powiększ

Limnephilus dispar McLachlan, 1875

Rodzina  Limnephilidae  
Rząd  Trichoptera  Chruściki
Gromada  Insecta  Owady
Typ  Arthropoda  Stawonogi
   
Status  Gatunek bardzo rzadki i ginący tak w Polsce, jak i całej europejskiej części jego areału. Związany głównie ze zbiornikami wodnymi w kompleksach leśnych i torfowiskowych. Niechroniony, wymaga ochrony siedliskowej.
   
Rozmieszczenie  Północna Palearktyka, w Europie notowany w Skandynawii i północno-wschodniej części kontynentu. W Polsce pod koniec XIX i na początku XX w. spotykany na Pojezierzu Pomorskim, Nizinie Wielkopolsko-Kujawskiej i Śląsku (Tomaszewski 1965) oraz w Zachodnich Karpatach i na Roztoczu w okolicach Lwowa (Szczęsny 1980). Po roku 1950 obserwowany w Puszczy Białowieskiej (Czachorowski 1998, Mohhamad, Majecki, Tomaszewski 1987), ostatnio także na Polesiu Lubelskim i w Lasach Janowskich (Czachorowski, Buczyński, Stryjecki 2000).
   
Biotop/Siedlisko  Ekologia gatunku bardzo słabo poznana; jego występowanie wiązane jest z jeziorami i dużymi rzekami nizinnymi. Prawdopodobnie zasiedla wody śródleśne, bagienne i torfowiskowe, zwłaszcza na obszarach puszczańskich.
   
Biologia  Imagines pojawiają się od kwietnia do sierpnia, prowadzą nocny tryb życia, łatwo przylatują do światła. Larwy erucikształtne (hypognatyczne), prowadzą wodny tryb życia i budują przenośne, rurkowane domki. Wszystkożerne, przeważnie jednak pobierają detrytus. Pewne obserwacje nasuwają przekonanie, że owady dorosłe preferują środowiska leśne ze starodrzewiem.
   
Wielkość populacji w Polsce  Gatunek znany dziś w kraju z zaledwie kilku okazów.
   
Zagrożenia i ich przyczyny  Poza Polską gatunek uznany za silnie zagrożony w Niemczech, w niektórych regionach nie był tam notowany od 1970 r. (Klima i in. 1994). Ze względu na słabo poznaną jego biologię i ekologię trudno określić bezpośrednie przyczyny zanikania tego gatunku. Można jedynie przypuszczać, że wymieranie populacji L. dispar związane jest ze zmianami siedliskowymi; nie wiadomo jednak czy kluczowe znaczenie mają tu zmiany w puszczańskich zbiornikach wodnych (siedlisko życia larw), czy też w samych zbiorowiskach leśnych (siedlisko imagines).
   
Prognoza zmian populacji  Należy spodziewać się dalszego zmniejszania się liczby stanowisk tego już dziś niezwykle rzadkiego gatunku. Szanse na jego przetrwanie można wiązać jedynie z dużymi, nizinnymi kompleksami leśnymi o charakterze pierwotnym (np. Puszcza Białowieska), których - niestety - jest coraz mniej. Liczna populacja występuje natomiast nieopodal na Białorusi, na torfowisku Dzikoje (na skraju Puszczy Białowieskiej).
   
Aktualne sposoby ochrony  Niechroniony, teoretycznie niektóre stanowiska tego chruścika korzystają z ochrony rezerwatowej (np. Białowieski PN). Umieszczony na krajowej "czerwonej liście" zwierząt (Szczęsny 1992a).
   
Proponowane sposoby ochrony  Jedynym skutecznym sposobem na podtrzymanie omawianego gatunku jest ochrona jego podstawowych siedlisk, tak larw jak i imagines. Niezbędna jest dokładna inwentaryzacja stanowisk Limnephilus dispar, aby podjąć odpowiednie działania ochronne dla zabezpieczenia siedlisk i populacji lokalnych chruścika. W tym kontekście szczególnie ważne jest objęcie ochroną rezerwatową jak największego obszaru Puszczy Białowieskiej, i to po obu stronach granicy państwowej.
   
Summary  It is an extremely rare species, declining throughout Europe; its biology and ecology is poorly known. Larvae inhabit water bodies in large forests, particularly in forest with a big share of old stands. Imagines live in the proximity of these water bodies. The species is currently known in Poland from a few individuals. It is necessary to search for its new localities and protect its habitats in nature reserves and landscape parks.
   
Źródła informacji  Czachorowski S. 1998. Chruściki (Trichoptera) Puszczy Białowieskiej - stan poznania. Parki nar. Rez. przyr 17, 3 (supl.): 49-54.

Czachorowski S., Buczyński P., Stryjecki R. 2000. Chruściki (Trichoptera) Parku Krajobrazowego Lasy Janowskie. Parki nar. Rez. przyr. 19: 65-84.

Klima F., Bellstedt R., Bohle H.W., Brettfeld R., Christian A., Eckstein R., Kohl R., Malicky H., Mey W., Pitsch T., Reusch H., Robert B., Schmidt C., Schöll F., Tobias W., Vermehren H.-J., Wagner R., Weinzierl A. & Wichard W. 1994. Die aktuelle Gefährdungssituation der Köcherfliegen Deutschlands (Insecta, Trichoptera). Natur u. Lands. 69: 511-518.

Mohhamad B., Majecki J., Tomaszewski C. 1987. The caddis flies (Trichoptera) of primeveral forest in Białowieża. Proc. 5th It. Sym. on Trichoptera, Dr Junk Pub., Dordrecht: 97-101.

Szczęsny B. 1980. Caddisflies (Trichoptera) in the collection of the Institute of Systematic and Experimental Zoology, Polish Academy of Sciences in Cracow. Acta. zool. cracov. 24: 449-486.

Szczęsny B. 1992a. Chruściki Trichoptera. W: Czerwona lista zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce. Z. Głowaciński (red.). ZOP i ZN PAN, Kraków: 59-64.

Tomaszewski C. 1965. Chruściki - Trichoptera. Katalog fauny Polski. PWN, Warszawa, 27: 1-104.

   
Autor  Stanisław Czachorowski
   
 

COPYRIGHT © IOP PAN 2004-2009