powiększ

Pocota personata (Harris, 1780)

Rodzina  Syrphidae  Bzygowate
Rząd  Diptera  Muchówki
Gromada  Insecta  Owady
Typ  Arthropoda  Stawonogi
   
Status  Rzadki i lokalnie występujący gatunek europejski, w Polsce znany z kilku stanowisk i zwykle pojedynczych osobników. Najliczniejsza populacja stwierdzona w rezerwacie "Konewka" k. Spały. Saprofag zagrożony ubytkiem starych lasów i spróchniałych drzew. Nie podlega ochronie gatunkowej.
   
Rozmieszczenie  Zamieszkuje całą Europę od Wielkiej Brytanii po Kaukaz. W Polsce do 1950 roku stwierdzony w okolicach Szczecina (Karl 1935), Gdańska (Czwalina 1893) i Warszawy (Sznabl 1881). W latach 1951-1975 stwierdzony jedynie na Połoninie Caryńskiej i połoninie Wielkiej Rawki w Bieszczadach w 1967 roku (Bańkowska 1971). Współcześnie występowanie P. personata udało się potwierdzić w Bieszczadach w 1988 roku ale na nowym stanowisku - w dolinie Osławy k. Mikowa (Klasa, Palaczyk, Soszyński 2000). Ponadto występowanie tego gatunku stwierdzono na Św. Krzyżu w Górach Świętokrzyskich w 1979 r., w Rudzie Milickiej k. Milicza (2000) oraz rezerwatach przyrody "Konewka" k. Spały i "Książ" k. Smardzewic (2000). Szczególnie interesujące okazało się stanowisko w rezerwacie "Konewka", gdzie od 1986 roku obserwowano na kwitnących głogach dziesiątki okazów (Soszyński B. - mat. niepubl.).
   
Biotop/Siedlisko  Jako gatunek próchnożerny jest ściśle związany z lasami mieszanymi i liściastymi. W górach (Bieszczady, Góry Świętokrzyskie) występuje w lasach dolnoreglowych, z dużą ilością zalegającego martwego drewna, a formy dorosłe spotykane były powyżej górnej granicy lasu lub na polanach zlokalizowanych w części szczytowej gór.
   
Biologia  Jedna z najbardziej okazałych muchówek podobna do trzmiela. Larwy odbywają rozwój w martwym murszejącym i gnijącym drewnie buków i innych gatunków drzew starszych klas wiekowych (powyżej 100 lat). Cykl rozwojowy trwa prawdopodobnie 4-5 lat. Formy doskonałe spotyka się od połowy maja do czerwca. Muchówki odżywiają się pyłkiem i nektarem kwitnących krzewów, zwłaszcza głogów Crataegus spp. i jarzębu pospolitego Sorbus aucuparia, a także sokiem wyciekającym z uszkodzonych drzew liściastych (Röder 1990).
   
Wielkość populacji w Polsce  Na wykazanych stanowiskach zazwyczaj spotykane były pojedyncze okazy tego gatunku. Wyjątek może stanowić stanowisko w rezerwacie przyrody "Konewka" k. Spały, gdzie od 1986 roku obserwowano corocznie od kilku do około 20 osobników.
   
Zagrożenia i ich przyczyny  Gatunkowi temu najbardziej zagraża usuwanie starych drzew oraz wszelkie zabiegi pielęgnacyjne polegające na wywożeniu z lasu martwego drewna. Likwidacja potencjalnych miejsc rozwoju larw P. personata jest zapewne główną przyczyną jej ograniczonego zasięgu i niewielkiej liczebności.
   
Prognoza zmian populacji  Zachowanie aktualnych form gospodarki leśnej może spowodować, że liczebność populacji P. personata podlegać będzie dalszemu zmniejszaniu się. Wielką szansę przetrwania temu gatunkowi stwarza ochrona rezerwatowa.
   
Aktualne sposoby ochrony  Nie podlega ochronie gatunkowej. Wszystkie współczesne stanowiska są zlokalizowane na terenie rezerwatów lub parków narodowych.
   
Proponowane sposoby ochrony  Utrzymać i rozwijać ochronę rezerwatową miejsc występowania tego gatunku. Nie wymaga ochrony gatunkowej.
   
Summary  It is a rare and local saprophagous insect, known in Poland from a few localities. Before 1950 it was known only from the vicinity of Szczecin, Gdańsk and Warszawa. In the middle of the 20th century its occurrence was found in the Świętokrzyskie Mts. and in the Bieszczady Mts. Recently, it has also been observed in the vicinity of Milicz and in the Spała Forests. Most of its former localities have not been confirmed. The species is threatened due to loss of natural biotopes, old forests with decaying trees which are food for its larvae. The basic method for conservation of Pocota personata is creation of nature reserves in areas where the occurrence of imagines is observed. Polish localities of this dipteran are protected in nature reserves. P. personata is not protected by law and does not need such protection.
   
Źródła informacji  Bańkowska R. 1971. Syrphidae (Diptera) Bieszczadów. Fragm. faun. 17: 401-476.

Czwalina G. 1893. Neues Verzeichnis der Fliegen Ost- und Westpreussens. - Beiträge zum Osterprogramm des Altstadtischen Gymnasiums (Königsberg) 9: 1-34.

Karl O. 1935. Die Fliegenfauna Pommerns. Diptera Brachycera. Stettin. ent. Ztg. (Stettin) 96: 106-159.

Klasa A., Palaczyk A., Soszyński B. 2000. Muchówki (Diptera) Bieszczadów. Monografie Bieszczadzkie 8: 305-369.

Röder G. 1990. Biologie der Schwebfliegen Deutschlands (Diptera: Syrphidae). Bauer, Keltern-Weiler, 575 ss.

Sznabl J. 1881. Spis owadów dwuskrzydłych zebranych w Królestwie Polskim i Guberni Mińskiej. Pam. Fizjogr., Warszawa, 1: 357-390.

   
Autor  Bogusław Soszyński
   
 

COPYRIGHT © IOP PAN 2004-2009