| |
| |
|
Opilo pallidus (Olivier, 1795) | ||
| Rodzina | Cleridae Przekraskowate | |
| Rząd | Coleoptera Chrząszcze | |
| Gromada | Insecta Owady | |
| Typ | Arthropoda Stawonogi | |
| Status | Bardzo rzadki, leśny gatunek drapieżny, rozwijający się w żerowiskach owadów kambioksylofagicznych, zwłaszcza na dębach. W Polsce nie jest objęty ochroną gatunkową. | |
| Rozmieszczenie | Występuje w środkowej i południowej części Europy, znany także z Afryki Północnej (Burakowski, Mroczkowski, Stefańska 1986a, Mazur 1975). W Polsce, do 1950 roku, podawany był z nielicznych stanowisk na Pojezierzu Pomorskim, Nizinie Wielkopolsko-Kujawskiej, Śląsku Dolnym i Wzgórzach Trzebnickich (Grzywocz, Szołtys 1996). Po 1975 roku potwierdzono jego występowanie na pojedynczych stanowiskach na Pojezierzu Pomorskim (rez. Bielinek nad Odrą), w Wielkopolsce i Wzgórzach Trzebnickich oraz podano go z Niziny Mazowieckiej i Górnego Śląska (Grzywocz, Szołtys 1996, Jałoszyński P., Kubisz D., Sienkiewicz P. - mat. niepubl., Ługowoj 1994). | |
| Biotop/Siedlisko | Gatunek leśny, występujący głównie na dębach. Zasiedla wierzchołki drzew, zwykle na obrzeżach lasu. Spotykany bywa także w miastach, gdzie środowiskiem jego rozwoju są stare drzewa liściaste rosnące w parkach. Osobniki dorosłe przebywają często pod leżącymi na ziemi gałęziami i kawałkami kory (Jałoszyński P., Kubisz D., Sienkiewicz P. - mat. niepubl., Koch 1989). | |
| Biologia | Poznana bardzo fragmentarycznie. Larwy i postacie dorosłe są aktywnymi drapieżnikami, polującymi na larwy i imagines owadów kambio- i ksylofagicznych. Rozwijają się w wierzchołkowych gałązkach usychających drzew - głównie dębów i drzew owocowych (Burakowski, Mroczkowski, Stefańska 1986a, Mazur 1975). Postacie dorosłe także przebywają w koronach drzew, przez co są bardzo rzadko obserwowane. Spotykane bywają na roślinności zielnej pod drzewami, zwłaszcza po silnych podmuchach wiatru. Ich ofiarami padają głównie przedstawiciele innych rodzin chrząszczy: kołatki Anobiidae, miazgowce Lyctidae, kózki Cerambycidae, korniki Scolytidae i ryjkowce Curculionidae. Larwy i poczwarki O. pallidus były znajdowane w leżących na ziemi gałązkach dębowych o średnicy 2-3 cm, w chodnikach kózki Exocentrus adspersus. oraz w korze martwego buka, w której znajdowały się kolebki poczwarkowe Hedobia imperialis (Anobiidae) (Grzywocz, Szołtys 1996, Ługowoj 1994). Imago zostało również wyhodowane z drewna trzmieliny pospolitej Euonymus europaea silnie zasiedlonego przez kózki: Grammoptera ruficornis i Pogonocherus hispidus. Wraz z pasterkiem występowały tam drapieżne larwy chrząszcza z rodziny omomiłkowatych - Malthinus punctatus (Bałazy, Michalski 1977). | |
| Wielkość populacji w Polsce | Nie jest możliwa do oszacowania. Prowadzone w ostatnich latach intensywne badania faunistyczne dostarczyły tylko pojedynczych danych o występowaniu O. pallidus. Spotykany był w niewielkiej liczbie osobników, na rozproszonych stanowiskach. Świadczy to o ciągłym zmniejszaniu się liczebności tego gatunku. | |
| Zagrożenia i ich przyczyny | Pasterek blady jest typowym przedstawicielem gatunków związanych z lasami o charakterze naturalnym. Do swego rozwoju koniecznie potrzebuje starych, obumierających drzew liściastych - zwłaszcza dębów. Drzewa takie zasiedlane są najpierw przez owady kambio- i ksylofagiczne, stanowiące bazę pokarmową dla larw i imagines O. pallidus. Lasów o dużym udziale starych dębów jest w Polsce coraz mniej, a dodatkowym czynnikiem ograniczającym ilość środowisk rozwoju tego chrząszcza jest gospodarka leśna, polegająca na usuwaniu obumierających drzew. Jak wiele innych gatunków leśnych, pasterek może się rozwijać także na terenie aglomeracji miejskich, pod warunkiem że znajdzie tam ostoje starych drzew. Funkcję taką pełnić mogą śródmiejskie i podworskie parki, będące często enklawą dla gatunków określanych mianem "reliktów lasów pierwotnych". Niestety i tutaj drzewa stare i obumierające są najczęściej usuwane wraz z zasiedlającą je fauną. Konsekwencją tego zjawiska jest ciągłe zmniejszanie się populacji omawianego chrząszcza. | |
| Prognoza zmian populacji | Przy zachowaniu dotychczasowej formy gospodarki leśnej, w połączeniu z usuwaniem obumierających drzew, również z parków miejskich i podworskich, polska populacja O. pallidus będzie się zmniejszać, prawdopodobnie aż do jej zupełnego zaniku. | |
| Aktualne sposoby ochrony | Nie jest objęty ochroną prawną w Polsce. Niektóre z jego współczesnych stanowisk znajdują się na terenie rezerwatów przyrody (rez. "Bielinek nad Odrą", Krajkowo k. Poznania). | |
| Proponowane sposoby ochrony | Najskuteczniejszą metodą ochrony tego interesującego gatunku jest zachowanie różnorodności wiekowej i gatunkowej drzew w lasach, a co z tego wynika - pozostawianie starych okazów, zwłaszcza obumierających i zaatakowanych przez kambioksylofagi. W przypadku braku większych kompleksów leśnych (szczególnie w dużych miastach), istotną rolę spełniać mogą parki miejskie i podworskie. Stanowią one często jedyne odpowiednie środowisko rozwoju pasterka bladego w miejskim krajobrazie. | |
| Summary | It is a very rare predatory forest species, associated with top branches of old and dying deciduous trees, mostly oaks, attacked by cambioxylophages. Not protected by law in Poland. During the last years its occurrence has only been confirmed in the Pomerania Lake District, Wielkopolska, Mazowsze Lowland, Trzebnica Hills and Upper Silesia. A decrease in its population and in the number of its localities is connected with habitat loss. The only method for Opilo pallidus conservation in Poland is to maintain the age and species diversity of trees in forests and urban parks and stop the removal of dead trees, inhabited by these insects. | |
| Źródła informacji | Bałazy S., Michalski J. 1977. Badania nad fauną ksylofagów Wielkopolskiego Parku Narodowego, II. Bad. Fizjogr. Pol. Zach. C, 30: 99-107.  Burakowski B., Mroczkowski M., Stefańska J. 1986a. Chrząszcze - Coleoptera. Dermestoidea, Bostrichoidea, Cleroidea i Lymexyloidea. Katalog fauny Polski. PWN, Warszawa, 23, 11: 1-243. Grzywocz J., Szołtys H. 1996. Materiały do poznania koleopterofauny Górnego Śląska (Coleoptera). Acta entomol. siles. 4, 1-2: 14-18. Koch K. 1989. Die Käfer Mitteleuropas. Ökologie. Band 1/2. Goecke & Evers, Krefeld, 440 ss/382 ss. Ługowoj J. 1994. Przypadki drapieżnictwa gatunków z rodzaju Opilo Latr. (Coleoptera: Cleridae) na larwach Cerambycidae (Coleoptera). Wiad. entomol. 13, 2: 115-116. Mazur S. 1975. Przekraski - Cleridae. Klucze do oznaczania owadów Polski, 19, 53: 1-20. | |
| Autor | Szymon Konwerski | |
 |  |
COPYRIGHT © IOP PAN 2004-2009 |
)
