| |
| |
|
Epeolus schummeli Schilling, 1848 | ||
| Rodzina | Anthophoridae | |
| Rząd | Hymenoptera Błonkoskrzydłe | |
| Gromada | Insecta Owady | |
| Typ | Arthropoda Stawonogi | |
| Status | Bardzo rzadki gatunek subpontyjski, który wyginął w Polsce w II połowie XX w. na kilku znanych stanowiskach. Niechroniony. | |
| Rozmieszczenie | Południowo-wschodnia i środkowa Europa oraz Azja Mniejsza (Turcja). W Polsce do 1950 roku Epeolus schummeli znany był z czterech stanowisk, znajdujących się w Wielkopolsce (Nakło nad Notecią) oraz na Dolnym Śląsku (Wrocław-Leśnica i Krzyżowa Góra) i Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej (Kraków) (Celary 1990). Wszystkie informacje o występowaniu tego gatunku w Polsce pochodziły z początku XX wieku i dotychczas nie udało się go ponownie stwierdzić. W Polsce przebiega północna granica zasięgu, zarówno mamrzycy rudobrzuchej, jak i jej gospodarza ? lepiarki długogłowej Colletes nasutus. | |
| Biotop/Siedlisko | E. schummeli występuje w suchych i nasłonecznionych, piaszczystych biotopach, w miejscach, gdzie gniazduje lepiarka długogłowa. | |
| Biologia | Samice mamrzycy rudobrzuchej podkładają swoje jaja w komórkach larwalnych gniazd lepiarki długogłowej, pod nieobecność gospodarza. Prawdopodobnie - tak jak u innych przedstawicieli plemienia Epeolini - podłożone jaja wciskane są w ściany komórek larwalnych tak, że od środka są one niewidoczne dla samic gospodarzy. Pierwsze stadia larwalne mają pęsetowate żuwaczki, którymi niszczą jaja lub larwy gospodarzy, a następnie zjadają zgromadzony w komórce pyłek. E. shummeli jest gatunkiem letnim z jednym pokoleniem w roku. Pojaw imagines trwa od połowy czerwca do ostatniej dekady sierpnia. W tym stadium mamrzyca rudobrzucha odwiedza farbownik lekarski Anchusa officinalis oraz żmijowiec zwyczajny Echium vulgare i macierzanki Thymus spp. | |
| Wielkość populacji w Polsce | Gatunek najprawdopodobniej zanikły, gdyż od blisko osiemdziesięciu lat nie stwierdzono jego obecności na obszarze Polski. Odkryte na początku wieku stanowiska tej mamrzycy leżą na skraju jej zasięgu, są więc szczególnie narażone na wygaśnięcie. Istnieje jednak nikła szansa na znalezienie nielicznych izolowanych stanowisk w południowo-wschodniej Polsce, wiązana z tym, że w 1957 roku zostało znalezione w okolicach Przemyśla (Radymno) stanowisko lepiarki długogłowej, będącej gospodarzem tej pasożytniczej pszczoły (Celary, Dylewska 1988). | |
| Zagrożenia i ich przyczyny | Zanik gatunku najprawdopodobniej jest wynikiem chemizacji rolnictwa i zalesiania tak zwanych nieużytków, jak też nasilenia procesów urbanizacyjnych. Zmiany te spowodowały drastyczny spadek liczebności miejsc odpowiednich do gniazdowania lepiarki długogłowej C. nasutus, będącej gospodarzem E. schummeli. | |
| Prognoza zmian populacji | W przypadku znalezienia jakichkolwiek stanowisk mamrzycy rudobrzuchej jest możliwe utrzymanie jej populacji pod warunkiem natychmiastowej ochrony zarówno marzycy, jak i jej gospodarza. | |
| Aktualne sposoby ochrony | Gatunek nie objęty w kraju ochroną prawną, nie odnotowano też jego występowania w Polsce na obszarze chronionym. | |
| Proponowane sposoby ochrony | W przypadku zaobserwowania jakiegokolwiek stanowiska mamrzycy rudobrzuchej należy niezwłocznie objąć je ochroną, tworząc rezerwat przyrody z możliwie szeroką otulinę wyznaczoną przez specjalistę entomologa. Należy przy tym zastosować formy ochrony czynnej, mające na celu utrzymania bazy pokarmowej zarówno dla E. schummeli, jak i jego gospodarza. | |
| Summary | It is a parasitic bee species, which was only noted in Poland at the beginning of the 20th century at four localities in Wielkopolska, in Lower Silesia and in the Kraków-Częstochowa Upland. For several decades its occurrence has not been confirmed in the country. Its decline may be attributed to the elimination of nesting places of its host Colletes nasutus due to developing agriculture, afforestation of waste land and intensification of urbanization processes. It is recommended that any discovered locality of E. schummeli should be protected in a nature reserve. | |
| Źródła informacji | Celary W. 1990. Review of the parasitic bees of the family Anthophoridae (Hymenoptera, Apoidea) in Poland (excluding the genus Nomada Scop.). Pol. Pismo entomol. 60: 9-23.  Celary W., Dylewska M. 1988. Colletidae (Hymenoptera, Apoidea) Polski. Pol. Pismo entomol. 58: 359-382. | |
| Autor | Waldemar Celary | |
 |  |
COPYRIGHT © IOP PAN 2004-2009 |
)
