| |
| |
|
Syngrapha microgamma (Hübner, 1823) | ||
| Rodzina | Noctuidae Sówkowate | |
| Rząd | Lepidoptera Motyle | |
| Gromada | Insecta Owady | |
| Typ | Arthropoda Stawonogi | |
| Status | Bardzo rzadki, borealny gatunek motyla, zanikający w środkowo-europejskim areale swego występowania. Zagrożony ze względu na zanik podstawowych siedlisk, jakimi są torfowiska wysokie i bory bagienne. Nie objęty ochroną gatunkową, część stanowisk chronią parki narodowe i rezerwaty przyrody. | |
| Rozmieszczenie | Gatunek holarktyczny, występujący od północnych regionów Europy Środkowej i Skandynawii, przez kraje nadbałtyckie, północną i środkową Rosję po Kamczatkę i północne regiony Kanady (Nowacki, Fibiger 1996, Skou 1991). W Polsce do 1950 roku stwierdzony na kilku stanowiskach, są nimi: na Pomorzu Zachodnim - Zaleskie, Trzebielino, okolice Sławna i Żarnowca (Urbahn, Urbahn 1939), na Pomorzu Wschodnim - okolice Kartuz i Kętrzyna (Speiser 1903). Później, do 1975 roku, wykazany jeszcze z Puszczy Białowieskiej i Czarnego Dunajca (Batkowski, Palik, Szpor 1972). W efekcie intensyfikacji badań w minionym dwudziestoleciu motyla tego stwierdzono też na kilku stanowiskach we wschodniej Polsce - w Puszczy Rominckiej (Nowacki 1992a), Puszczy Augustowskiej (Nowacki, Rudny 1992), Puszczy Białowieskiej (Buszko i in. 1996b), rezerwacie "Gązwa", Puszczy Boreckiej ("Podczerwone") (J. Buszko leg.), Poleskim Parku Narodowym ("Durne Bagno") (K. Pałka leg.), Roztoczańskim Parku Narodowym (Nowacki 1992b) oraz Lasach Janowskich ("Maliniec") (K. Pałka leg.). | |
| Biotop/Siedlisko | S. microgamma jest gatunkiem stenotopowym, występującym jedynie w naturalnych środowiskach torfowisk wysokich i sąsiadujących z nimi borów bagiennych. Środowiska te w minionym stuleciu, na skutek prac melioracyjnych i pozyskiwania torfu, zostały w dużej mierze zniszczone. | |
| Biologia | Gatunek rozwija w ciągu roku jedno pokolenie (Nowacki 1998). Motyle pojawiają się od pierwszych dni czerwca i kontynuują lot do początku lipca. Postaci dorosłe wykazują aktywność dzienną, odwiedzając kwitnące w tym czasie na torfowiskach modrzewnicę zwyczajną Andromeda polifolia czy żurawinę błotną Oxycoccus palustris. Chętnie przysiadają także na pniach sosen, pojedynczo występujących na torfowiskach. Gąsienice żerują od lipca do maja, z przerwą na zimowanie, na wierzbie borówkolistnej Salix myrtilloides, wierzbie rokicie S. rosmarinifolia, borówce bagiennej Vaccinium uliginosum, brzozie karłowatej Betula nana i bagnie zwyczajnym Ledum palustre (Nowacki 1998, Skou 1991). | |
| Wielkość populacji w Polsce | Gatunek reprezentowany jest przez niewielkie, izolowane populacje, na kilku oddalonych od siebie stanowiskach, najczęściej ograniczonych do powierzchni od kilku do kilkudziesięciu hektarów. Liczebność poszczególnych populacji lokalnych jest trudna do oszacowania. Biorąc pod uwagę zanik gatunku na wszystkich stanowiskach w Niemczech oraz Pomorzu Zachodnim można przyjąć, że liczebność populacji S. microgamma w środkowej Europie ulega szybkiej redukcji. | |
| Zagrożenia i ich przyczyny | Głównym zagrożeniem omawianego gatunku jest łatwość zniszczenia jego siedlisk. Drastyczny ubytek tych wrażliwych siedlisk spowodowały intensywne melioracje osuszające przeprowadzone na Pomorzu w okresie międzywojennym, a w całej Polsce po II wojnie światowej. Z całą pewnością te gospodarcze działania doprowadziły do likwidacji wielu stanowisk S. microgamma. | |
| Prognoza zmian populacji | Przy zachowaniu aktualnej presji człowieka na ekosystemy torfowiskowe i borów bagiennych należy spodziewać się stałego powolnego spadku liczebności omawianej błyszczki. Biorąc pod uwagę, że w chwili obecnej większość jej polskich populacji znajduje się w obrębie dużych obszarów chronionych (parki narodowe) można mieć nadzieję, że polskie populacje S. microgamma zostaną na długi czas ocalone. | |
| Aktualne sposoby ochrony | Gatunek nie objęty ochroną prawną. Część jego populacji występuje w obrębie parków narodowych. | |
| Proponowane sposoby ochrony | Podstawową i najbardziej skuteczną formą ochrony S. microgamma będzie utrzymanie naturalnych środowisk jej rozwoju, czyli rozwijanie ochrony rezerwatowej. Szczególnie istotna jest dbałość o zachowanie nienaruszonych stosunków wodnych. Jest to podstawowy warunek utrzymania równowagi zajmowanych przez błyszczkę ekosystemów. Ze względu na znaczną atrakcyjność kolekcjonerską tego motyla właściwym będzie objęcie go ochroną gatunkową. | |
| Summary | Syngrapha microgamma is a stenotopic species, associated with natural raised bogs and marshy coniferous forests, which usually cover small areas, to several tens of hectares. It has already become extinct at all localities in Western Pomerania. It still occurs in the eastern part of the country, at a few localities: in the Romincka Forest, Augustów Forest, Białowieża Forest, Polesie Lubelskie and Roztocze. A reduction in the number of localities may be attributed mostly to drainage of bogs and peat exploitation; these activities intensified in the 20th century. It is recommended that the system of protected areas for S. microgamma should be developed, with particular attention to the maintenance of water conditions in its habitats. | |
| Źródła informacji | Batkowski S., Palik E., Szpor R. 1972. Motyle większe Tatr Polskich. Pol. Pismo entomol. 42, 3: 637-688.  Buszko J., Kokot A., Palik A., Śliwiński Z. 1996b. Motyle większe (Macrolepidoptera) Puszczy Białowieskiej. Parki nar. Rez. przyr 15, 4: 3-46. 1996b. Motyle większe (Macrolepidoptera) Puszczy Białowieskiej. Parki nar. Rez. przyr. 15, 4: 3-46. Nowacki J. 1992a. Sówkowate (Lepidoptera, Noctuidae) Roztocza. Fragm. faun. 35: 397-414. Nowacki J. 1992b. Materiały do poznania sówkowatych (Lepidoptera, Noctuidae) Puszczy Rominckiej. Wiad. entomol. 11: 113-119. Nowacki J. 1998. The noctuids (Lepidoptera, Noctuidae) of Central Europe. Coronet Books, Bratislava, 51 pp., 24 colour pl., 41 black-white pl. Nowacki J., Fibiger M. 1996. Noctuidae. In: The Lepidoptera of Europe. A distributional checklist. O. Karsholt, J. Razowski (eds.). ApolloBooks, Stenstrup, Kobenhavn: 251-293. Nowacki J., Rudny J. 1992. Sówkowate (Lepidoptera, Noctuidae) Puszczy Augustowskiej. Wiad. entomol. 11: 37-57. Skou P. 1991. Nordens Ugler. Danmarks Dyreliv Bind 5. Apollo Books, Stenstrup, 566 pp. Speiser P. 1903. Die Schmetterlingsfauna der Provinzen Ost- und Westpreussen. Beitr. Naturk. Preuss., Königsberg 9: 1-148. Urbahn E., Urbahn H. 1939. Die Schmetterlinge Pommerns mit einem vergleichenden Überblick über den Ostseeraum. Stt. Ent. Ztg., Stettin, 100: 185-826. | |
| Autor | Janusz Nowacki | |
 |  |
COPYRIGHT © IOP PAN 2004-2009 |
)
