| |
| |
|
Aphaenogaster subterranea (Latreille, 1798) | ||
| Rodzina | Formicidae Mrówkowate | |
| Rząd | Hymenoptera Błonkoskrzydłe | |
| Gromada | Insecta Owady | |
| Typ | Arthropoda Stawonogi | |
| Status | Szeroko rozmieszczony gatunek śródziemnomorski, pospolity na większości swojego areału. W centralnej części Europy Środkowej spotykany sporadycznie, znany z kilku oderwanych stanowisk. W Polsce nie notowany od półtora wieku. Niechroniony. | |
| Rozmieszczenie | Zwarty areał gatunkowy Aphaenogaster subterranea obejmuje Europę Południową, południe Europy Środkowej, Mołdawię, południową część Ukrainy, Krym, Kaukaz i Azję Mniejszą (Czechowski, Radchenko, Czechowska 2002). Z obszaru dzisiejszej Polski ogólnikowo (bez podania konkretnych stanowisk) wykazany w pierwszej połowie XIX w. ze "Śląska Dolnego i Ziemi Kłodzkiej" (Schilling 1839) oraz "Prus Zachodnich i Wschodnich" (Siebold 1844). Od tego czasu nie notowany. Zważywszy na ogólne rozmieszczenie gatunku, informację o znalezieniu go w Prusach należy uznać za fałszywą, opartą na błędnym oznaczeniu (Czechowski, Radchenko, Czechowska 2002). Natomiast okazjonalnego (i czasowego) występowania A. subterranea na południu Polski (np. na Śląsku) nie można wykluczyć. W Niemczech sięga 51°30'N (wykazany z Saksonii i Turyngii) (Seifert 1996). | |
| Biotop/Siedlisko | A. subterranea jest gatunkiem oligotopowym, żyjącym głównie w umiarkowanie wilgotnych, ciepłych lasach liściastych. W Niemczech jest spotykany w ciepłych dolinach rzecznych, przeważnie na brzegach i w głębi lasów liściastych, a także pośród zarośli w suchych zbiorowiskach trawiastych. | |
| Biologia | Tworzy dość duże kolonie, liczące od kilkuset do kilku tysięcy osobników. Gniazduje w ziemi, często pod kamieniami, i w próchniejącym drewnie, rzadziej w ściółce. Prowadzi nocny tryb życia. | |
| Wielkość populacji w Polsce | Jawny sposób gniazdowania, duża liczebność kolonii i duży rozmiar robotnic sprawia, że mrowiska A. subterranea nie są trudne do znalezienia. Brak potwierdzenia jego obecności w Polsce od przeszło półtorawiecza każe więc uznać ten gatunek za zanikły na terenie naszego kraju. | |
| Zagrożenia i ich przyczyny | Czynnikami limitującymi występowanie A. subterranea w Polsce są ogólne warunki klimatyczno-siedliskowe. | |
| Prognoza zmian populacji | Na obszarze swojego zwartego zasięgu gatunek nie podlega zagrożeniom. W południowej części Polski niewykluczone jest pojawianie się tu i ówdzie pojedynczych (krótkotrwałych) kolonii, zakładanych przez młode królowe, zalatujące (przywiane wiatrem) z południa. | |
| Aktualne sposoby ochrony | Nie podlega żadnej formie ochrony. W Niemczech i Szwajcarii figuruje na "czerwonych listach" jako gatunek zagrożony (Day 1991, Seifert 1996). | |
| Proponowane sposoby ochrony | Z uwagi na zoogeograficzne uwarunkowania zagrożeń, podejmowanie jakichkolwiek kroków w celu ochrony tego gatunku w Polsce byłoby bezzasadne. | |
| Summary | Aphaenogaster subterranea is a widely distributed Mediterranean species, whose northern part of the range extends to the south of Central Europe; it is an oligotope, associated with warm deciduous forests. One reliable record from the area of present Poland (Lower Silesia and Kłodzko Region) is dated from the earlier part of the 19th century. There is a possibility of its sporadic (and temporary) occurrence in the south of the country. Any forms of protection are useless in Poland. | |
| Źródła informacji | Czechowski W., Radchenko A., Czechowska W. 2002. The ants (Hymenoptera, Formicidae) of Poland. MIZ PAS, Warsaw: 200 + 1 pp.  Day M.C. 1991. Towards the conservation of aculeate Hymenoptera in Europe. Nature and Environment Series, No. 51, Council of Europe Press, Strasbourg, 33 pp. Schilling P.S. 1839. Bemerkungen über die in Schlesien und Grafschaft Glatz vorgefundenen Arten der Ameisen. übers. Arb. Schles. Ges. Vaterl. Kult. (1838): 51-56. Seifert B. 1996. Ameisen: beobachten, bestimmen. Naturbuch Verlag, Augsburg, 352 ss. Siebold C.T. von. 1844. Beiträge zur Fauna der wirbellosen Tiere der Provinz Preussen. 11. Die preussischen Hymenoptera. Vaterl. Arch. Wiss. 10: 212-217. | |
| Autor | Wojciech Czechowski, Wiesława Czechowska & Aleksandr Radchenko | |
 |  |
COPYRIGHT © IOP PAN 2004-2009 |
)
