| |
| |
|
Macroplea mutica (Fabricius, 1792) | ||
| Rodzina | Chrysomelidae Stonkowate | |
| Rząd | Coleoptera Chrząszcze | |
| Gromada | Insecta Owady | |
| Typ | Arthropoda Stawonogi | |
| Status | Bardzo rzadki, halofilny gatunek wodny, w całym swoim zasięgu ginący lub zagrożony. W Polsce poławiany kilkadziesiąt lat temu na nielicznych stanowiskach w rejonie Zatoki Puckiej i na Pobrzeżu Bałtyku. Objęty ochroną gatunkową. | |
| Rozmieszczenie | Gatunek związany ze słonawymi wodami wybrzeży Europy (Morze Północne, Bałtyckie, Śródziemne, Kaspijskie) i północnej Afryki oraz niektórych zasolonych jezior Europy i Azji Środkowej (Balaton, Balta Alba, Issyk-Kuł) i części dorzecza Syr-Darii (Burakowski, Mroczkowski, Stefańska 1990, Warchałowski 1971, 1985). W Polsce wykazywany dotąd tylko z Zatoki Puckiej (okolice Pucka, Wielka Wieś) i okolic Gdańska (Burakowski, Mroczkowski, Stefańska 1990, Warchałowski 1971, 1985, Węgrzecki 1932). Stanowiska z Pomorza Zachodniego mogą dotyczyć obszaru dzisiejszych Niemiec, gdyż nie znalazły się one na liście stanowisk znanych w okresie międzywojennym (Węgrzecki 1932). Na wybrzeżu Bałtyku poławiany zazwyczaj w niewielkiej liczbie okazów. Liczniejszy pojaw dotyczył tylko okolic Gdańska w XIX w. (Węgrzecki 1932). | |
| Biotop/Siedlisko | Jeden z nielicznych w Polsce przedstawicieli halofilnych stonkowatych, w naszym kraju zamieszkujący przybrzeżny pas roślinności podwodnej Bałtyku. Przebywa prawie stale pod wodą na dnie lub na roślinach żywicielskich (Warchałowski 1985). | |
| Biologia | Poznana jest fragmentarycznie. Znana jest larwa tego gatunku, opisane są również kokony larwalne i poczwarcze. Kopulacja i składanie jaj odbywa się pod wodą (Warchałowski 1985). Dorosłe chrząszcze poławiane były w Niemczech w końcu maja (Blab i in. 1985), a w Polsce na początku września (Węgrzecki 1932). Owady można spotkać silnie przyczepione odnóżami do rośliny żywicielskiej pod wodą lub chodzące po dnie. Łowiono je także na nadwodnych częściach roślin, a nawet w locie (Warchałowski 1985). Roślinami żywicielskimi są gatunki z rodziny Potamogetonaceae. W Polsce, jako roślina żywicielska larw i osobników dorosłych, podawana jest niemal wyłącznie rupia morska Ruppia maritima (Warchałowski 1985). W innych częściach areału chrząszcz ten poławiany był również na rdestnicy nitkowatej Potamogeton filiformis, zosterze morskiej Zostera marina, zosterze drobnej Z. noltii, oraz na gatunkach z rodzaju zamętnica Zannichellia (Burakowski, Mroczkowski, Stefańska 1990, Warchałowski 1971, 1985). Większość z wymienionych wyżej gatunków roślin żywicielskich w naszym kraju osiąga zachodnią granicę swojego zasięgu (Szafer, Kulczyński, Pawłowski 1986). | |
| Wielkość populacji w Polsce | Z powodu braku aktualnych obserwacji trudna do oszacowania. Gatunek odławiany jest najczęściej w pojedynczych egzemplarzach, ale rzadkość odłowów może też być ściśle skorelowana z techniką połowu tego gatunku, polegającą na obserwacji dna lub wyławianiu roślin wodnych na brzeg (Warchałowski 1985). Biorąc pod uwagę dane z Niemiec (Blab i in. 1985), pochodzące z miejsc nad tym samym akwenem (Bałtyk) oraz stenotopowość tego gatunku, można wnioskować, że w Polsce mógł on już całkowicie wyginąć lub znajduje się na skraju egzystencji (Borowiec L. - inf. ustna). | |
| Zagrożenia i ich przyczyny | Ściśle związane z rosnącym w naszym kraju zanieczyszczeniem wód przybrzeżnych Morza Bałtyckiego. Czynnik ten wpływa także na obniżenie liczebności populacji roślin żywicielskich tego gatunku. M. mutica potrafi tylko czasowo opuszczać zbiorniki wodne w razie pogorszenia się warunków troficznych i siedliskowych (wyschnięcia lub zanieczyszczenia) (Warchałowski 1985). | |
| Prognoza zmian populacji | Przy stałym stresie środowiskowym jako gatunek stenotopowy ma małe szanse przetrwania. W Polsce prawdopodobnie wyginie lub wyginął, gdyż mało realne wydaje się oczyszczenie przybrzeżnych wód Bałtyku. Wymarł w granicach Niemiec. | |
| Aktualne sposoby ochrony | Gatunek objęty ochrona ścisłą, jednak znane stanowiska tego gatunku nie znajdują się na obszarach chronionych. | |
| Proponowane sposoby ochrony | W obecnej sytuacji brak racjonalnych propozycji działań ochronnych, które realnie poprawiłoby stan polskiej populacji jeziornicy rupiowej. Jedyną szansę na przetrwanie tego gatunku dałaby poprawa jakości wód przybrzeżnych Bałtyku. | |
| Summary | A very rare, declining halophilous species, trophically associated with submerged plants of the Baltic Coast (Ruppia maritima, Potamogeton filiformis, Zostera marina, Z. nana, Zannichellia). In Poland it may have become extinct or its populations are in a strong regress. Its known localities (Puck and the environs of Gdańsk) have not been confirmed for several tens of years. The species is threatened due to increasing pollution of coastal waters of the Baltic Sea. Elimination or at least strong limitation of this factor would create the possibility of restitution and maintenance of Macroplea mutica within the borders of Poland. Protected by law. | |
| Źródła informacji | Blab J., Nowak E., Trautmann W., Sukopp H. 1985. Rote Liste der gefährdeten Tiere und Pflanzen in der Bundesrepublik Deutschland. Kilda-Verlag, 245 ss.  Burakowski B., Mroczkowski M., Stefańska J. 1990. Chrząszcze - Coleoptera. Stonkowate - Chrysomelidae, cz. 1. Katalog fauny Polski. PWN, Warszawa, 23, 16: 1-279. Szafer W., Kulczyński S., Pawłowski B. 1986. Rośliny Polskie. Część I i Część II. PWN, Warszawa, 464 ss. i 555 ss. Warchałowski A. 1971. Chrząszcze - Coleoptera, Stonkowate - Chrysomelidae. Część ogólna i podrodziny: Donaciinae, Orsodacninae, Criocerinae, Cryptocephalinae, Lamprosomatinae i Eumolpinae. Klucze do oznaczania owadów Polski, 19, 94a: 1-113. Warchałowski A. 1985. Chrysomelidae - Stonkowate (Insecta: Coleoptera). Część I (część ogólna oraz podrodziny: Donaciinae, Orsodacninae, Synetinae, Zeugophorinae i Criocerinae). Fauna Pol. 10: 1-373. Węgrzecki M. 1932. Studja koleopterologiczne na wybrzeżu Polskiem. I. Dotychczasowe wyniki badań nad chrząszczami Helu. Fragm. faun. Mus. Zool. Pol. 1: 465-505. | |
| Autor | Radosław Ścibior | |
 |  |
COPYRIGHT © IOP PAN 2004-2009 |
)
