| |
| |
|
Arctia festiva (Hufnagel, 1766) | ||
| Rodzina | Arctiidae Niedźwiedziówkowate | |
| Rząd | Lepidoptera Motyle | |
| Gromada | Insecta Owady | |
| Typ | Arthropoda Stawonogi | |
| Status | Jeden z najrzadszych i najbardziej zagrożonych krajowych gatunków motyli nocnych. W Polsce wyginął na licznych stanowiskach, trafia się tylko lokalnie. Nie objęty ochroną gatunkową. | |
| Rozmieszczenie | Południowa i środkowa Europa, aż po Mandżurię w Azji. W Polsce był dawniej szeroko rozsiedlony z wyjątkiem Mazowsza i części południowo-wschodniej, gdzie znany był z pojedynczych stanowisk. W okresie powojennym liczba stanowisk tego gatunku drastycznie zmalała na całym obszarze kraju. Po roku 1960 potwierdzono jego występowanie zaledwie w czterech województwach (wielkopolskie, łódzkie, świętokrzyskie, podlaskie) (Buszko, Nowacki (ed.) 2000b). Podobny, niekorzystny trend populacji odnotowano od lat pięćdziesiątych w Niemczech. Około 20 lat temu gatunek wyginął na znanych stanowiskach i aż do roku 1996, kiedy to zostało odnalezione stanowisko w okolicach Siemiatycz, nie był w Polsce łowiony (Sachanowicz 2000). Kilka rozproszonych, niewielkich obszarowo stanowisk zostało odkrytych również w okolicach Koła i Konina (Śliwa - inf. ustna) (nie zaznaczone na mapie). | |
| Biotop/Siedlisko | Suche śródleśne polany, kserotermiczne murawy, piaszczyste, nasłonecznione ugory, polne drogi, miedze, wrzosowiska. | |
| Biologia | Samica składa około 2000 jaj, po 200-300 za jednym razem. Polifagiczna gąsienica żeruje w ciągu dnia w pełnym świetle słonecznym na różnych roślinach zielnych, głównie krwawniku Achillea spp., wilczomleczu Euphorbia spp., babce Plantago spp., macierzance Thymus spp., jastrzębcu Hieracium spp. i mniszku Taraxacum spp. Motyl lata od połowy maja do połowy czerwca (Buszko 1997a). Zimuje gąsienica, w niektórych przypadkach dwukrotnie. Samce są aktywne nocą i przywabiane są do źródeł światła. Wypełnione jajami samice są zbyt ciężkie, by latać i często mogą być obserwowane w dzień na trawach (Murzin 2003). | |
| Wielkość populacji w Polsce | Nieoszacowana. Aktualnie znanych jest kilka stanowisk, gdzie obserwowane były pojedyncze lub bardzo nieliczne okazy. Jest prawdopodobne, że istnieją jeszcze inne, dotychczas nie wykryte, szczątkowe populacje wyspowe. | |
| Zagrożenia i ich przyczyny | Wyraźnie obserwowany zanik gatunku został spowodowany prawdopodobnie stopniową intensyfikacją uprawy roli, zaorywaniem odłogów, pastwisk, likwidacją śródpolnych miedz oraz zalesianiem otwartych nieużytków. Straty siedliskowe powoduje też zabudowa terenów podmiejskich. Czynnikiem biologicznym, ograniczającym liczebność, jest stosunkowo silna presja pasożytów (owady, grzyby) na młode stadia rozwojowe. Zamieranie gąsienic w wyniku gwałtownego rozwoju pasożytniczych grzybów było obserwowane w roku 2000 na stanowiskach w Wielkopolsce (Śliwa - inf. ustna). | |
| Prognoza zmian populacji | Długotrwałe i systematyczne badania faunistyczne wyraźnie wskazują, że polska populacja niedźwiedziówki hebe jest na skraju wymarcia. Jedyne w północno-wschodniej Polsce, niewielkie obszarowo stanowisko spod Siemiatycz (żwirownia) może w każdej chwili ulec zagładzie. Nieliczna i rozproszona na ograniczonych powierzchniowo stanowiskach populacja z zachodniej i środkowej Polski znajduje się na wymarciu i trudno przewidywać, że ten proces uda się powstrzymać. | |
| Aktualne sposoby ochrony | Gatunek niechroniony, jakkolwiek był zamieszczony w "Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce" (1992, 2002) i "Polskiej czerwonej księdze zwierząt" (1992). Wiele z dawnych miejsc występowania motyla znajdowało się na terenach objętych ochroną - co niestety nie zatrzymało procesu zanikania jego stanowisk. | |
| Proponowane sposoby ochrony | Jedynym skutecznym sposobem na utrzymanie tego gatunku może być ochrona rezerwatowa jego stanowisk z podporządkowaniem działań ochroniarskich potrzebom tego konkretnego gatunku motyla. Ponieważ część stanowisk znajduje się na terenach prywatnych (Śliwa - inf. ustna), konieczne jest podjęcie starań o ich wykup i poddanie ochronie czynnej. Niezwykle istotny jest stały monitoring stanowisk i zdecydowane działania zapobiegające wypalaniu roślin, naturalnej sukcesji i planowemu zalesianiu, a także dewastacji siedlisk na stanowiskach występowania motyla. | |
| Summary | Hebe Tiger Moth is one of the rarest moths in Poland.To-day it is known only from the environs of Siemiatycze, Koło and Konin, though until the 1940s it had been collected in the whole area of the country. A drastic decrease in its numbers has been caused by changes in farming: plough of fallow land and pastures, elimination of field balks, afforestation of open wasteland, and common use of insecticides. Many localities situated near towns have been destroyed as the result of expanding urban areas. This species is in the larval stage very susceptible to infection by parasites (insects, fungi). It requires monitoring and purposeful conservation measures focused on preventing plant burning, natural succession, afforestation and degradation of habitats in places of the Hebe Tiger Moth occurrence. | |
| Źródła informacji | Buszko J. 1997a. Atlas motyli Polski. Część II. Prządki, zawisaki, niedźwiedziówki (Lasiocampidae, Endromididae, Lemoniidae, Saturniidae, Sphingidae, Notodontidae, Thaumetopoeidae, Lymantriidae, Arctiidae). Grupa IMAGE, Warszawa. 262 ss.  Buszko J., Nowacki J. (ed.) 2000b. The Lepidoptera of Poland. A Distributional Checklist. Pol. Entomol. Monographs 1, 178 pp. Murzin V.S. 2003. The Tiger Moths of the former Soviet Union (Insecta: Lepidoptera: Arctiidae). Pensoft, Sofia-Moscow, 243 pp. Sachanowicz K. 2000. Występowanie Arctia hebe (Linnaeus, 1758) (Lepidoptera: Arctiidae) w okolicach Siemiatycz. Wiad. entomol. 19(2): 123-124. | |
| Autor | Łukasz Przybyłowicz | |
 |  |
COPYRIGHT © IOP PAN 2004-2009 |
)
