| |
| |
|
Lasconotus jelskii (Wańkowicz, 1867) | ||
| Rodzina | Colydiidae | |
| Rząd | Coleoptera Chrząszcze | |
| Gromada | Insecta Owady | |
| Typ | Arthropoda Stawonogi | |
| Status | Gatunek borealny, zaliczany do reliktów lasów naturalnych. Na całym obszarze swojego występowania bardzo rzadko poławiany. W Polsce wykazany tylko z Puszczy Białowieskiej. Nie objęty ochroną gatunkową. | |
| Rozmieszczenie | Występuje w północnej i północno-wschodniej Europie. Dotychczas podawany był ze Szwecji, Finlandii, Karelii i północno-zachodniego obszaru europejskiej części Rosji (Petersburg i Wołogda). Ponadto wykazany z terenu Białorusi (okolice Mińska, skąd pochodzi opis), Litwy i Polski. W Polsce występuje tylko w Puszczy Białowieskiej, z której po raz pierwszy został wykazany przez J. Karpińskiego w okresie międzywojennym (brak dokładnych danych). Po drugiej wojnie światowej, w roku 1959, ponownie odnaleziony przez B. Burakowskiego (Burakowski, Mroczkowski, Stefańska 1986b). | |
| Biotop/Siedlisko | Gatunek stenotopowy, związany z drzewami iglastymi średnich i starszych klas wieku (Koch 1989b). Spotykany w suchych stojących lub powalonych świerkach, gdzie żyje pod luźną korą, głównie w chodnikach korników. Wspomniane środowiska są w naszym kraju coraz rzadziej spotykane, głównie na skutek intensyfikacji prac leśnych i realizowania błędnych poglądów na stan sanitarny lasu. W rezultacie powalone lub jeszcze stojące, ale już obumarłe świerki są rzadkością. Należy do reliktów puszczańskich, będąc pozostałością po dawnych "dziewiczych kompleksach leśnych". | |
| Biologia | Poznana jest dość dobrze (Klausnitzer 1999, Saalas 1923). Chrząszcz ten zaliczany jest do gatunków drapieżnych, żerujących na jajach i poczwarkach kornika drukarza - Ips typographus i kornika zrosłozębnego - I. duplicatus. Lasconotus jelskii znajdowany był też w żerowiskach czterooczaka - Polygraphus sp. W Szwecji obserwowano go również w chodnikach oszczecika jasnego - Xylechinus pilosus. Cykl rozwojowy jednoroczny. Larwy spotykano od maja do września. Przepoczwarczenie i wyląg młodej generacji chrząszczy następuje we wrześniu. Owad dojrzały zimuje pod korą w zakamarkach opuszczonych chodników różnych gatunków korników. Owady doskonałe poławiano od kwietnia do listopada, z optimum połowów jesienią (IX-XI). | |
| Wielkość populacji w Polsce | Obszar Puszczy Białowieskiej jest prawdopodobnie zachodnią rubieżą areału tego gatunku chrząszcza. Ponieważ prowadzi ukryty tryb życia, oszacowanie liczebności krajowej populacji jest bardzo trudne. Sporadyczne stwierdzenia - uwzględniając nawet niską wykrywalność - sugerują, że jest on tutaj bardzo rzadki i występuje nielicznie. | |
| Zagrożenia i ich przyczyny | Jest to gatunek chrząszcza zaliczany do grupy owadów związanych z lasami o charakterze pierwotnym i co najmniej naturalnym. Niewielka liczba tego typu kompleksów leśnych ogranicza jego zakres występowania. Duży wpływ na wielkość i kondycję krajowej populacji ma charakter gospodarki leśnej. Usuwanie drzew w ramach źle pojętych zabiegów "poprawiających" stan sanitarny lasu, obniżanie wieku rębności, a także tworzenie przejściowych składnic drewna w lasach to czynniki zmniejszające szanse przeżycia tego gatunku. | |
| Prognoza zmian populacji | Jeżeli w najbliższym czasie nie ulegną zmianie zasady krajowej gospodarki leśnej, to jedynym miejscem, gdzie L. jelskii będzie się w miarę normalnie rozwijać zostanie Puszcza Białowieska w granicach Białowieskiego Parku Narodowego. Ten optymistyczny wariant opiera się na założeniu, że populacja białowieska jest dostatecznie liczna i na tyle silna genetycznie, że ma szanse się tam długo utrzymać. | |
| Aktualne sposoby ochrony | Nie objęty ochroną gatunkową tak w Polsce, jak i krajach ościennych. Jedyne stosunkowo pewne stanowisko znajduje się na terenie Białowieskiego Parku Narodowego. Nie znalazł się także w wykazach międzynarodowych dotyczących zagrożonych gatunków zwierząt (m.in. Konwencji Berneńskiej i Dyrektywie Habitatowej UE). W Szwecji i Finlandii zaliczony do grupy zwierząt zagrożonych wyginięciem. | |
| Proponowane sposoby ochrony | Z dotychczasowych obserwacji wynika, że najodpowiedniejszą formą ochrony L. jelskii jest ochrona rezerwatowa, ścisła. Pewne zabezpieczenie warunków życia tego gatunku może stworzyć gospodarka leśna dopuszczająca pozostawianie w ekosystemach leśnych obumarłych drzew, różnego rodzaju wykrotów i złomów. Należy zwrócić większą niż dotąd uwagę na rolę tzw. posuszu jałowego (są to martwe drzewa, opuszczone przez owady określane w nomenklaturze leśnej jako "szkodniki wtórne drzew", po zakończeniu ich pełnego cyklu rozwojowego), jako miejsc, w których panują doskonałe warunki do rozwoju łady Jelskiego i innych troficznie zbliżonych do niego owadów. | |
| Summary | One of the rarest coleopterans in Poland, so far noted only in the Białowieża Forest, for the last time more than 40 years ago. This limited occurrence is attributed mainly to inappropriate forest management leading to the removal of all dead trees, fallen trees, hollow trees etc. and to the decline of forests of natural character. It is recommended that the places of its occurrence should be excluded from economic use and strictly protected. Lasconotus jelskii is not protected by law. | |
| Źródła informacji | Burakowski B., Mroczkowski M., Stefańska J. 1986b. Chrząszcze - Coleoptera. Cucujoidea, cz. 2. Katalog fauny Polski. PWN, Warszawa, 23, 13: 1-278.  Klausnitzer B. 1999. Die Larven der Käfer Mitteleuropas. Band 5. Polyphaga. Teil 4. Goecke & Evers, Krefeld, 336 ss. Saalas U. 1923. Die Fichtenkäfer Finnlands. Studien über die Entwicklungsstadien, Lebensweise und geographische Verbreitung der an Picea excelsa Link. lebenden Coleopteren nebst einer Larvenbestimmungstabelle. II. Spezieller Teil 2 und Larvenbestimmungstabelle. Ann. Acad. Scient. Fenn., A, 22, 1: 1-746. | |
| Autor | Robert Rossa | |
 |  |
COPYRIGHT © IOP PAN 2004-2009 |
)
