| |
| |
|
Chariaspilates formosaria (Eversmann, 1837) | ||
| Rodzina | Geometridae Miernikowcowate | |
| Rząd | Lepidoptera Motyle | |
| Gromada | Insecta Owady | |
| Typ | Arthropoda Stawonogi | |
| Status | Rzadko spotykany w Europie gatunek bagienny i torfowiskowy, który wymarł na wielu dawnych obszarach występowania. W Polsce znany z kilkunastu stanowisk, jednak nie wszystkich do dziś istniejących. Nie objęty ochroną gatunkową. | |
| Rozmieszczenie | Od wschodniej Palearktyki po środkową i północno-zachodnią Europę. Gatunek o wyspowym typie rozsiedlenia. W Polsce miał jedno znane historycznie stanowisko pod Szczecinem odkryte w połowie XIX w., gdzie motyla później już nie odnaleziono (Urbahn, Urbahn 1939). Aktualnie posiada nieliczne stanowiska w Kotlinie Biebrzańskiej (Frąckiel K. - mat. niepubl.), Puszczy Białowieskiej (Buszko i in. 1996b), na Polesiu Lubelskim i w okolicach Chełma (Buszko i in. 1996a, Pałka 1992) oraz w Kotlinie Sandomierskiej (Dedyński 1996). | |
| Biotop/Siedlisko | Torfowiska niskie, przejściowe i węglanowe oraz podmokłe łąki. Często siedliska te znajdują się we wczesnej fazie zarastania krzewami i siewkami drzew. Postępująca sukcesja, w tym na obszarach chronionych (np. w Biebrzańskim PN), stanowi poważne zagrożenie dla przetrwania tego gatunku. | |
| Biologia | Znanymi roślinami żywicielskimi gąsienic tego gatunku są tojeść pospolita Lysimachia vulgaris, knieć błotna Caltha palustris, a na Pomorzu również woskownica europejska Myrica gale. Motyle pojawiają się od połowy czerwca do połowy lipca i aktywne są w nocy. Pojawy motyla mają charakter wybitnie lokalny, co jest związane z wysokimi wymaganiami mikroklimatycznymi i jego niską tolerancją ekologiczną. Gatunek zimuje w stadium gąsienicy. | |
| Wielkość populacji w Polsce | Prawdopodobnie istnieją w Polsce dwa ośrodki występowania tego motyla: "północny" - w rejonie dolin Biebrzy i środkowej Narwi oraz "południowy" - na Polesiu Lubelskim. Liczebność gatunku jest zmienna w różnych latach i zróżnicowana w zależności od stanowiska. Populacje nad Biebrzą i na Polesiu wykazują wysoką liczebność. Na stanowiskach w Puszczy Białowieskiej i w Kotlinie Sandomierskiej spotykano tylko pojedyncze osobniki, których pochodzenie nie jest jasne. | |
| Zagrożenia i ich przyczyny | Głównym zagrożeniem dla gatunku jest zarastanie torfowisk i łąk, często spowodowane przez dawne i obecne melioracje oraz regulacje poziomu wód w rzekach. | |
| Prognoza zmian populacji | Przyszłość gatunku rysuje się inaczej na terenach chronionych, gdzie istnieją legalne możliwości aktywnej ochrony gatunku i jego siedliska, niż na pozostałych stanowiskach, gdzie działania gospodarcze mogą przyczynić się do jego lokalnego wymierania. W parkach narodowych i rezerwatach przyrody populacje są dość bezpieczne, zwłaszcza gdy w tych obiektach prowadzi się działania powstrzymujące zarastanie łąk i torfowisk niskich. Poza terenami chronionymi prawdopodobieństwo wyniszczenia stanowisk jest większe. | |
| Aktualne sposoby ochrony | Główne populacje gatunku znajdują się na terenach parków narodowych: Biebrzańskiego i Poleskiego, a stanowisko białowieskie i pozostałe z Polesia Lubelskiego znalezione zostały na obszarach proponowanych do ochrony i częściowo chronionych. Nie podlega ochronie gatunkowej. | |
| Proponowane sposoby ochrony | Tak jak dotychczas w odniesieniu do tego gatunku należy preferować ochronę obszarową, jednak należy większą uwagę zwrócić na ochronę aktywną, polegającą na koszeniu i odsłanianiu nadmiernie zakrzaczonych fragmentów siedliska ogniwaczka tajwanka, a także na przywracaniu przesuszonym torfowiskom i mokradłom pierwotnych stosunków wodnych. Postuluje się powiększenie Poleskiego i Białowieskiego Parku Narodowego. | |
| Summary | Chariaspilates formosaria occurs now in the eastern part of Poland, in marshy and peatland habitats. It has probably become extinct in Pomerania. The species is threatened by overgrowing and drainage of its biotopes. It has a chance of surviving in our country thanks to national parks and nature reserves where active protection of its habitats is possible. Not protected by law. | |
| Źródła informacji | Buszko J., Junnilainen J., Kaitila J.-P., Nowacki J., Nupponen K., Pałka K. 1996a. Nowe i rzadko spotykane w Polsce motyle (Lepidoptera) stwierdzone w południowo-wschodniej części kraju. Wiad. entomol. 15, 2: 105-115.  Buszko J., Kokot A., Palik A., Śliwiński Z. 1996b. Motyle większe (Macrolepidoptera) Puszczy Białowieskiej. Parki nar. Rez. przyr 15, 4: 3-46. 1996b. Motyle większe (Macrolepidoptera) Puszczy Białowieskiej. Parki nar. Rez. przyr. 15, 4: 3-46. Dedyński A. 1996. Nowe stanowiska trzech gatunków miernikowców (Lepidoptera, Geometridae) w Polsce. Wiad. entomol. 15(2): 122. Pałka K. 1992. Nowe stanowiska rzadkich gatunków Geometridae (Lepidoptera) w Polsce. Wiad. entomol. 11 (1): 64. Urbahn E., Urbahn H. 1939. Die Schmetterlinge Pommerns mit einem vergleichenden Überblick über den Ostseeraum. Stt. Ent. Ztg., Stettin, 100: 185-826. | |
| Autor | Adam Malkiewicz | |
 |  |
COPYRIGHT © IOP PAN 2004-2009 |
)
