| |
| |
|
Allogamus starmachi Szczęsny, 1967 | ||
| Rodzina | Limnephilidae | |
| Rząd | Trichoptera Chruściki | |
| Gromada | Insecta Owady | |
| Typ | Arthropoda Stawonogi | |
| Status | Endemit tatrzański i prawdopodobnie relikt polodowcowy związany z okresowo płynącymi potokami Tatr, zwłaszcza ponad górną granicą lasu. Nie podlega ochronie gatunkowej. Znane stanowiska tego gatunku chroni Tatrzański Park Narodowy. | |
| Rozmieszczenie | Gatunek opisany stosunkowo późno (Szczęsny 1967); wykazany jedynie z Tatr Polskich, jak dotychczas nie stwierdzony w Tatrach Słowackich. Jego zasięg w okresie zlodowacenia mógł być szerszy (Szczęsny 1992b). Występuje w Pyszniańskim Potoku (1200 m n.p.m., eudominant), Potoku Kościeliskim (1100 m, recendent), Dolinie Gąsienicowej (1680 m) i Dolinie Pańszczycy (1600 m) (Szczęsny 1986, 1989). | |
| Biotop/Siedlisko | Larwy rozwijają się w okresowo płynących potokach tatrzańskich na wysokościach powyżej 1100 m n.p.m. Zdolność do życia w okresowo wysychających i zimą zamarzających ciekach wysokogórskich można uznać za typowe przystosowania gatunku do warunków cechujących okres zlodowaceń. Być może zasiedla też najpłytszy litoral niektórych stawów tatrzańskich. Larwy odżywiają się bakteriami i glonami, głównie sinicami Cyanophyta (Szczęsny 1992b). | |
| Biologia | Larwy rozwijają się wiosną, poczwarki pojawiają się latem, imagines zaś jesienią. Larwy budują rurkowate, lekko zagięte i przenośne domki z fragmentów mineralnych zespojonych jedwabną przędzą. Pokarm zdobywają przez zdrapywanie. Oddychają tlenem rozpuszczonym w wodzie. W drugiej połowie września i w październiku samice składają jaja, umieszczając je pod kamieniami na dnie potoku. Jaja przechodzą diapauzę zimową w temperaturze poniżej zera. Larwy wykluwają się w czasie pierwszych wiosennych roztopów (Szczęsny 1967). | |
| Wielkość populacji w Polsce | Bliżej nieokreślona. Do tej pory zebrano kilkaset okazów w różnych stadiach rozwojowych. | |
| Prognoza zmian populacji | Stan populacji w obserwowanych siedliskach prawdopodobnie nie ulega istotnym zmianom antropogenicznym; w każdym razie nie ma na to dowodów. Jednakże należy brać pod uwagę możliwość skażenia środowiska na skutek opadów tzw. kwaśnych deszczów (Szczęsny 1992b) oraz zniszczeń pod wpływem zbyt intensywnego ruchu turystycznego. Jedyny i niewielki obszar występowania sprawia, że gatunek narażony jest na zjawiska losowe, toteż zaliczony został do kategorii taksonów wysokiego ryzyka. | |
| Aktualne sposoby ochrony | Objęty ochroną rezerwatową, cała populacja znajduje się na terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego. Umieszczony na krajowej "czerwonej liście zwierząt" (Szczęsny 1992a), uwzględniony też w pierwszym wydaniu "Polskiej czerwonej księgi zwierząt" (Szczęsny 1992b). | |
| Proponowane sposoby ochrony | Wystarczają obecne, przy czym ochrona siedlisk ma tu znaczenie pierwszorzędne. Wskazane jest monitorowanie tatrzańskiej populacji tego chruścika, jako endemitu i gatunku specjalnej troski w TPN. | |
| Summary | It is a Tatra endemite and postglacial relict, living at high altitudes in intermittent streams in the Tatra National Park. Eggs are laid in autumn; in winter they pass a diapause, larvae develop in spring, pupae in summer, and imagines appear in autumn. The state of Allogamus starmachi population is poorly known. Periodical monitoring of the population is needed to determine its size and identify threats. The species is not protected by law but its localities are protected in the Tatra National Park. | |
| Źródła informacji | Szczęsny B. 1967. Notes sur quelques especes d'Allogamus (Trichoptera, Limnephilidae) dans les Tatra. Bull. Acad. Pol. Sci, ser. Sci. biol. 15: 479-482.  Szczęsny B. 1986. Caddisflies (Trichoptera) of running waters in the Polish North Carpathians. Acta. zool. cracov. 29: 501-586. Szczęsny B. 1989. The Tatra Mountains - a guide. Proc. 6th Int. Symp. on Trichoptera, 11-16 Sept. 1989. Łódź-Zakopane: 1-7. Szczęsny B. 1992a. Chruściki Trichoptera. W: Czerwona lista zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce. Z. Głowaciński (red.). ZOP i ZN PAN, Kraków: 59-64. Szczęsny B. 1992b. Allogamus starmachi (Szczęsny 1967). W: Polska czerwona księga zwierząt. Z. Głowaciński (red.). PWRiL, Warszawa: 283-284. | |
| Autor | Stanisław Czachorowski | |
 |  |
COPYRIGHT © IOP PAN 2004-2009 |
)
