na usuwaniu z murów roślin i zamurowywaniu pęknięć i szczelin na tych murach. Tam, gdzie takich prac się nie robi, zagrożeniem dla stanowisk ślimaka jest rozpadanie się murów. Zabiegi konserwatorskie muszą więc uwzględniać i godzić interesy zarówno ochrony architektury, jak też ochrony przyrody (utrzymanie flory i fauny naskalnej na murach). | |
| Prognoza zmian populacji | Niemożliwa do przeprowadzenia z powodu mało precyzyjnych danych faktograficznych. | |
| Aktualne sposoby ochrony | Podlega ochronie gatunkowej. | |
| Proponowane sposoby ochrony | Utrzymać ochronę gatunkową, ściślej skoordynować prace nad konserwacją zabytkowych murów, starych zamków i innych budowli z kreatywną ochroną flory i fauny charakterystycznej dla tych siedlisk. | |
| Summary | A very rare snail in Poland; it has only insular localities with small populations. These isolated sites are scattered along the foothills of the Sudetes and Carpathians, as well as along the Baltic Sea coast. All the localities are situated on the eastern and northern distribution border of the species. It is connected with warm and moist climate, in the past it probably had a wider distribution. Most localities are situated within the ruins of medieval castles, the snail live on walls and among plants which cover them. It is recommended that restoration of historical monuments should be carried out with regard to the needs of protection of the fauna and flora of old walls. The species is protected by law. | |
| Źródła informacji | Kerney M.P., Cameron R.A.D., Jungbluth J.H. 1983. Die Landschnecken Nord- und Mitteleuropas. Paul Parey - Hamburg und Berlin, 384 ss, 890 figs., 368 maps.  Riedel A. 1988. Ślimaki lądowe Gastropoda terrestria. Katalog fauny Polski. XXXVI. PWN, Warszawa, 316 ss +1 mapa. Urbański J. 1947b. Krytyczny przegląd mięczaków Polski. Ann. Univ. Mariae Curie-Skłodowska, sect. C, 2: 1-35. Urbański J. 1957. Krajowe ślimaki i małże. Klucz do oznaczania wszystkich gatunków dotąd w Polsce wykrytych. PZWS, Warszawa, 247 ss. Wiktor A. 1956. Fauna mięczaków Masywu Sobótki. Poznańskie Tow. Przyj. Nauk (Mat.-Przyr. Prace Kom. Biol.) XVIII (5): 1-66. Wiktor A. 2004. Ślimaki lądowe Polski. Wydawnictwo MANTIS, Olsztyn, 302 ss., 197 ryc., 175 map + 4 barwne tablice. Wiktor J., Wiktor A. 1968. Charakterystyka fauny mięczaków polskiej części Karkonoszy ze szczególnym uwzględnieniem Karkonoskiego Parku Narodowego. Ochr. Przyr. 33: 193-214, 8ff. | |
| Autor | Andrzej Wiktor | |
 |  |
COPYRIGHT © IOP PAN 2004-2009 |
)
