| |
| |
|
Mimumesa littoralis (Bondroit, 1934) | ||
| Rodzina | Sphecidae Grzebaczowate | |
| Rząd | Hymenoptera Błonkoskrzydłe | |
| Gromada | Insecta Owady | |
| Typ | Arthropoda Stawonogi | |
| Status | Gatunek palearktyczny, rzadki lub bardzo rzadki w całym areale występowania. W Polsce już prawdopodobnie wymarły. | |
| Rozmieszczenie | Wykazany z pojedynczych stanowisk w większości krajów Europy Północnej i Środkowej (Lomholdt 1975-1976), rejestrowany również w północnych Włoszech (Negrisolo 1995) i na Białorusi (Shlyakhtenok, Skibińska 2002). Miejsca jego występowania w Europie Zachodniej i w krajach skandynawskich są głównie zlokalizowane na wybrzeżach Morza Północnego i Bałtyku (Beaumont 1937-1939, Nilsson 1989). W Azji notowany w Kazachstanie, Mongolii, Mandżurii, na Syberii i w Japonii. W Polsce na początku XX wieku wykazywany był kilkakrotnie z Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej, okolic Solca Kujawskiego i Bydgoszczy (Meyer 1919). Kolejna wzmianka o występowaniu u nas tego gatunku pochodzi z roku 1960 i odnosi się do jednego osobnika znalezionego na Pustyni Błędowskiej (Wyżyna Małopolska) (Noskiewicz, Puławski 1960). | |
| Biotop/Siedlisko | Gatunek występujący na piaskach, typowy psammofil. Zamieszkuje wydmy zarówno nadmorskie, jak i śródlądowe. Postaci dorosłe spotyka się na kwiatach w okresie od czerwca do września. | |
| Biologia | Bionomia gatunku słabo poznana. Podobnie jak u innych żądłówek dorosłe osobniki są melitofagiczne i odżywiają się nektarem kwiatów, ewentualnie spadzią mszyc. Larwy są drapieżne i niezbędny jest im pokarm białkowy, który stanowią pluskwiaki równoskrzydłe, głównie z rodzin Delphacidae i Cicadellidae. Samica trętwisza, podobnie jak samice większości samotnie żyjących żądłówek, buduje gniazdo, w którym gromadzi pokarm dla potomstwa. Gniazdo budowane jest w ziemi, zwykle na glebach piaszczystych, składa się ono z komór lęgowych i wiodącego do nich korytarza. W każdej komorze samica gromadzi zwykle po kilka sparaliżowanych ofiar, które są stopniowo zjadane przez rozwijającą się larwę trętwisza. | |
| Wielkość populacji w Polsce | Obecnie gatunek ten jest w kraju skrajnie nieliczny, lub nawet ustąpił z terenu Polski, bowiem już od kikudziesięciu lat nie został stwierdzony. | |
| Zagrożenia i ich przyczyny | Bliżej nieznane. Ze względu na obfitość i łatwą dostępność pokarmu, nie wydaje się, aby wymagania pokarmowe zarówno stadiów rozwojowych jak i imagines trętwisza mogły stanowić przyczynę jego ustępowania. Przyczyn należy raczej upatrywać w ogólnych zmianach zachodzących w środowisku. Bardzo możliwe, że zalesienie wydm drastycznie ograniczyło trętwiszowi możliwości znalezienia miejsc odpowiednich do zbudowania gniazda. Negatywne oddziaływanie ma również postępujące skażenie środowiska, będące wynikiem rozwoju przemysłu, chemizacji rolnictwa itd. Dla gatunku gniazdującego w ziemi szczególnie istotne może być skażenie gleby. Niepokojący jest coraz wyraźniej zaznaczający się proces świadczący o ustępowaniu szeregu innych gatunków z rodziny grzebaczowatych, mających preferencje środowiskowe zbliżone do wymagań środowiskowych trętwisza, tj. żyjących w środowiskach o glebach piaszczystych, porośniętych skąpą roślinnością. | |
| Aktualne sposoby ochrony | Nieobjęty żadną z form ochrony. | |
| Proponowane sposoby ochrony | Jedyną rokującą powodzenie formą ochrony tego gatunku, wydaje się być ochrona jego podstawowych biotopów. Przynajmniej na obszarach już objętych ochroną - w parkach narodowych, na obszarach chronionego krajobrazu itp. Bezwzględnie należy zadbać o zachowanie otwartych terenów piaszczystych, porośniętych skąpą roślinnością, jako potencjalnych miejsc nadających się do zasiedlenia przez trętwisza. | |
| Summary | It is a Palearctic species, rare or very rare in the whole of its range. In Poland Mimumesa littoralis is known from a mere handful of localities; during the last several decades its occurrence has not been confirmed. Causes of its decline may be attributed to global changes in the environment (afforestation of dunes, pollution). The only possible method of M. littoralis conservation is protection of its biotopes; it is absolutely necessary to maintain open, sandy, poorly vegetated areas. | |
| Źródła informacji | Beaumont J. 1937-1939. Les Psenini (Hym. Sphecid.) de la région paléarctique. Bull. Soc. Ent. Suisse (Bern) 17: 33-93.  Lomholdt O. 1975-1976. The Sphecidae (Hymenoptera) of Fennoscandia and Denmark. Fauna Entomologica Scandinavica (Klampenbork) 4, 1-2, 1-452. Meyer O. 1919. Hymenoptera Aculeata der Provinz Posen. Vespidae, Sphegidae, Pompilidae, Sapygidae, Scoliidae. Deutsch. Ent. Zeitschr. 1/2: 145-160. Negrisolo E. 1995. Hymenoptera Shecidae. In: Checklist delle specie della fauna italiana. A. Minelli, S. Ruffo & S. La Posta (eds.). Calderini, Bologna 105: 1-12. Nilsson G.E. 1989. Nya landskapsfynd av gaddsteklar frĺn mellersta och norra Sverige. Ent. Tidskr. (Umeĺ) 110: 47-49. Noskiewicz J., Puławski W. 1960. Klucze do oznaczania owadów Polski. Grzebaczowate - Sphecidae. PWN, Warszawa, 24, 67: 185 ss. Shlyakhtenok A.S., Skibińska E. 2002. Contribution to the knowledge of Aculeate Hymenoptera of Byelorus. Family Digger Wasps (Sphecidae). Vestnik Zoologii, 36(2): 31-40. | |
| Autor | Ewa Skibińska | |
 |  |
COPYRIGHT © IOP PAN 2004-2009 |
)
