| |
| |
|
Ctenophora ornata Meigen, 1818 | ||
| Rodzina | Tipulidae Koziułkowate | |
| Rząd | Diptera Muchówki | |
| Gromada | Insecta Owady | |
| Typ | Arthropoda Stawonogi | |
| Status | Bardzo rzadki gatunek, występujący w strefie lasów liściastych Europy, w całym obszarze rozsiedlenia znany z nielicznych, rozproszonych stanowisk. W Polsce znany z dwóch stanowisk w środkowej części kraju. Nie podlega ochronie gatunkowej. | |
| Rozmieszczenie | C. ornata występuje w południowej i środkowej części Europy, od Anglii, Francji i Hiszpanii po Grecję, Bułgarię, Rumunię i Ukrainę. Najdalej na wschód wysunięte stanowisko zasięgu tego gatunku znajduje się w okolicach Połtawy na Ukrainie (Savtshenko 1973), a na północy w Danii (Petersen, Meier 2001). Ponadto wykazany był także z Turcji (Oosterbroek, Theowald 1992). W Polsce stwierdzony został w Świętokrzyskim Parku Narodowym (Kowalczyk, Śliwiński 1988) i w rezerwacie leśnym "Węże" położonym na terenie Załęczańskiego Parku Krajobrazowego k. Wielunia (Palaczyk A. - mat. niepubl.). | |
| Biotop/Siedlisko | Stare naturalne lasy liściaste, głównie grądy, dąbrowy i buczyny. Warunkiem jego występowania jest duża ilość obumarłych i obumierających dziuplastych drzew. | |
| Biologia | Owady dorosłe występują od maja do sierpnia, głównie w czerwcu i lipcu. Larwy rozwijają się w martwych, wilgotnych pniach drzew liściastych, najczęściej o dużej średnicy i dość mocno zaawansowanych w procesie rozkładu (Krivosheina 1972). Często spotykane są również w wypróchniałych dziuplach. Stwierdzone były w drewnie buka, wiązu, klonu i jabłoni (Krivosheina 1972, Menier 1973, Savtshenko 1973). | |
| Wielkość populacji w Polsce | Trudna do oszacowania; na polskich stanowiskach spotykano jedynie pojedyncze osobniki. | |
| Zagrożenia i ich przyczyny | Za główne przyczyny uznaje się zanikanie lasów o naturalnym charakterze oraz usuwanie z lasu martwego drewna i starych dziuplastych drzew w ramach tzw. zabiegów sanitarnych. Prowadzi się je nie tylko w lasach gospodarczych, ale i w leśnych rezerwatach częściowych, jak też na obszarach ochrony częściowej parków narodowych. Z wyżej wymienionych powodów zagrożone są oprócz C. ornata również pozostałe nasze gatunki z rodzaju Ctenophora (C. fastuosa, C. flaveolata, C. guttata. i C. pectinicornis). | |
| Prognoza zmian populacji | Nieznany jest trend krajowych populacji tej muchówki ani jej rzeczywista wielkość. Wydaje się jednak, że na wykazywanych stanowiskach gatunek ma szansę przetrwać przez wiele lat, zwłaszcza że występuje na terenach objętych ochroną. | |
| Aktualne sposoby ochrony | Jedno ze znanych stanowisk znajduje się na terenie Świętokrzyskiego Parku Narodowego, a drugie w rezerwacie leśnym "Węże" k. Wielunia. | |
| Proponowane sposoby ochrony | Jedynym sposobem ochrony tego gatunku jest rozwijanie sieci rezerwatów leśnych objętych ochroną ścisłą oraz zmiana sposobu gospodarowania w lasach. Zarówno w lasach gospodarczych, jak i w leśnych rezerwatach częściowych oraz na obszarach ochrony częściowej parków narodowych powinno się pozostawiać przynajmniej część martwych i dziuplastych drzew. Nie wymaga ochrony gatunkowej. | |
| Summary | Ctenophora ornata is a very rare species of Diptera, occurring in the deciduous forest zone of Europe, at few scattered localities. In Poland it has only been found in the Świętokrzyski National Park and in the "Węże" forest reserve situated in the Załęcze Landscape Park. Larvae of C. ornata develop in dead moist trunks of deciduous trees, mostly trees with big diameters and at the advanced stage of decay. They were also found in tree cavities. The principal threat to the species is the shrinkage of the area of old forests of natural character, which causes also a threat to other species from the genus Ctenophora (C. fastuosa, C. flaveolata, C. guttata and C. pectinicornis). The only method of C. ornata conservation is development of the network of strictly protected forest areas and leaving in forest at least part of dead and hollow trees. It is not protected by law and does not need protection as a species. | |
| Źródła informacji | Kowalczyk J.K., Śliwiński Z. 1988. Uwagi o entomofaunie lądowej Świętokrzyskiego Parku Narodowego. Parki nar. Rez. przyr. 8: 33-39.  Krivosheina N.P. 1972. K ekologii ksilobiontnych licinok tipulid. Ekologia 3: 45-52. Menier J.J. 1973. Les Ctenophorinae de France (Dipt. Tipulidae). Ann. Soc. ent. Fr. (N. S.) 9 (4): 929-942. Oosterbroek P., Theowald B. 1992. Family Tipulidae. In: Catalogue of Palaearctic Diptera. Á. So?s, L. Papp (eds.). Akadémiai Kiadó, Budapest, vol. 1: 56-178. Petersen F.T., Meier R. 2001. A preliminary list of the Diptera od Denmark. Steenstrupia 26 (2): 1-276. Savtshenko E.N. 1973. Komary - dolgonoshki, Tipulidae: Tipulinae (okonczanie) i Flaberiferinae. Fauna SSSR, Novaja Seria 105, 2 (5): 1-281. | |
| Autor | Andrzej Palaczyk | |
 |  |
COPYRIGHT © IOP PAN 2004-2009 |
)
